ءيزرايلدىڭ يرانعا اۋەدەن جاساعان سوققىسىنان سوڭ Brent ماركالى مۇنايدىڭ قۇنى كۇرت شارىقتاپ شىعا كەلدى. فيۋچەرستىك كەلىسىمدەر بويىنشا مۇناي باعاسى ءبىر كۇندە 6%-عا ءوسىپ، ءبىر باررەل 73 دوللاردان اسىپ كەتتى. كەيبىر كەلىسىمشارتتار بويىنشا، قۇن ءتىپتى 75،58 دوللارعا دەيىن جەتتى. بۇل – سوڭعى ەكى ايداعى ەڭ جوعارعى كورسەتكىش. "نارىقتىڭ بۇلايشا قۇبىلۋىنا تاياۋ شىعىستاعى شيەلەنىستىڭ قايتا ءورشۋى سەبەپ بولىپ وتىر"، - دەيدى ەكونوميست رۋسلان سۇلتانوۆ، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
يزرايل يران اۋماعىنداعى يادرولىق جانە اسكەري نىساندارعا الدىن الا جاريالاي وتىرىپ، شابۋىل جاسادى.
ءيزرايلدىڭ قورعانىس مينيسترلىگى ەلدە "ەرەكشە جاعداي" جاريالادى، ءسويتىپ حالىققا يران تاراپىنان قارىمتا سوققىلار بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتتى. يران ەندى اسكەري جانە ازاماتتىق نىساندارعا دروندار مەن زىمىراندار ارقىلى شابۋىل جاساپ، جاۋاپ بەرۋى ىقتيمال.
اقش ايماقتاعى اسكەري بازالارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىن ەۆاكۋاسيالاۋعا دايىندالىپ جاتىر.
بۇل شيەلەنىستىڭ ودان ءارى ۋشىعۋى ورمۋز بۇعازىنىڭ تۇراقتىلىعىنا ءقاۋىپ توندىرۋدە. ال بۇل بۇعاز ارقىلى دۇنيەجۇزىلىك مۇناي تاسىمالىنىڭ شامامەن 20%-ى وتەدى.
ەكونوميست رۋسلان سۇلتانوۆ مۇناي باعاسىنىڭ وسۋىنە مىنانداي قوسىمشا فاكتورلار دا تۇرتكى بولىپ وتىرعانىن ايتادى:
"اقش-تاعى مۇناي قورى ءبىر اپتا ىشىندە 3،6 ميلليون باررەلگە تومەندەدى. بۇل سۇرانىستىڭ كۇتكەن جاعدايدان جوعارى ەكەنىن كورسەتەدى. اقش-تا ينفلياسيانىڭ باسەڭدەۋى فەدەرالدىق رەزەرۆ جۇيەسىنىڭ قىركۇيەكتە پايىزدىق مولشەرلەمەنى تومەندەتۋ ىقتيمالدىعىن ارتتىرىپ وتىر. بۇل ءوز كەزەگىندە ەنەرگيا رەسۋرستارىنا دەگەن سۇرانىستى ودان سايىن ارتتىرا تۇسپەك".
يران قازىرگى ۋاقىتتا تاۋلىگىنە 3،3 ميلليون باررەل مۇناي وندىرەدى. بۇل – سوڭعى بەس جىلداعى ەڭ جوعارى دەڭگەي. وندىرىلگەن مۇنايدىڭ جارتىسى ەكسپورتقا كەتەدى. ياعني، يراننىڭ ەكسپورتى الەمدىك مۇناي ۇسىنىسىنىڭ شامامەن 2%-ىن قۇرايدى.
جالپى، Brent مۇنايىنىڭ ءبىر باررەلى 2008 جىلى شىلدەدە 147،5 دوللارعا دەيىن كوتەرىلگەن ەدى. قازىرگى ءوسىم قارقىنىنا قاراماستان، بىلتىرعى وسى كەزەڭمەن سالىستىرعاندا باعا 15،4%-عا دەيىن تومەندەگەن.
