Iran búgingi deıin álemge tasymaldanatyn munaıdyń 20 paıyzy ótetin Ormýz buǵazyn jabatynyn aıtyp, arakidik doq kórsetip keldi. Al búgin Iran parlamenti shynymen de osyndaı sheshimdi qabyldady. Al sarapshylardan bastap halyqaralyq qarjy uıymdaryna deıin bul yqtımal jaıtty áldeqashan baǵalap, mundaıda munaıdyń bir barreli 90-nan 130 dollarǵa deıin qymbattaýy múmkin ekenin boljaǵan. Alaıda otandyq ekonomıs, munaı salasynyń mamany Oljas Baıdildınov bul rette asyǵys uıǵarym shyǵarmaýǵa shaqyrady. Óıtkeni, onyń pikirinshe, Ormýz buǵazyn jabý fızıkalyq ári materıaldyq turǵyda múlde múmkin emes kórinedi, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Aıta ketsek, Ormýz buǵazy arqyly álemde óndirilgen munaıdyń shamamen 20%-y jáne suıytylǵan tabıǵı gazdyń 35%-dan astamy tasymaldanady. Bul – Saýd Arabıasy, Irak, Kýveıt, Katar, BAÁ jáne Bahreın sıaqty Parsy shyǵanaǵy elderiniń energetıkalyq resýrstaryn eksporttaıtyn negizgi baǵyt. Ormýz buǵazymen kún saıyn shamamen 3 mıllıon barel munaı ótedi. Bul – álemdegi táýliktik munaı óndirisiniń besten bir bóligine teń kólem.
"Rasynda, buǵaz kózdegenge óte qolaıly nysana. Onyń eni - bar bolǵany 30-100 shaqyrym ǵana. Biraq ony qalaı jabýǵa bolady? Bul bizdiń Mańǵystaýdaǵy ereýil emes, joldy jaýyp qoıa salatyn. Teńizdi nemen jabasyń? Kemelermen be? Iranda ózi qansha keme bar? Qara teńizdegi qaqtyǵystan belgili, qazir kez kelgen kemeniń kózin sý ústindegi dron-qaıyqtar op-ońaı qurta salady. Mına qoıyp tastaý kerek pe? Bul – qazir keńinen taraǵan nusqa. Al mınany qaıda, qalaı qoıady? Ony kememen porttan alyp shyqqanda-aq áýeden soqqy jasaý arqyly talqandaı salmaı ma? Álde drondarmen aparady ma? Iá, solaı jasaýǵa ábden bolady. Biraq qazirdiń ózinde buǵazda kóptegen áskerı kemeler saqadaı-saı tur: kez kelgen ushqan nysandy joıatyn. Álde zymyrandardy paıdalanǵan durys pa? Ol úshin dál sol sátte, naqty ýaqyt rejıminde nysanany dáldep baǵyttaıtyn júıe qajet. Al, Iranda zymyran qoldanysynyń múmkindigi shekteýli. Ýıkıpedıa dereginshe, Iranda Qytaıdan kóshirilgen "Nur" zymyrandary bar. Biraq olardy qalaı ushyrady? Bir-eki ret atar ary ketse, alaıda olardy aýadan birden qaǵyp alady emes pe?" dep jazypty Baıdildınov Telegram-daǵy arnasynda.
Al qalaı degenmen de bul buǵaz, Iran bıligi búgin sheshkendeı, jabylatyn bolsa, Goldman Sachs, Citigroup jáne JPMorgan syndy halyqaralyq qarjy ınstıtýttary "qara altynnyń" baǵasy sharyqtaı jóneletinin boljaıdy.
Goldman Sachs sarapshylary eger geosaıası jaǵdaı burynǵy qalypty jaǵdaıǵa oralsa, Brent munaıynyń bir barreli 2025 jyldyń IV-toqsanynda, tipti 60 dollardan da tómen túsip ketýi múmkin dep sanaıdy. Al, eger Iranda munaı tasymalynda problemalar týyndasa, onda baǵa 90 dollardan asaǵa joǵarylaýy yqtımal.
Citigroup sarapshylary Ormýz buǵazy blokadada qalyp ketse ári munaı tasymalyndaǵy úzilister arasy uzap ketse baǵa 90 dollarǵa deıin kóterilýi múmkin ekenin aıtady. Al qatań senarılerde baǵa shyǵy 120-130 dollardy ıgreýi yqtımal.
"Óndiris kóleminiń ósimi jáne Qytaı tarapynan suranystyń tómendeýi aqyrynda baǵanyń sabasyna túsirý rólin atqarýy múmkin. Iaǵnı, bul rette baǵa ósimi qysqa merzimdi sıpatqa ıe bolatyn sıaqty", - deıdi Citigroup sarapshylary.
JPMorgan sarapshylary Ormýz buǵazy arqyly ótetin arna jabylsa nemese Taıaý Shyǵysta iri soǵys oty tutansa munaıdyń bir barreliniń quny 130 dollarǵa deıin kóterilýi múmkin dep eskertedi.
Aıta ketsek, 22 maýsymǵa qaraǵan túni AQSH-tyń áýe kúshteri Irannyń Fordo, Natanz jáne Isfahan syndy ıadrolyq nysandaryna dóp soqqy berdi. Osylaısha 13 maýsymnan beri óz jalǵastyǵyn taýyp jatqan Iran men Izraıl qaqtyǵysy jańa reńke ıe boldy. AQSH-tyń tikeleı áskerı qatysy geosaıası shıelenisti odan saıyn ýshyqtyra túsýde. Investorlardyń basym bóligi baǵaly qaǵazdardan aqshasyn alyp, altynǵa salýǵa jappaı kóshti...
