بيىل قازاقستاننىڭ ەڭ كونە مەتاللۋرگيالىق كاسىپورنى Qarmet اق تاريحي داتانى – قازاقستاندىق بولاتتىڭ ءبىرىنشى بالقىماسىنىڭ ىسكە قوسىلعانىنا 80 جىل تولۋىن اتاپ وتۋدە. 31 جەلتوقسان تەمىرتاۋ قالاسىنىڭ ءاربىر تۇرعىنى ءۇشىن جاي عانا جاڭا جىل قارساڭى ەمەس. بۇل – 1944 جىلى قازاق مەتاللۋرگيا زاۋىتى العاشقى بولات وندىرگەن كۇن. جانە بۇگىندە بۇل – قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ ەڭ ءىرى ەكسپورتقا باعىتتالعان كاسىپورىندارىنىڭ ءبىرى. جىل قورىتىندىسى بويىنشا Qarmet قانداي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزە العانىن سارالاپ كورەيىك.

تاعى ءبىر تاريحي كۇن – 2023 جىلعى 8 جەلتوقسان، ازياداعى ەڭ ءىرى ونەركاسىپتىك اگلومەراتتاردىڭ ءبىرى تاريحي وزگەرىستەردى باستان وتكەردى – باتىل ارەكەتتەردىڭ ارقاسىندا كاسىپورىن قازاقستان يۋريسديكسياسىنا قايتارىلدى. جاڭا «Qarmet» اتاۋىمەن بىرگە – «قازاقستان ماگنيتكاسى» سالاق ينۆەستوردىڭ باسشىلىعىمەن جاسالعان بەلگىسىزدىك كەزەڭىنەن شىعىپ، جاڭا ماقساتتارعا يە بولدى.

قازاقستاندىق بولات قايتا شىڭدالۋدا

قازاقستاننان كەتەردە ArcelorMittal وزىنەن كەيىن تەك جامان ەستەلىك، 374 ميلليون دوللار كولەمىندەگى شىعىنداردى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار مەردىگەرلىك ۇيىمدار الدىنداعى 279 ميلليون دوللار قارىزدى قالدىردى. الدىن الا تولەنگەن 70 مىڭ توننا بولاتتى ساتىپ الۋشىلارعا جونەلتۋ مىندەتتەمەلەرى، قويمادان 46 مىڭ توننا سىنىقتاردىڭ جوعالۋى، جۇمىس ىستەمەيتىن 5 كومىر شاحتاسىنا بايلانىستى كومبينات ءۇشىن شيكىزاتتىڭ بولماۋى، قيراعان ينفراقۇرىلىم، قىلمىستىڭ ءورشۋى، ۇمىتسىزدىك پەن شاراسىزدىق.

سونىمەن قاتار، امت-دا 35 مىڭ ادامنان تۇراتىن ۇجىمعا جالاقى، ىلەسپە جارنالار مەن اۋدارىمدار بويىنشا ۇلكەن قارىزدارى انىقتالدى. بۇل قارىزداردى وتەۋگە، سونداي-اق شەتەلدىك ينۆەستوردىڭ 5 ميلليارد تەڭگە كولەمىندەگى ساقتاندىرۋ بويىنشا قارىزدارىن وتاندىق مەنشىك يەسىنە وتەۋگە تۋرا كەلدى. ميتتالدىڭ باسقارۋىنىڭ ناتيجەسى ءوندىرىستىڭ ناقتى دەيندۋستريالانۋى بولدى، قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا «توزدىردى»، بۇعان ساندار دالەل.

«شەتەلدىك باسشىلىقتىڭ باسقارۋى كەزىندە كاسىپورىننىڭ تاعدىرى مەن ونىڭ بولاشاعىنا تولىق ارالاسۋ بولعان جوق. «وسىندا جانە ءقازىر» قاعيداسى تاۋەكەلدەردى ەگجەي-تەگجەيلى كورسەتپەي پايدا تابۋدى ءبىلدىردى. ينۆەستيسيالار كورپوراسيا ىشىندە قالدىق قاعيداتى بويىنشا سالىندى، بۇل سۇيىكتى ەمەس اسىراندى بالا سەزىمىن تۋدىردى. جۇمىستىڭ وسىنداي فورماتىندا ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن بىزدەن «سىعۋعا» ەشتەڭە قالماس ەدى. ءبىز قازاقستان ماگنيتكاسىن تۇپكىلىكتى جوعالتا جازدادىق»، – دەيدى كاسىپورىندا وراسان زور تاجىريبەسى بار «Qarmet» اق باس ديرەكتورى ۆاديم باسين.

قازىرگى ۋاقىتتا تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى جەتكىزۋشىلەر الدىنداعى بەرەشەكتى ازايتۋ بويىنشا جوسپارلى جانە جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. ءۇندى مەنەدجمەنتى باسقارعان «ارسەلورميتتال تەمىرتاۋ» اق كەتكەن كەزدە كوپجىلدىق قارىزداردىڭ سوماسى شيرەك ميلليارد دوللاردان استى. بۇگىندە تولەمدەر ىشكى اۋديت ناتيجەلەرى نەگىزىندە، قولدانىستاعى زاڭناماعا سايكەس جۇرگىزىلۋدە. وسى كەزەڭدە 237،6 ميلليون دوللاردان استام سوماعا قارىز مىندەتتەمەلەرى تولەندى، بۇل كومبيناتتىڭ جالپى قارىزىنىڭ 85 پايىزى. كومىر ونەركاسىبىندەگى كۇردەلى الەمدىك جاعدايعا، ينۆەستيسيالاردىڭ بولماۋىنا جانە مىڭداعان جۇمىسشىنى جۇمىستان بوساتۋمەن شاحتالاردىڭ جابىلۋىنا قاراماستان اتقارىلعان شارۋا بۇل.

