AQSH prezıdenti Donald Tramp 1 tamyzdan bastap Qazaqstannan keletin taýarlarǵa 25 paıyzdyq ımporttyq baj salyǵyn bekitti. Alǵashynda Aq úı ákimshiligi bul tarıfti, tipti 27 paıyz kóleminde belgileıtinin habarlaǵan edi. Sol sebepti syrt kózge Vashıngtonnyń keıingi sheshimi jumsarý, tipti bir jeńildik tárizdi kórinýi múmkin. Biraq shyn máninde jaǵdaı basqasha, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Belgili ekonomıs Rýslan Sultanovtyń aıtýynsha, Tramptyń bul qadamy jeńildik emes, kerisinshe, kúrdeli partıadaǵy kezekti qatal júriske jatady. Óıtkeni resmı Vashıngton Qazaqstandy "ózara saýda balansyn buzyp otyr" dep aıyptaıdy. Áıtse de, AQSH-qa Qazaqstannan jetkiziletin taýarlardyń basym bóligi shıkizat pen jartylaı óńdelgen ónimder ǵana ekeni belgili. Osyǵan qarap, ekonomıs máseleniń arǵy jaǵynda ekonomıkadan góri geosaıasattyń jatqanyn meńzeıdi.
Mundaǵy eń úlken túıtkil eki eldiń statısıkasyndaǵy eleýli aıyrmashylyq bolyp tabylady. Qazaqstan úkimeti jańa baj salyǵy elimizden AQSH-qa eksporttalatyn taýarlardyń tek 5 paıyzyna, ıaǵnı 100 mln dollar shamasyndaǵy ónimge qatysty bolady dep sendiredi. Biraq beıresmı derekterge súıensek, bul soma resmı jarıalanǵannan úsh ese artyq bolýy yqtımal.
Amerıkalyq keden qyzmetiniń málimetinshe, AQSH-qa Qazaqstannan keletin taýarlardyń jalpy kólemi 2,4 mıllıard dollardy quraıdy. Onyń ishinde 300 mıllıon dollardyń taýary osy jańa tarıfpen salyqtandyrylmaq. Bul – qazaqstandyq tarap usynǵan derekten anaǵurlym joǵary kórsetkish.
Nelikten bulaı?
"Qazaqstan eksporttyq esebinde keıbir taýarlardy kórsetpeıdi nemese olardyń baǵytyn qadaǵalamaıdy. Mysaly, AQSH statısıkasynda Qazaqstannan ımporttaldy dep esepteletin qymbat metal quımalary (154,5 mln dollar), paraksılol (34,2 mln dollar), qorǵasyn (15,5 mln dollar), balyq fılesi (9 mln dollar), hrom trıoksıdi (5,1 mln dollar) sıaqty taýarlar bizdiń resmı málimetterimizde múlde joq. Bul ónimder úshinshi elder arqyly qaıta eksporttalyp, shyǵý tegi aýystyrylǵannan keıin ǵana AQSH naryǵyna jetýi múmkin. Qazaqstan tarapy osy aralyqtaǵy qozǵalysty qadaǵalamaıdy jáne qujattarynda kórsetpeıdi", - deıdi sarapshy.
Munyń saldary qandaı bolmaq?
Donald Tramptyń jańa jarlyǵynda: "Taýarlardy basqa elder arqyly tasymaldap, tarıfti aınalyp ótpek bolǵandar budan da qatań jazaǵa iligedi" delingen. Demek, amerıkalyq tarap reeksporttyq shemalardy tolyq baqylaýǵa alǵan. Mundaı shemalar jasyryn kólemderdi kórsetpeı, kerisinshe, jaǵdaıdy ýshyqtyrady. Eksporttyq eseptiń arasyndaǵy mundaı alshaqtyqty túzetý qajet. Óıtkeni syrtqy seriktestermen statısıkany úndestirýp qarastyrmaý tehnıkalyq qatelik qana emes, strategıalyq turǵyda basqarylatyn syrtqy saýda saıasaty álsizdiginiń bir kórinisine jatady. Mundaı kemshilik qazirgi geoekonomıkalyq turaqsyzdyq jaǵdaıynda eldiń syrtqy saýda júıesine qaýip tóndirýi múmkin.
"Tramp tarıfteri Qazaqstannyń eksporttyq modelin beriktikke synap jatyr. Jaǵdaıdy baqylaýda ustap, táýekeldi azaıtý úshin syrtqy saýda mehanızmin barynsha ashyq ári tıimdi etip qaıta qurý qajet. Resmı málimettermen ǵana shektelmeı, syrtqy naryqtaǵy táýekelderdi tolyqtaı qamtyp, seriktes elderdiń statısıkasymen úndestirý – mańyzdy mindettiń biri. Mundaı qadam jasalmasa, tarıfterdiń kelesi soqqysy odan da aýyr tıýi ábden múmkin", - deıdi Rýslan Sultanov.
Buǵan deıin saıtymyzda "Tizimde Qazaqstan da bar". Tramp 7 tamyzda kúshine enetin tarıfke qatysty jańa jarlyqqa qol qoıdy" degen maqala jarıalanǵan bolatyn.
