Izraıldiń Iranǵa áýeden jasaǵan soqqysynan soń Brent markaly munaıdyń quny kúrt sharyqtap shyǵa keldi. Fúcherstik kelisimder boıynsha munaı baǵasy bir kúnde 6%-ǵa ósip, bir barel 73 dollardan asyp ketti. Keıbir kelisimsharttar boıynsha, qun tipti 75,58 dollarǵa deıin jetti. Bul – sońǵy eki aıdaǵy eń joǵarǵy kórsetkish. "Naryqtyń bulaısha qubylýyna Taıaý Shyǵystaǵy shıelenistiń qaıta órshýi sebep bolyp otyr", - deıdi ekonomıs Rýslan Sultanov, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Izraıl Iran aýmaǵyndaǵy ıadrolyq jáne áskerı nysandarǵa aldyn ala jarıalaı otyryp, shabýyl jasady.
Izraıldiń Qorǵanys mınıstrligi elde "erekshe jaǵdaı" jarıalady, sóıtip halyqqa Iran tarapynan qarymta soqqylar bolýy múmkin ekenin eskertti. Iran endi áskerı jáne azamattyq nysandarǵa drondar men zymyrandar arqyly shabýyl jasap, jaýap berýi yqtımal.
AQSH aımaqtaǵy áskerı bazalarynyń qyzmetkerlerin evakýasıalaýǵa daıyndalyp jatyr.
Bul shıelenistiń odan ári ýshyǵýy Ormýz buǵazynyń turaqtylyǵyna qaýip tóndirýde. Al bul buǵaz arqyly dúnıejúzilik munaı tasymalynyń shamamen 20%-y ótedi.
Ekonomıs Rýslan Sultanov munaı baǵasynyń ósýine mynandaı qosymsha faktorlar da túrtki bolyp otyrǵanyn aıtady:
"AQSH-taǵy munaı qory bir apta ishinde 3,6 mıllıon barelge tómendedi. Bul suranystyń kútken jaǵdaıdan joǵary ekenin kórsetedi. AQSH-ta ınflásıanyń báseńdeýi Federaldyq rezerv júıesiniń qyrkúıekte paıyzdyq mólsherlemeni tómendetý yqtımaldyǵyn arttyryp otyr. Bul óz kezeginde energıa resýrstaryna degen suranysty odan saıyn arttyra túspek".
Iran qazirgi ýaqytta táýligine 3,3 mıllıon barel munaı óndiredi. Bul – sońǵy bes jyldaǵy eń joǵary deńgeı. Óndirilgen munaıdyń jartysy eksportqa ketedi. Iaǵnı, Irannyń eksporty álemdik munaı usynysynyń shamamen 2%-yn quraıdy.
Jalpy, Brent munaıynyń bir barreli 2008 jyly shildede 147,5 dollarǵa deıin kóterilgen edi. Qazirgi ósim qarqynyna qaramastan, byltyrǵy osy kezeńmen salystyrǵanda baǵa 15,4%-ǵa deıin tómendegen.
"Munaı naryǵy qazir geosaıası shıelenistiń jańa kezeńine aıaq basty. Bul degenimiz munaı baǵasy endi tek naryqtaǵy suranys pen usynysqa ǵana emes, memleketaralyq saıası teketiresterge de táýeldi bola bastaǵanyn bildiredi. Qazaqstan úshin munaı baǵasynyń ósýi – bir jaǵynan eksporttyq túsimniń artýy, teńgeniń nyǵaıýy jáne Ulttyq qorǵa qosymsha qarajattyń túsýin bildiredi. Degenmen baǵanyń bul ósimi turaqty bolatyndyǵyna kúmán bar. Geosaıasattyń turaqsyzdyǵy kez kelgen sátte naryqtyń baǵytyn ózgerte salýy ǵajap emes. Eń negizgi qaýip – eger bul shıelenis keń aýqymdy soǵysqa ulasyp, oǵan AQSH aralassa nemese Ormýz buǵazyndaǵy tasymaldar toqtatylsa, munaı naryǵyn tek baǵa qubylystary emes, energetıkalyq daǵdarystyń jańa kezeńi kútip tur. Taıaý Shyǵystaǵy geosaıası daǵdarysqa baılanysty ınvestorlar senimdi aktıvterge qaıta kóshe bastady. Altyn baǵasy bir kúnde 46,5 dollarǵa (1,37%-ǵa) ósip, troıan ýnsıasynyń quny 3448,92 dollarǵa deıin jetti. Qazirgi tańda altyn baǵasy álemdik qaýipti baǵalaýdyń ózindik ındıkatoryna aınalýda", dep jazady Tengenomika Telegram arnasynyń avtory.
Buǵan deıin Izraıl áýe kúshteriniń Irannyń ıadrolyq nysandaryn atqylaýy aıasynda munaı baǵasy sharyqtap shyǵa kelgenin jazǵanbyz.
Izraıl Irannyń Tabrız qalasyndaǵy munaı óńdeý zaýytyna (MÓZ) áýeden soqqy bergeni habarlanǵan. Zaýyt jabdyqtary búlingeni belgili, zardap shekkender týraly málimet joq. Sondaı-aq, IRNA agenttigi birneshe saǵat buryn ýran óndiriletin Natanz qalasyndaǵy Ahmadı Roshan mekemesinde jarylys bolǵanyn habarlady. Iran teledıdarynyń habarlaýynsha, aýaǵa radıoaktıvti shyǵaryndylardyń taralý belgileri anyqtalǵan joq. Izraıl armıasy túnde Irannyń ıadrolyq jáne zymyrandyq baǵdarlamalaryna zıan keltirýge baǵyttalǵan "Am KeLavı" ("Arystan ult") operasıasyn bastaǵanyn jarıalady.
13 maýsymda tańerteń Aıatolla Alı Hameneı málimdeme jasap, Irannyń áskerı basshylyǵy men ǵalymdardyń mert bolǵanyn rastady jáne olardy "sheıitter" dep atady.
Jalpy, AQSH pen Iran qarym-qatynasy shıelenisi tússe, munaı tasymalyna qaýip tónip, baǵa kóterile beretini boljanǵan. Sarapshylardyń sońǵy boljamy boıynsha, mundaı jaǵdaıda munaıdyń bir bareliniń quny 80 dollarǵa deıin kóterilýi múmkin.