سونىمەن قاتار، نەگىزگى قارىز – امت-نىڭ ەسكى مەردىگەرلەرىمەن ەسەپ ايىرىسۋ ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. ەسكى مەردىگەرلەر قىزمەتتەر مەن ونىمدەردىڭ وزىندىك قۇنىن تومەندەتۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزبەدى دەپ سەنىممەن ايتۋعا بولادى، كەرىسىنشە، مۇنداي كاسىپكەرلەر جاساندى قىمباتتاتۋعا ۇمتىلدى، ويتكەنى بۇل ولارعا ءتيىمدى بولدى، ال كاسىپورىن مەن جۇمىسشىلاردىڭ تاعدىرى ەشكىمدى قىزىقتىرمادى.

«ءبىز پايدادان تۇسكەن بۇل اقشانىڭ قايدا كەتكەنىن جانە قانداي «ماقساتتارعا» جۇمسالعانىن تۇسىنەمىز، – دەپ اتاپ ءوتتى ۆاديم باسين، – كومبينات كاسىپورىندا وزدەرىن ەركىن ۇستاعان كوپتەگەن دەلدالدار مەن «ماسەلە شەشكىشتەردەن» زارداپ شەكتى. سوندىقتان ءبىزدىڭ قيسىندى قادامىمىز قۇنىن قايتا تەكسەرۋ، تالداۋ جانە قايتا قاراۋ، كوتەرمەلەۋ مەن جۇمىس كولەمىنىڭ نەگىزسىز ۇلعايۋىن انىقتاۋ تۋرالى شەشىم بولدى. ارينە، بۇل كوپشىلىككە ۇنامادى، ءبىراق باسقا جول جوق. شارتتاردى قايتا قاراۋ، سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلىن ازايتۋ جانە باعا بەلگىلەۋدىڭ اشىقتىعىن ارتتىرۋ – بۇل ءوزىن-وزى قۇرمەتتەيتىن كەز كەلگەن كاسىپورىننىڭ جولى، Qarmet تە دە سولاي. ءبىز ءوز جەتكىزۋشىلەرىمىزگە بىرنەشە رەت جۇگىندىك – ادال، اشىق جۇمىس ىستەڭىزدەر، بوپسالاۋمەن جانە ورىنسىز قارالاۋمەن اينالىسپاڭىزدار دەدىك. بىزگە مۇنداي جەتكىزۋشىلەردىڭ قاجەتى جوق. سونىمەن قاتار، ءبىز ونداعان سحەما مەن شىعىنداردى اشقان كومپانيانىڭ ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىن قايتا قۇردىق، Qarmet Partners جۇيەسى ەنگىزىلۋدە. سەنىڭىزدەر، بۇل تەك باستاماسى عانا، جۇمىس جالعاسۋدا».

ءبىراق Qarmet كومپانياسى ءالى دە بۇرىنعى ينۆەستوردان مۇراعا قالعان جۇكتىڭ (كاسىپورىننىڭ 90% توزۋى) قىسىمىمەن كۇرەسىپ جاتقانىنا قاراماستان، كومبيناتتى جاڭعىرتۋ جانە قايتا ۇيىمداستىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق جوسپارلار جانە وسى باعىتتا ءقازىردىڭ وزىندە جاسالعان ماڭىزدى قادامدار قازىرگى باسشىلىقتىڭ اۋقىمدى جوسپارلارىن كورسەتەدى. الدىمەن قاراجاتتى مەتاللۋرگيا كومبيناتىنا، سودان كەيىن كومىر شاحتالارىنا جانە باسقا دا كاسىپورىندارعا ينۆەستيسيالاۋ جوسپارلانۋدا.

وتاندىق ينۆەستورمەن جاسالعان كەلىسىم اياسىندا 2028 جىلعا دەيىن كومبيناتتى جاڭعىرتۋعا 3،5 ميلليارد دوللار ينۆەستيسيالاۋ جوسپارلانۋدا. مۇنداي كولەمدەگى قاراجات ونداعان جىل بويى كومپانياعا سالىنباعان. مودەرنيزاسيا ەميسسيا شىعارىندىلارىن 30%-عا تومەندەتۋگە، سونداي-اق ساپالى تەمىر كونسەنتراتىنىڭ ءوندىرىسىن ۇلعايتۋعا باعىتتالعان. سونىمەن قاتار، جاڭعىرتۋ ءونىم جەلىسىن جاڭارتۋ، بولاتتىڭ جاڭا ماركالارىن ءوندىرۋ بويىنشا جۇمىستى كۇشەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، بۇل جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە، ەكولوگيالىق تازالىق پەن باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتتىرماق.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ كاسىپورىنعا وتاندىق ينۆەستوردى شاقىرۋ تۋرالى شەشىمى دۇرىس بولدى. ال ەندى قازاقستاندىق «Qarmet» ينۆەستورىنىڭ الدىندا ۇلكەن مىندەت تۇر، ونى پرەزيدەنت ق.ق.توقايەۆ قويدى – كاسىپورىنعا تمد-داعى مەتاللۋرگيا كوشباسشىسى مارتەبەسىن قايتارۋ، كومبيناتتىڭ ۇزدىكسىز جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋ، شاحتالاردى قالپىنا كەلتىرۋ، ونەركاسىپتىك قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋ، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازانى جاڭارتۋ جانە ءوندىرىستى ۇلعايتۋ.

