Ішкі істер министрлігі қоғамдағы қауіпсіздікті, тәртіпті және азаматтардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз ететін негізгі ведомство болып саналады. Оның қызметі әр адамның өмірімен тығыз байланысты және елдегі тұрақтылықты қамтамасыз етуге, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті сақтауға бағытталған. Қаңтардың соңын ала осы іргелі құрылымда Мемлекет басшысының төрағалығымен кеңейтілген алқа отырысы өткені есімізде. Сол жиында ішкі істер органдарына ауқымды міндеттер жүктелгені де ойымыздан шыға қойған жоқ. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өз сөзінде «Заң және тәртіп» қағидатын жүзеге асырудың маңыздылығына тоқталып, қылмысқа қарсы күрес және қоғамдық тәртіпті сақтау - үлкен жауапкершілікті талап ететін ең маңызды міндет екенін айтқан. Өйткені, елдегі әрбір азамат өзін қауіпсіз сезінуі керек.
Иә, бұған қол жеткізу үшін құқық қорғау жүйесі жүйелі әрі тиімді жұмыс істеуі керек. Ел ең алдымен заң талаптарын мүлтіксіз орындауы тиіс. Заңды бұзған адам жазалануы керек. Бұл да Президенттің тапсырмасы. «Осыған байланысты алдымызда бірқатар міндеттер тұр. Ең алдымен қоғамда қылмысқа мүлдем төзбеушілік атмосферасын қалыптастыруымыз керек. Екінші, аса маңызды мәселе – азаматтардың полицияға сенім деңгейін арттыру, қазақстандықтардың құқықтарын тиімді және әділ қорғау. Яғни, әрбір азамат өзінің конституциялық құқықтары мен бостандықтарын адал, білікті полиция қызметкерлері қорғайтынына сенімді болуы керек. Біз адамдардың бізді өз қауіпсіздігінің қорғаушысы және кепілі ретінде қарастыруын қамтамасыз етуге тырысамыз», - деді Ішкі істер министрі, полиция генерал-лейтенанты Ержан Сәденов.
Осы тұста қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету де әрбір азаматқа, оның құқықтық санасы мен сауаттылығына байланысты екенін атап өткен жөн. Себебі, құқықтық қоғам елдегі қауіпсіздіктің маңызды критерийі болып табылады. Сондықтан құқықбұзушылықтың алдын алудың халықпен және субъектілерімен тығыз әріптестік байланысы қызметке бағытталған полиция моделінің негізгі бағыттарының бірі.
Деректерге қарағанда, бүгінде ішкі істер органдарына 25 мың қоғамдық көмекші жәрдемдеседі. Соңғы жылдары қылмыс пен құқық бұзушылық туралы полицияға арызданатындар қатары да көбейе түскен. Бұл фактілерге дер кезінде ден қойып, оларды уақытылы тоқтатуға және жеке және заңды тұлғалардың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіру шараларын қабылдауға мүмкіндік береді.
Полицейлердің назарын күшейтуді талап ететін аспектілердің қатарында киберқылмыс, жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету, азаматтармен профилактикалық жұмыс, әйелдер мен балаларды зорлық-зомбылықтан қорғау және әділ кадр саясаты бар екенін де ұмытпаған жөн. Сонымен қатар, есірткі қылмысына, адам саудасына, экстремизмге қарсы күреске бағытталған бірқатар басқа да бағдарламалар жүзеге асырылып жатқанын байқаймыз.
Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес тәсілдері қайта қаралды. Ресми органдардың мәліметі 64 ұйымдасқан қылмыстық топтың, оның ішінде 9 трансұлттық топтың іс-әрекетінің жолы кесілгенін растайды. Адам саудасы саласында 152 қылмыс тергелуде. Парламент Мәжілісінің қарауына «Адам саудасына қарсы күрес туралы» заң жобасы енгізілген.
Еске сала кетейік, Ішкі істер министрлігінің өткен жылдың маусым айында өткен алқа мәжілісінде Мемлекет басшысы барлық құқық қорғау органдарына есірткі бизнесіне қарсы күресті күшейтуді тапсырған болатын. Қабылданған шаралардың нәтижесінде есірткі қылмысының ашылу көрсеткіші 14 пайызға артып, 25 тоннадан астам есірткі заттары тәркіленіпті. Бұл тәртіп сақшыларына ықтимал қылмыстардың алдын алуға және ондаған адамның өмірін сақтап қалуға мүмкіндік берді.
Қазіргі таңда полиция қызметінің басым бағыттарының бірі – интернеттегі алаяқтықпен күрестің тиімділігін арттыру болып тұр. Сауаты аз азаматтар көптеген ескертулерге қарамастан, алаяқтардың айласына түсіп, жинаған ақшасынан айырылып қалуда. Оның үстіне, өз атына несие беріп, қылмыскерлердің есепшотына ақша аудара салатындар да бар. Министрдің мәліметінше, кибералаяқтармен күресу үшін барлық аймақтарда арнайы Киберпол топтары құрылған. Олардың қатарында азаматтарға ыңғайлы болу үшін «бір терезе» қағидаты бойынша жұмыс істейтін IT-біліктілігі бар жедел уәкілдер, тергеушілер мен криминологтар бар.
