18 қаңтардағы жағдай бойынша 1018 құстың өлексесі табылды. Оның 41 — і-Қарақия ауданындағы теңіз жағалауынан, қалғандары — Қаракөл көлінен.
Биология ғылымдарының кандидаты, орнитолог және тәуелсіз сарапшы, сондай-ақ Қазақстан құстарды қорғау одағының және Мензбирлік орнитологиялық қоғамының мүшесі Виктория Ковшардың пікірінше, құс тұмауын жұқтырудың шегі өткеніне қарамастан, табылатын аққулардың өлекселерінің саны артуы мүмкін.
«Құс тұмауы-бүкіл әлемде кең таралған құбылыс. Каспийде бұл аурудың жағдайлары үнемі тіркеледі. Мысалы, екі жыл бұрын, аққудың қара бас күлкі мен чеграва тұқымдарының жаппай қырылған жағдайын еске түсірейік. Сол кезде аққулардың өліміне мұнай қалдықтарын төгу себеп болды деп есептелгенмен, үкіметтік комиссия олардың құс тұмауынан қырылғанын анықтады. Вирус әдетте құстардың белгілі бір түрлеріне бағытталған.
Мәселен, 2015 жылы құс тұмауы бұйра бірқазанда ғана табылды, алайда бір жерде мекен ететін, бір түр тармағына жататын қызғылт бірқазанға әсер етпеді. Демек, Қаракөл көлінде аққулардың өлімі ерекше жағдай емес. Біз мұнда негізінен қысқа нашар дайындалған жас құстар өлгенін көріп отырмыз.
Бұл-табиғи процесс. Аққуларды құтқару, бұл салыстырмалы түрде сіздің қар көшкінін қолмен ұстап, тоқтатқыңыз келетіні сияқты мүмкін емес дүние. Сол себепті, үйрек пен қаз сияқты үй құстарына, құс тұмауын жұқтырудың алдын алу маңызды. Мен вирус белсенділігін өлі құстардың денесінде, салқын ауа райында, аязда ұзақ уақыт бойы сақтайтынын байқаймын, тіпті -27 С градуста да вирус белсенді болады. Алайда, Маңғыстаудың ауа-райын ескере отырып, вирус бір сағаттан аз өмір сүреді», - дейді орнитолог - сарапшы Виктория Ковшар.
Қазір Маңғыстауда қыстайтын аққулардың жалпы саны 50 мыңды құрайды.
«Аққулардың жалпы санының ең көп дегенде 2%-ы өлді. Көлге төгілетін сарқынды суларға келетін болсақ, олар аққулардың өліміне әсер етпейді. Өйткені ол көлдің биохимиялық құрамына қатты өзгеріс әкелмейді. Көлге түсетін органикалық заттар зиян тигізбейді, керісінше көмектеседі; егер ол зиян келтірсе, аққулар ғана емес, басқа да құстар қырылатын еді. Еліміздің көптеген қалаларында сарқынды суларды тазарту нысандары бар. Олар Алматы маңындағы - Сорбұлақ, Атыраудағы «Тухлая балка» және Батыс тұндырғыш. Бұл жерлерде көптеген органикалық заттар бар, бұл құстардың алуан түрлілігіне ықпал етеді. Мысалы, Атырауда «Тухлая балка» аймағында алакөз сүңгуір үйрек пен ақбас үйрек сияқты көптеген қызыл кітап енген құс түрлері ұя салады», - деді биология ғылымдарының кандидаты, орнитолог және тәуелсіз сарапшы.
Биолог және Батыс Қазақстан «Табиғи орта» ҮЕҰ өңірлік қауымдастығы кеңесінің төрағасы Әділбек Қозыбақов Қаракөл көлінің бірегейлігін атап өтті.
«Қаракөл көлінің айналасында аққулар санының азаюына байланысты түрлі мифтер бар. Мысалы, құстарды тамақтандыру идеясын тудырған аштық туралы миф. Бірақ бұл - нақты қауіп болып табылады, өйткені құрғақ тағам құстардың ас қорыту жүйесіне теріс әсер етуі мүмкін. Осылайша, біздің ақкөңіл ниетіміз өзімізге кесірін тигізуі мүмкін. Тағы бір кең таралған миф – көлге сарқынды суларды жіберу, аққулардың өлімінің басты себебі деп түсіну. Биолог ретінде мен сарқынды суларды төгуге қарсылық білдіремін, алайда біз бұл жағдайда құс тұмауына тап болғанымызды түсінуіміз керек. Мұны зертханалық зерттеулердің нәтижелері, сондай - ақ, аққулардан басқа құстардың зардап шекпейтіндігі дәлелдейді», - дейді сарапшы Әділбек Қозыбақов.
ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі ветеринариялық бақылау және қадағалау комитетінің облыстық аумақтық инспекциясының басшысы Темірбек Нұртазин облыстың ветеринариялық қызметтері күн сайын жеке қосалқы шаруашылықтардағы үй құстары арасындағы эпизоотиялық жағдайға мониторинг жүргізіп отырғанын атап өтті. Облыста үй құстарының арасында құс тұмауы тіркелген жоқ.
Аймақ басшысы Нұрлан Ноғаев аққулардың жаппай қырылуына алаңдаушылық білдірді. Сондай-ақ, мұндай жағдайда тек сарапшылардың пікірін тыңдап, эмоционалды реакциялардан аулақ болуға шақырды.
«Сарапшылар Виктория Кошвар мен Федор Карповқа Қаракөл көлінде аққулардың өлімінің нақты себебін іздеуге белсенді қатысқаны үшін алғыс айтамын. Бұл мәселенің айналасындағы жағдай көпшіліктің қызығушылығын тудырып отыр. Сонымен қатар мен мәселені шешуге қатысқан эко-белсенділерге алғысымды білдіремін. Алдағы айларда осы бірегей су айдынының биоалуантүрлілігін зерттеу үшін ғалымдар тобы келеді деп күтілуде. Ақпарат жинауға сарапшылардың, оның ішінде орнитологтардың қатысуы маңызды», - деп атап өтті Нұрлан Ноғаев.