قويىلعان مىندەتتەرگە قول جەتكىزۋ جوسپارلارىن Qarmet باسشىلىعى وتكەن جىلى قازاقستان پرەزيدەنتىمەن رەسمي كەزدەسۋدە مالىمدەگەن بولاتىن:

– بولات ءوندىرىسىن 64%-عا (5 ملن تونناعا دەيىن) ۇلعايتۋ،

– تەمىر كەن كونسەنتراتىن – 88%-عا (5 ملن تونناعا دەيىن)

– كومىر ءوندىرۋدى – 47%-عا (جىلىنا 9 ملن تونناعا دەيىن).

جوسپارلار عانا ەمەس

كاسىپورىننىڭ باس ديرەكتورى ۆاديم ءباسيننىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە 3،5 ميلليارد دوللاردان استام سوماعا ءوندىرىستى دامىتۋ جوبالارى ىسكە اسىرىلۋدا. كومىر دەپارتامەنتىنىڭ جوبالارىنا شامامەن 500 ميلليون دوللار جانە تەمىر كەن دەپارتامەنتىنە 978 ميلليون دوللار كولەمىندە ينۆەستيسيا سالۋ جوسپارلانعان.

كاسىپورىندى جاڭعىرتۋدىڭ العاشقى كەزەڭدەرى ناتيجە بەرۋدە. Qarmet-تە جۇمىستىڭ باسىنان باستاپ جاڭا باسشىلىق ۇجىمنىڭ قولداۋىمەن مەتاللۋرگيا كومبيناتىندا ەكى كونۆەرتەردى جاڭارتۋعا كىرىستى. بۇل – تۇراقتى جانە ءقاۋىپسىز جۇمىس ءۇشىن ماڭىزدى جابدىقتى قالپىنا كەلتىرۋ جانە جاڭعىرتۋ باعدارلاماسى اياسىنداعى نەگىزگى ءىس-شارالار.

«11 اي بۇرىن ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدا تەك ءبىر تولىق فۋنكسيونالدى №3 كونۆەرتەر بولدى، ال قالعان ەكەۋىنىڭ جاعدايى وتە ناشار ەدى. بۇگىندە ءۇش كونۆەرتەر پايدالانۋدا، ولاردىڭ ەكەۋى وسى جىلى جاڭاسىنا اۋىستىرىلدى»، - دەيدى كومبيناتتاعى ەڭ كونە ديناستيالاردىڭ ءبىرىنىڭ وكىلى، بولات دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى اندرەي بەرگ.

№1 كونۆەرتەردىڭ جاڭا كورپۋسىنىڭ كولەمى 234-تەن 270 تەكشە مەترگە دەيىن ۇلعايتىلدى، بۇل بالقىتۋ سالماعىن كوبەيتۋگە جانە تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەردى جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونداي-اق، كونۆەرتەردە گاز تازارتۋ جۇيەسىنىڭ بولىگى سانالاتىن جاڭا كەسسون ورناتىلعان، بۇل ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتى جاقسارتۋعا جانە ءوندىرىس تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى. ءۇش كونۆەرتەردىڭ تولىق ەمەس 11 اي جۇمىسى ىشىندە مەتاللۋرگيا كومبيناتى 2023 جىلدىڭ قورىتىندى كورسەتكىشىنەن اسىپ ءتۇسىپ، 3 ميلليون توننا بولات ءوندىرۋ كورسەتكىشىنە قول جەتكىزدى.

قايتالاما قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ

بۇگىندە كومپانيانىڭ كۇن تارتىبىندە تاعى ءبىر باسىم مىندەت تۇر: 2028 جىلعا قاراي جىل سايىنعى قايتالاما قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋدى 10 ميلليون تونناعا دەيىن جەتكىزۋ. بۇل تاقىرىپ «Qarmet Recycling» حالىقارالىق فورۋمىندا دا تالقىلانعانى كەزدەيسوق ەمەس، ونىڭ قاتىسۋشىلارى قايتالاما قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ ەل وڭىرلەرىندەگى ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتۋعا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قاتتى مينەرالدى تۇزىلىمدەردى (قمت) قايتا وڭدەۋدىڭ ءبىرىڭعاي جۇيەسىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.

امت-نىڭ بۇرىنعى ءۇندى مەنەدجمەنتى ەكولوگيا، اۋانىڭ تازالىعى جانە قازاقستاندىقتاردىڭ دەنساۋلىعى ماسەلەسىنە باسىمدىق بەرمەگەنىن، وسىلايشا ءوندىرىس قالدىقتارى مەن ۇيىندىلەرىن قايتالاما اينالىمعا جىبەرمەگەنىن اتاپ وتكەن ءجون. قازىرگى ۋاقىتتا كومپانيا الاڭدارىندا شامامەن 750 ميلليون توننا تەحنوگەندىك مينەرالدى قالدىقتار جيناقتالعان: دومنا جانە بولات بالقىتۋ شلاكتارى، ۇيىندىلەر، كومىردى بايىتۋ ونىمدەرى جانە ت.ب. مەتاللۋرگيا كومبيناتىنىڭ ونەركاسىپتىك قالدىقتارىنىڭ 54،1%-ى تەمىر كەن دەپارتامەنتىنىڭ قمت-نا، 34،4%-ى بولات دەپارتامەنتىنە جانە 11،4%-ى كومىر دەپارتامەنتىنە تيەسىلى.