"مۇناي نارىعى ءقازىر گەوساياسي شيەلەنىستىڭ جاڭا كەزەڭىنە اياق باستى. بۇل دەگەنىمىز مۇناي باعاسى ەندى تەك نارىقتاعى سۇرانىس پەن ۇسىنىسقا عانا ەمەس، مەملەكەتارالىق ساياسي تەكەتىرەستەرگە دە تاۋەلدى بولا باستاعانىن بىلدىرەدى. قازاقستان ءۇشىن مۇناي باعاسىنىڭ ءوسۋى – ءبىر جاعىنان ەكسپورتتىق ءتۇسىمنىڭ ارتۋى، تەڭگەنىڭ نىعايۋى جانە ۇلتتىق قورعا قوسىمشا قاراجاتتىڭ ءتۇسۋىن بىلدىرەدى. دەگەنمەن باعانىڭ بۇل ءوسىمى تۇراقتى بولاتىندىعىنا كۇمان بار. گەوساياساتتىڭ تۇراقسىزدىعى كەز كەلگەن ساتتە نارىقتىڭ باعىتىن وزگەرتە سالۋى عاجاپ ەمەس. ەڭ نەگىزگى ءقاۋىپ – ەگەر بۇل شيەلەنىس كەڭ اۋقىمدى سوعىسقا ۇلاسىپ، وعان اقش ارالاسسا نەمەسە ورمۋز بۇعازىنداعى تاسىمالدار توقتاتىلسا، مۇناي نارىعىن تەك باعا قۇبىلىستارى ەمەس، ەنەرگەتيكالىق داعدارىستىڭ جاڭا كەزەڭى كۇتىپ تۇر. تاياۋ شىعىستاعى گەوساياسي داعدارىسقا بايلانىستى ينۆەستورلار سەنىمدى اكتيۆتەرگە قايتا كوشە باستادى. التىن باعاسى ءبىر كۇندە 46،5 دوللارعا (1،37%-عا) ءوسىپ، ترويان ۋنسياسىنىڭ قۇنى 3448،92 دوللارعا دەيىن جەتتى. قازىرگى تاڭدا التىن باعاسى الەمدىك ءقاۋىپتى باعالاۋدىڭ وزىندىك ينديكاتورىنا اينالۋدا"، دەپ جازادى Tengenomika Telegram ارناسىنىڭ اۆتورى.
بۇعان دەيىن يزرايل اۋە كۇشتەرىنىڭ يراننىڭ يادرولىق نىساندارىن اتقىلاۋى اياسىندا مۇناي باعاسى شارىقتاپ شىعا كەلگەنىن جازعانبىز.
يزرايل يراننىڭ تابريز قالاسىنداعى مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنا (ءموز) اۋەدەن سوققى بەرگەنى حابارلانعان. زاۋىت جابدىقتارى بۇلىنگەنى بەلگىلى، زارداپ شەككەندەر تۋرالى مالىمەت جوق. سونداي-اق، IRNA اگەنتتىگى بىرنەشە ساعات بۇرىن ۋران وندىرىلەتىن ناتانز قالاسىنداعى احمادي روشان مەكەمەسىندە جارىلىس بولعانىن حابارلادى. يران تەلەديدارىنىڭ حابارلاۋىنشا، اۋاعا راديواكتيۆتى شىعارىندىلاردىڭ تارالۋ بەلگىلەرى انىقتالعان جوق. يزرايل ارمياسى تۇندە يراننىڭ يادرولىق جانە زىمىراندىق باعدارلامالارىنا زيان كەلتىرۋگە باعىتتالعان "ام كەلاۆي" ("ارىستان ۇلت") وپەراسياسىن باستاعانىن جاريالادى.
13 ماۋسىمدا تاڭەرتەڭ اياتوللا الي حامەنەي مالىمدەمە جاساپ، يراننىڭ اسكەري باسشىلىعى مەن عالىمداردىڭ مەرت بولعانىن راستادى جانە ولاردى "شەيىتتەر" دەپ اتادى.
جالپى، اقش پەن يران قارىم-قاتىناسى شيەلەنىسى تۇسسە، مۇناي تاسىمالىنا ءقاۋىپ ءتونىپ، باعا كوتەرىلە بەرەتىنى بولجانعان. ساراپشىلاردىڭ سوڭعى بولجامى بويىنشا، مۇنداي جاعدايدا مۇنايدىڭ ءبىر بارەلىنىڭ قۇنى 80 دوللارعا دەيىن كوتەرىلۋى مۇمكىن.