«Сондай-ақ Ішкі істер министрлігінде «Киберқылмыспен күресу саласындағы мамандарды даярлау орталығы» аясында киберзертхана мен кибер сынақ алаңы жұмыс істейді. Мұнда біздің қызметкерлер инфокоммуникациялық ортада қылмыстық құқық бұзушылықтарды анықтау және тергеу, IT криминалистика саласында зерттеулер жүргізу, буллингті талдау және кибералаяқтардың IP мекенжайларын анықтау бойынша оқытылады. Телефон алаяқтарына қатысты, мүдделі мемлекеттік органдармен және ұялы байланыс операторларымен бірлесе отырып, қазақстандық тіркеудегі жалған нөмірлерден халықаралық қоңырауларға техникалық тосқауыл қойылғанын еске саламын. Осылайша, байланыс операторларының деректер базасын тіркеу басталғалы бері 43,5 миллион қоңырауға тосқауыл қойылды», - деп түсіндірді Ержан Сәденов бір сұхбатында.
Көбінесе қылмыскерлер мемлекеттік бағдарламалар мен азаматтардың жекелеген санаттарына арналған жеңілдіктерді өз пайдакүнемдік мақсаттарына пайдаланатынынан хабардармыз. Жақында ғана елордалық полицейлер халықаралық іздеуде жүрген әйелді ұстады. Сенімге ие болып, кәсіпкерлікті дамытуға перспективалы жеңілдетілген несие алып, 2022 жылдан бері азаматтарды 70 миллион теңгеден астам сомаға алдаған. Сонымен бірге Шымкентте жас жігіт интернеттегі алаяқтықты табыс көзіне айналдырып алған. Ол мобильді қосымша арқылы такси жүргізушілерін тауып, өзін компания қызметкері ретінде таныстырып, көліктің толық салонын жалға алуға келіскен. Кейін төлемді аударамыз деген желеумен жүргізушілерден жеке мәліметтерін сұрап, олардың атынан несие рәсімдеп келген.
«Мұндай анықталған мәселелер еліміздің жоғарғы басшылығының бақылауында. Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі Жолдауы аясында Парламент депутаттарымен бірлесіп, азаматтардың несие алудан өз еркімен бас тарту мүмкіндігін енгізу, сондай-ақ ақпаратты дереу беру мәселелері бойынша заңнамалық түзетулер әзірленуде. Азаматтарды бірнеше несие алудан қорғайтын Заң жобасы Мәжілісте», - деді министр.
Өткен жыл отбасылық-тұрмыстық кикілжіңдерге негізделген атышулы оқиғаларға толы болды. Оларды барынша азайту үшін де Ішкі істер министрлігі біршама шараларды қолға алған. Биыл барлық өңірлерде тұрмыстық зорлық-зомбылықпен күресу, соның ішінде әйелдер мен балаларды қорғау жөніндегі мамандандырылған бөлімшелер құрылмақ.
Жалпы, қоғамда тұрмыстық зорлық-зомбылыққа төзбеушілік пен оны жасағаны үшін жазаның бұлтартпастығы үрдісі қалыптасып келеді. Былтыр ғана Үкімет отырысында тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу туралы мәселе көтеріліп, Мәжіліс депутаттары әзірлеген заң жобасы аясында айтарлықтай өзгерістер әзірленуде. Мәселен, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 54-бабында тұрмыстық зорлық-зомбылық жасағаны үшін соттың құқық бұзушыны үйден шығаруды және отбасы мүшелерін қорғау (бұрын бұл оның баламалы үйі болған жағдайда ғана мүмкін болатын); сот құқық бұзушының агрессивті мінез-құлқын өзгертуге бағытталған мәжбүрлеп медициналық психологиялық көмекті қолдануды қамтамасыз етеді; отбасы-тұрмыстық қатынастар саласында денсаулыққа жеңіл зиян келтірген бірнеше рет дене жарақатын салу немесе ұрып-соғу үшін қылмыстық жауапкершілікті енгізу мәселесі қарастырылуда.
Көбінесе ерлі-зайыптылар арасында тұрмыстық жанжалдар туындайды деп болжанады. Бірақ көбінесе басқа отбасы мүшелері де оларға араласады. Мысалы, оңтүстік облыстардың бірінде полицейлер мас күйінде анасын балағаттап кеткен ер адамға хаттама толтырды. Сот оның жүріс-тұрысына үш айға ерекше талап қойды.
Осы орайда, біз де отбасылық-тұрмыстық қатынастарда болмай қоймайтын зардаптарға әкеп соғуы мүмкін моральдық және физикалық қысым мен зорлық-зомбылық фактілері туралы үнсіз қалмауға шақырамыз.