2028 جىلعا قاراي، قايتالاما قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋدى جولعا قويۋ جوسپارلانعان كەزدە، Qarmet قايتالاما شيكىزاتتى قۇرىلىس قوسپالارى مەن تىڭايتقىشتاردى دايىنداۋعا قايتا باعىتتاي الادى، سونىمەن قاتار مىس، قورعاسىن، مىرىش جانە باسقا مەتالدار سياقتى پايدالى كومپونەنتتەردى الۋ ءۇشىن ءتيىمدى تەحنولوگيالاردى ازىرلەي الادى، ياعني قايتا وڭدەۋدىڭ باسقا دەڭگەيىنە شىعادى.

بۇدان باسقا، سيركۋليارلىق ەكونوميكا پرينسيپتەرىن ەنگىزۋ جاڭا وندىرىستەر، جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا جانە مەملەكەتتىڭ شيكىزات يمپورتىنا ستراتەگيالىق تاۋەلدىلىگىن تومەندەتۋگە، ەلدىڭ ونەركاسىپتىك قاۋىپسىزدىگىنە ەلەۋلى ۇلەس قوسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى جوبانى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن فورۋم اياسىندا كومپانيا شاعىن جانە ورتا بيزنەس وكىلدەرىمەن ونەركاسىپتىك قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋدە ىنتىماقتاستىق تۋرالى ءبىرقاتار كەلىسىمدەرگە قول قويدى.

ەكسپورتتىق الەۋەت

كاسىپورىندا 35 مىڭ قىزمەتكەر جۇمىس ىستەيدى. مەتاللۋرگيا كومبيناتىنىڭ وندىرىستىك قۋاتى بۇگىندە جىلىنا 4 ميلليون توننا سۇيىق بولاتقا جەتتى. وتكەن جىلى كاسىپورىن 2،9 ميلليون توننا دايىن ءونىمدى ساتتى، ونىڭ 2،1 ميلليون تونناسى اۋعانستان، ءازىربايجان، گرۋزيا، جۇڭگو، قىرعىزستان، وزبەكستان، تاجىكستان، تۇرىكمەنستان جانە رەسەيگە ەكسپورتتالدى.

Qarmet كومبيناتى ءونىمىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ساقتاۋ ماقساتىندا مەتالدىڭ وزىندىك قۇنىن تومەندەتۋ بويىنشا ءىس-شارالار جۇرگىزۋدە. ماسەلەن، 11 اي جۇمىس ىشىندە تونناسىنا سلياب باعاسىنا (بولات دايىندامالارى – رەد.) سىرتقى فاكتورلاردىڭ اسەرىن 430 دوللاردان 331 دوللارعا دەيىن تومەندەتۋگە قول جەتكىزدى (شامامەن 100 دوللارعا تومەندەۋ). جۇرگىزىلىپ جاتقان ساياسات قازاقستان نارىعىنداعى وتاندىق ءونىمنىڭ ۇلەسىن ۇلعايتادى جانە ىشكى ەلدىك قۇندىلىقتى ارتتىرادى.

كاسىپورىننىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن ورناتۋعا ق ر ۇكىمەتى دە كومەكتەسەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-مينيسترى ولجاس بەكتەنوۆ جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىنا جۇمىس ساپارى اياسىندا بيزنەس وكىلدەرىمەن قازاقستاندىق-قىتاي ينۆەستيسيالىق دوڭگەلەك ۇستەلىنە قاتىستى. ساپاردىڭ نەگىزگى ماقساتى قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن قحر ءتوراعاسى سي سزينپين اراسىندا قول جەتكىزىلگەن ەكىجاقتى تاۋار اينالىمى كولەمىن ەكى ەسە ۇلعايتۋ تۋرالى ۋاعدالاستىقتاردى ورىنداۋ بولدى، ول وتكەن جىلى 41 ميلليارد دوللارعا جەتىپ، تاريحي رەكوردقا جەتتى.

ۇكىمەتتەر اراسىنداعى ۋاعدالاستىقتاردىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جالپى سوماسى 2،5 ميلليارد دوللار بولاتىن 8 كوممەرسيالىق كەلىسىمگە قول قويىلدى. ونىڭ ىشىندە Qarmet ۇلەسى (5 كەلىسىم) شامامەن 1،9 ميلليارد دوللار بولدى.

قول قويىلعان كەلىسىمدەر ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستاردى دامىتۋدا ماڭىزدى قادام جانە Qarmet كومپانياسىنىڭ وندىرىستىك قۋاتىن جاڭعىرتۋعا جاڭا سەرپىن بەرەدى، جاڭا تەحنولوگيالارعا جول اشادى.

شاحتەرلەردىڭ قاۋىپسىزدىگى

قاۋىپسىزدىك جانە جوعارى ساپا ستاندارتتارى بۇدان بىلاي Qarmet ءۇشىن باسىمدىققا يە. وتاندىق ينۆەستور جۇمىسىنىڭ ءبىرىنشى ايىندا Boston Consulting Group كومپانياسىن كومىر شاحتالارىنىڭ الەۋەتىن زەرتتەۋ ءۇشىن شاقىردى، وندا شاحتەرلەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن ناقتى كريتەرييلەر مەن ۇسىنىستار انىقتالدى. قازىرگى ۋاقىتتا حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ قورىتىندىلارىنا سۇيەنە وتىرىپ، ءىس جۇزىندە اي سايىن جاڭا تەحنولوگيالار ەنگىزىلۋدە، مىسالى، شاحتەرلەردىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن پوزيسيالاۋ جۇيەسى، ياعني تاۋ-كەن وندىرۋشىلەر كاسىپوداقتارى امت-دان قول جەتكىزە الماعان نەگىزگى تەحنولوگيالار، قوندىرعىلار. مۇنداي جۇيەلەر ءقازىردىڭ وزىندە كومىر دەپارتامەنتىنىڭ بارلىق شاحتالارىندا ەنگىزىلۋدە جانە 2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تولىق ەنگىزىلەتىن بولادى.

بۇدان باسقا، بيىل كومىر دەپارتامەنتىنىڭ ورتالىق ديسپەچەرلىك پۋنكتى پايدالانۋعا بەرىلدى. جولعا قويىلعان قاۋىپسىزدىك جۇيەسى شاحتەرلەردىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋعا مۇمكىندىك بەردى. ورتالىق ديسپەچەرلىك پۋلتىنە ۋاقىتىلى كەلىپ تۇسكەن سيگنالدىڭ ارقاسىندا جالپى جەلىلەردە جەتكىزۋشىلەردىڭ كىناسىنەن ەلەكتر ەنەرگياسىن بەرۋ توقتاتىلعان «اباي» شاحتاسىنان 155 كەنشىنى شىعىنسىز ەۆاكۋاسيالاۋ قامتاماسىز ەتىلدى.

«قىزمەتكەرلەر دەرەۋ ەۆاكۋاسيالاۋ جوسپارىن ەنگىزدى، سوعان سايكەس 155 ادامنان تۇراتىن اۋىسىم جەر بەتىنە ءقاۋىپسىز شىعارىلدى. كاسىپورىننىڭ بارلىق قىزمەتتەرى جەدەل جانە قابىلدانعان جۇمىس الگوريتمدەرىنە سايكەس جۇمىس ىستەدى»، – دەپ حابارلادى سول كەزدە Qarmet باسپا ءسوز قىزمەتى.

ورتالىق ديسپەچەرلىك پۋنكت بارلىق شاحتالاردىڭ قىزمەتىنە مونيتورينگ جۇرگىزەدى، گاز داچيكتەرىن باقىلايدى، كەنشىلەردىڭ، ءورت سوندىرۋشىلەردىڭ دەنساۋلىق جاعدايىن، قاۋىپسىزدىك جۇيەلەرىن تالدايدى جانە توتەنشە جاعداي تۋىنداعاندا قىزمەتكەرلەرگە جەدەل حابارلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەندى كەنشىلەر ءتىپتى 700-800 م تەرەڭدىكتە دە جۇمىس ىستەۋگە قابىلەتتى ەرەكشە قورعالعان سمارتفوندارمەن جابدىقتالۋدا. شاحتالاردى جەلدەتۋ جۇيەلەرى دە جاڭعىرتىلۋدا.

كومىر شاحتالارىنداعى توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ شەڭبەرىندە:

– لەنتالىق كونۆەيەردە ءورت ءسوندىرۋ جۇيەلەرىن؛

– لەنتالىق كونۆەيەر ەلەمەنتتەرىنىڭ قىزۋىن ەرتە انىقتاۋ جۇيەلەرىن؛

– كومىر شاحتالارىنداعى اەروگازدىق باقىلاۋ، مونيتورينگ جانە گاز ورتاسىن تالداۋ بويىنشا ديەۆيس-دەربي جۇيەلەرىن ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىستار جالعاسۋدا.

مۇنايشىلاردان الىنعان ۇڭعىمالاردى بۇرعىلاۋ تەحنولوگياسى مەتان دەڭگەيىن قازبالاردا 50%-عا دەيىن تومەندەتۋدە وڭ اسەر ەتەدى. 2024 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تەرەڭدىگى شامامەن 750 مەتر بولاتىن 10 جاڭا ۇڭعىما بۇرعىلاۋ جوسپارلانۋدا.

تەحنيكالىق قايتا جاراقتاندىرۋ ينۆەستيسيالاردىڭ ماڭىزدى بابىنا اينالدى. وتپەلى كومباينداردى، مەحانيكالاندىرىلعان كەشەندەر مەن كونۆەيەرلەردى ساتىپ الۋعا Qarmet 100 ميلليون دوللار جۇمسايدى. العاش رەت شاحتالارداعى بارلىق كونۆەيەر جەلىلەرى ءبىر ۋاقىتتا اۋىستىرىلدى. بۇرىنعىلارى، كەنشىلەردىڭ ايتۋىنشا، وتقا ءتوزىمدى ەمەس، ادامدارعا ءقاۋىپ توندىرگەن.

بۇگىندە وتپەلى جۇمىستاردى بارلىق شاحتالاردا 51 بريگادا جۇرگىزۋدە، ال 2023 جىلى ولاردىڭ سانى نەبارى 11 بولعان. كەلەسى جىلى تەنتەك شاحتاسىندا كومىر ءوندىرۋ ىسكە قوسىلادى. كۇزەمبايەۆ اتىنداعى شاحتانىڭ تىك وقپاندارىندا جۇمىستار اياقتالدى، ساران شاحتاسىندا پوزيسيالاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىستار تولىعىمەن اياقتالدى.

جالپى، Qarmet الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتى جانە كاسىپورىن قىزمەتكەرلەرىنە قاتىستى قامتاماسىز ەتۋگە ۇمتىلادى دەپ ايتۋعا بولادى. مىسالى، تەك بيىلعى جىلى كومپانيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتاشا جالاقىسى 14،8%-عا ءوستى.

«ءبىزدىڭ كومىر دەپارتامەنتى ءۇشىن ستراتەگيامىز – بۇل كومىر حيمياسى مەن كومىر ءوندىرۋ كولەمىن ودان ءارى دامىتۋ. كاسىپورىندا قالىپتاسقان ايانىشتى جاعداي، بىزگە كومبيناتتىڭ ۇزدىكسىز جۇمىسى ءۇشىن شەتەلدەن كومىر ساتىپ الۋ – ءتيىمسىز جانە ەكونوميكالىق تۇرعىدان زياندى. ءبىز Qarmet كومىر بازاسىنىڭ رەسۋرستارىن پايدالانبادىق، ونىڭ قورى – 1،5 ميلليارد توننا. ءبىراق ەندى ءبارى وزگەرۋدە، – دەپ اتاپ ءوتتى ۆاديم باسين، – ءبىزدىڭ كەنشىلەرىمىز شىنىمەن ۇلكەن ەرلىك جاساۋدا، بۇل بىزگە كومىر ساتىپ الۋدان باس تارتۋعا جانە مەتاللۋرگيا الىبىن ءوزىمىز وندىرگەن جانە بايىتىلعان كومىرمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى».

ەكولوگيا جانە الەۋمەتتىك قولداۋ

كاسىپورىن قىزمەتكەرلەرىن الەۋمەتتىك تۇرعىدان قولداۋ جالعاسۋدا. «Qarmet» اق نەگىزگى قىزمەتىنەن باسقا الەۋمەتتىك سالادا ءبىرقاتار جوبالاردى ىسكە اسىردى. مىسالى، تەمىرتاۋ قالاسىندا ساياباق سالىندى، ال ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى شەشۋ اياسىندا ترامۆاي ينفراقۇرىلىمىن قالپىنا كەلتىرۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلدى. كومپانيا 8 جاڭا ۆاگون ساتىپ الىپ، قالاداعى 30 شاقىرىم ترامۆاي جولىن رەتكە كەلتىردى. ناتيجەسىندە بيىلعى جىلدىڭ قازان ايىندا ءبىرىنشى ترامۆاي تەستتىك رەجيمدە ىسكە قوسىلدى (ترامۆاي قاتىناسى 2023 جىلعى اقپاندا توقتاتىلعان بولاتىن). كاسىپورىن سونداي-اق قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمدىگىمەن ءوز قىزمەتكەرلەرىن تاماقتاندىرۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى ءونىمدى ساتىپ الۋعا مەموراندۋمعا قول قويدى.

ءبىراق ءوڭىر ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى ەكولوگيالىق جوبا – Qarmet ءوندىرىسىن تابيعي گازعا كوشىرۋ. مازۋتتى، سۇيىتىلعان گازدى جانە كوكستى تۇتىنۋدى ازايتىپ، تابيعي گازبەن اۋىستىرۋ تەك كومبينات تاريحىنداعى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ەلدەگى ەڭ اۋقىمدى ەكولوگيالىق جوبالاردىڭ ءبىرى بولاتىن باستاما. سەحتاردى قوسۋدىڭ العاشقى كەزەڭدەرىندە جوبا قورشاعان ورتاعا اسەردى 30%-عا تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، شىعارىندىلار كولەمىن 60 مىڭ تونناعا دەيىن ازايتادى.

ءىرى قۇرىلىستىڭ بەلسەندى ساتىسى 2024 جىلدىڭ شىلدەسىندە ىشكى گاز قۇبىرىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋمەن اشىلدى. ءارى قاراي – «سارىارقا» ماگيسترالىنە قوسىلۋ. ءبىرىنشى كەزەڭدى 2025 جىلى اياقتاۋ جوسپارلانۋدا.

Qarmet سونىمەن قاتار اۋرۋحانا كەشەنىن جاڭعىرتتى جانە ۆەدومستۆولىق «رومانتيك»، «ورلونوك» جانە «فاكەل» بالالار ساۋىقتىرۋ لاگەرىن جوندەدى، ولاردىڭ ەڭ كونەسى ءوز تاريحىن 1965 جىلدان، ال ەڭ «جاسى» 1971 جىلدان باستايدى. كاسىپورىن سونداي-اق جاڭا فورماتتاعى مادەني-بۇقارالىق ءىس-شارالاردى وتكىزۋگە قامقورلىق جاسايدى – مەتاللۋرگتەر كۇنى مەن كەنشىلەر كۇنىن مەرەكەلەۋ جيىنتىعى ءوڭىردىڭ 100 مىڭنان استام تۇرعىن جيناپ، جاستار مەن قاريالاردىڭ رازىلىعىن الدى.

«بيىلعى جىلى كاسىپورىننىڭ كەنشىلەرى مەن مەتاللۋرگتەرى قاتارىنان مەملەكەتتىك جانە ۆەدومستۆولىق ناگرادالارمەن ماراپاتتالعاندار سانى كوبەيدى. ءبىز Qarmet كەنشىلەرى مەن مەتاللۋرگتەرىنىڭ ەڭبەگىنە نازار اۋدارىپ، جوعارى باعا بەرگەنى ءۇشىن مەملەكەتكە العىس ايتامىز. بۇل شىنىمەن بۇرىن-سوڭدى بولماعان جاعداي»، – دەپ اتاپ ءوتتى ۆاديم باسين.

شاحتينسك جانە اباي قالالارىنىڭ اكىمدىكتەرىمەن بىرلەسىپ كەنشىلەرگە جاڭا تۇرعىن ءۇي ءبولۋ بويىنشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلۋدە، بانكتەرمەن بىرلەسىپ كاسىپورىن قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن جەڭىلدەتىلگەن اۆتونەسيە بەرۋ باعدارلامالارى پىسىقتالۋدا.

ۆاديم باسين ايتقانداي: «ءبىز تەك تەمىرتاۋ توڭىرەگىندە عانا شوعىرلانبايمىز. ءبىزدىڭ نازارىمىزدا شاحتينسك، ساران، اباي، قاراجال، اقتاۋ جانە ت.ب. قالالار بار، وندا ءبىزدىڭ وندىرىستەرىمىز بار. ءبىز بۇگىن ق ر ۇكىمەتىمەن بىرلەسىپ، مونوقالالاردى دامىتۋ جونىندەگى جوبانى ازىرلەۋدەمىز. مەن ازىرلەمەلەردى كوردىم، ولار ءوڭىردى دامىتۋعا لايىقتى ۇلەس قوساتىن بولادى».

جىل قورىتىندىسى

ءبىر جىل ىشىندە جيناقتالعان ماسەلەلەردىڭ ءبارىن شەشۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنى انىق. ءبىراق ءقازىردىڭ وزىندە ناتيجە بار. تاڭدالعان باعىت مەتاللۋرگتەرگە بيىلعى جىلدىڭ مامىر ايىندا 5 جىلداعى ەڭ جاقسى ءوندىرىس ناتيجەسىن كورسەتتى، ءبىر ايدا 330 مىڭ توننا بولات قورىتۋعا مۇمكىندىك بەردى.

ق ر ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار اگەنتتىگى ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، قازاقستاننىڭ تاۋ-كەن ونەركاسىبىندەگى ونەركاسىپتىك ءوندىرىس يندەكسى 2024 جىلعى قاڭتار-قازان ارالىعىندا 100،3% بولدى، بۇل كومىر (100،5%) جانە مەتالل كەندەرىن (108،4%) ءوندىرۋدىڭ وسۋىمەن بايلانىستى.

وڭدەۋ ونەركاسىبىندە ءووي 2024 جىلعى ەسەپتى كەزەڭدە 2023 جىلعى ۇقساس كەزەڭمەن سالىستىرعاندا 104،8% بولدى. مەتاللۋرگيا سەگمەنتىندە ءوسىم 7،5% -عا جەتتى.

Qarmet اق-نى ۇكىمەتتىڭ ق ر پرەزيدەنتى باستاماشىلىق ەتكەن ەكونوميكاداعى ينفراقۇرىلىمدىق وزگەرىستەر باعدارلاماسى اياسىندا «بايتەرەك» ۇبح» اق-مەن بىرلەسىپ كلاستەرلىك ءتاسىلدىڭ ءبىرىنشى پيلوتتىق جوباسى رەتىندە بەكىتۋى جىلدىڭ ماڭىزدى قورىتىندىسى بولدى. «بايتەرەك» ۇبح» اق-نىڭ بۇل ءتاسىلى قازاقستان ءۇشىن بىرەگەي سانالادى. بۇل «قازاقستان ماگنيتكاسى» اينالاسىندا جاڭا شاعىن جانە ورتا وندىرىستەردىڭ پايدا بولۋىمەن بايلانىستى، مىسالى، شويىن جانە جىكسىز قۇبىرلار، مەتالل بۇيىمدار زاۋىتى جانە باسقالارى، ولار وففتەيك كەلىسىمشارتتارىمەن قامتاماسىز ەتىلەتىن بولادى.

الەمدەگى كۇردەلى جاعدايعا، شيكىزات باعاسىنىڭ تۇراقسىزدىعىنا جانە تۇراقسىز گەوساياسي جاعدايدا ستراتەگيالىق جوسپارلاۋدىڭ قيىندىقتارىنا قاراماستان، Qarmet ءوز كورسەتكىشتەرىن جاقسارتۋعا ۇمتىلادى. كاسىپورىندى جاڭعىرتۋ جالعاسادى، قاۋىپسىزدىك كۇشەيتىلەدى. كومپانيانى قايتا قۇرۋ قارقىندىلىعى، ەڭبەك جاعدايلارىن جاقسارتۋ، جاڭا پەرسپەكتيۆالار، ءوندىرىس اۋقىمىن كەڭەيتۋ – مۇنىڭ ءبارى ەگەر بۇرىن كاسىپورىننان كەتىپ جاتسا، ءقازىر وعان ۇمتىلاتىن جانە تۇراقتىلىق پەن اماندىق كورەتىن جاعدايعا اكەلدى. Qarmetء-تىڭ وسۋىمەن ءوز بولاشاعىن بايلانىستىراتىن ادامدار ءۇشىن قايتا قۇرۋلار مەن قايتا جاندانۋ ايقىن. جوسپارلى پروگرەسس «Qarmet» اق كاسىپورىندارىنا جاس كادرلاردى تارتۋدا ماڭىزدى ىنتالاندىرۋ بولادى، اسىرەسە، كومبيناتتا جۇمىس ىستەۋ الدەقايدا تىنىش بولدى.

سوڭعى ۋاقىتا قىلمىسپەن كۇرەس كۇشەيىپ، ۇرلىقپەن جانە ونىمدەر مەن ماتەريالداردى ساتۋمەن، جۇمىسشىلاردى بوپسالاۋمەن اينالىسقان 8 ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ جويىلدى.

جاڭا ينۆەستور كاسىپورىندا پايدا تاپقان كوپجىلدىق قىلمىستىق سپرۋتتان شاحتەرلەر مەن مەتاللۋرگتەردى قورعاۋدى ماقسات ەتەدى. ارينە، كومبيناتتى دا، ونىڭ ۇجىمىن دا توناۋعا ۇيرەنگەندەر زاڭ مەن ءتارتىپتىڭ ورناۋىنا، تۇبەگەيلى وزگەرىستەردى قالامايدى. شاحتەرلەردىڭ اماندىعى، ەلدىڭ ماقتانىشى جانە تمد-داعى كوشباسشى رەتىندە تابىستى كومبينات ولارعا قاجەت ەمەس. ولار اقشانى باسقا جولمەن تابۋعا داعدىلانعان. ارينە، اقپاراتتىق قىسىم مەن شابۋىلدار ارقىلى ەسكى قاعيدالاردىڭ مۇنداي وكىلدەرى اۋقىمدى وزگەرىستەردى بۇرمالاۋعا تىرىسادى، بۇل ورەسكەل وتىرىكپەن، كەيدە نازىك ايلاكەرلىكپەن جاسالادى.

«وكىنىشكە قاراي، ۇرلىقتىڭ جولى كوپ، ولار ادامداردى اداستىرۋعا تىرىسادى، وزدەرى سياقتىلاردى ءوز جاعىنا تارتادى، ەشقانداي رەسۋرستاردى ايامايدى. كىمگە قاراپايىم ءبىلىم ماسەلەسى، ال كىمگە ار-ۇجداننىڭ جوقتىعى. دەگەنمەن، كىمنىڭ قانشا تۇراتىنى ءارقاشان بىردەن كورىنەدى. شىن مانىندە، ولار ءوز ارەكەتتەرىمەن ولار سياقتىلارمەن ىمىراسىز كۇرەس ءجۇرىپ جاتقانىن دالەلدەيدى. ولار وزدەرىنىڭ پوزيسيالارىن Qarmet-تە دە، ەلدە دە جوعالتا بەرەدى، كاسىپورىننىڭ يگىلىگى ءۇشىن، مەملەكەتتىڭ يگىلىگى ءۇشىن ادال جانە زاڭدى جۇمىس ىستەگىسى كەلمەيتىن جانە قالامايتىندار، وتكەندە قالعاندار، قىلمىستىق سحەمالارعا باتقاندار»، – دەپ تولىقتىردى ۆاديم باسين.

ەندى قىلمىستان تازارتۋدان باسقا، بارلىق قىلمىسكەرلەردى سوتقا جەتكىزۋ جانە جازالاۋ، قولداعانداردى، وتىرىك پەن جالا جابۋدان، ادامداردى الداۋدان پايدا تاپقانداردى جازالاۋ، سونداي-اق بۇرىن جابىلعان قىلمىستاردى، سونىڭ ىشىندە 90-شى جانە 2000-شى جىلدارى كاسىپورىن قىزمەتكەرلەرىنىڭ بۇرىن جاسىرىلعان جوعالۋى بويىنشا قىلمىستاردى اياعىنا دەيىن تەرگەۋ مىندەتى تۇر. جالپى، ق ر پرەزيدەنتى ق.ق.توقايەۆتىڭ ۇقت-مەن كۇرەستى ۇيىمداستىرۋ جونىندەگى تاپسىرماسىنا سايكەس، قۇقىق قورعاۋ جانە ارناۋلى مەملەكەتتىك ورگاندار ءوڭىردى ايتارلىقتاي دەكريميناليزاسيالاۋعا قول جەتكىزدى. قىلمىس كورسەتكىشتەرى تومەندەدى، بۇعان «سحودكالار»، «سترەلكالار» دەپ اتالاتىنداردىڭ بولماۋى ايقىن دالەل.

ۆاديم باسين: «مەن اشىق ايتۋعا داعدىلانعانمىن – قالاي بار، سولاي ايتام. ءبىزدىڭ ۇجىم ادال. ادامدار نە ىستەلگەنىن، قالاي ىستەلگەنىن، قاۋىپسىزدىك پەن جاڭعىرتۋعا قانشا قاراجات سالىنعانىن كورىپ وتىر. پەرسپەكتيۆانى كورەدى، ءوز بولاشاعىن ءبىزدىڭ ورتاق كاسىپورىنمەن بايلانىستىرادى. بۇگىندە ءبىز بۇرىنعىدان دا ءبىرتۇتاس كوماندا رەتىندە جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز، قويىلعان مىندەتتەردى بىرگە شەشەمىز، ءوز ەلىمىز، ءوز ازاماتتارىمىز الدىندا جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنەمىز. مۇنىڭ ءبارى بىزگە جۇمىس ورىندارىن كوبەيتۋگە، ءبىزدىڭ بولىمشەلەرىمىز ورنالاسقان وڭىرلەردىڭ ەكونوميكاسى مەن ينفراقۇرىلىمىنا ءوز ۇلەسىمىزدى قوسۋعا، ەل يگىلىگى ءۇشىن بىرگە جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سەحتاردىڭ، شاحتالاردىڭ اۋىر مۇرا رەتىندە قابىلداعان كۇيىن ءوز كوزىمەن كورگەندەر الدىمىزدا قانشا جۇمىس تۇرعانىن تۇسىنەدى. ءبىراق ءبىز جەڭەمىز، ءبىز ءقازىردىڭ وزىندە جوسپارلى تۇردە العا جىلجىپ كەلەمىز».