Ótken aı Almatyǵa bardym. Ózgeripti. Ásirese halqynyń nur shashyp turatyn júzderi kúreńitip, qaraqoshqyldanyp ketipti. Qashan da jerdiń kórki halqymen eken. Qanyna qaraıyp alǵan qarapaıym almatylyqtardy kórip, ishimde áldene qylp etip boı kóterdi de, keıin, sol úreı alaı-dúleı daýylǵa aınaldy...
Tarıhı jerlerdi aralap, materıal jınaqtap júrgenbiz. Áıgili Altyn adamnyń basyna bardyq. Biz ózi sondaı halyqpyz, balam, babalarymyzdyń basy jatqan jerdi qorǵaı almaımyz. Babalarymyzdyń basyn daýlaı almaımyz. Bar bas kótererimizdiń qyrylyp qalǵanyna osyndaıda kóziń jetedi... Iá, qazir babańnyń molasynan, bireýdiń bıznesi qymbat, botaqanym. Altyn adam tabylǵan qorǵannyń ornynda avtobaza tur eken. Sonaý 1970 jyldary uly jańalyq bolǵan Esik Altyn adamynyń qasireti munymen bitpegenin kórdik. Onyń súıeginiń joǵalǵanyn kórdik... Abyroı bolǵanda tabylǵanyn estidik... Jartylaı bolsa da bassúıegi bolǵan kórinedi, biraq qazir joq... Osynyń bárin osyǵan deıin bilmeı qalǵan joqpyz... Kóńil senbegen soń, kózimizben kórýdi oıladyq. Bardyq... Kórdik... Jaraıdy-aq, keńestiń qylshyldaǵan ýaqytynda Altyn adam tabylyp, onyń molasy jabyldy delik, al táýelsizdik alǵan 25 jylda sol molany qalpyna keltirer shama bolmaǵanyna, dálirek aıtsam, nıettiń bolmaǵanyna qynjyldym, balam...
Ómirimde erkektiń jylaǵanyn eki-aq ret kórdim, jaryǵym! Bizdiń eldiń erkekteri kóz jastaryn kórsetpeıdi. Alǵash 22 jasymda sol Almatynyń týǵan kúnine baılanysty sújet jasaý úshin halyq kóp jınalatyn arbatqa bardym. Blıs-suhbat alyp júrgem... Jasy qyryqtan asqan jigit aǵasy «Almaty jaqsy ǵoı, jaqsy! Tek bizdeılerdi ógeısitetini bolmasa...» degen kezde kózinen jalǵyz tamshy jylt ete qalǵan bolatyn. Ózim de sol Almatydan ógeılik kórgendikten onyń jan-dúnıesinde ne bolyp jatqanyn menen artyq eshkim túsinbes edi. Biz sondaı halyqpyz, balam, Óz eline ózi tul qazaqpyz.
Ekinshi ret keshe jerdiń satylatynyna jany kúıgen taǵy bir jigit aǵasynyń «urpaǵyma ne betimdi aıtamyn?» dep ókirip jylaǵanyn kórdim. Áıeli erge, er jigit jerge qaraǵan zaman osy boldy.
Eń soraqysy túsim edi... Qolymda kebinim... Kór izdep júr ekem. Jer dúnıeniń bári mola. Biraq men jatatyn jarty kez jer joq eken... Jantalasyp, oıǵa shabam, qyrǵa shabam, bir qarasam... buta-tiken jyrtqan kebinimnen pushpaq ta qalmapty... Sonymen kór de joq, kebin de joq, meńdýana jegendeı... meńireıip men qaldym, balam...
... Tuspaldap sóıleýge kóshtim, keshir. Seniń tilińde sóılep otyrmaǵanymdy bilem, biraq, bala anasy qaı tilde sóılese sony túsinedi ǵoı, jaryǵym...
Myna ómirde azshylyq degen bar, kópshilik degen bar! Azshylyq – az ekenin, az degen taıaz ekenin ózderi-aq dáleldep jatady. Kópshilik – kól ekenin, tasysa sel ekenin bildirip jatady. Kóńildiń neden tolqyǵanyn endi túsingen bolarsyń, jaryǵym.
Erteń ómirge kelersiń, tiliń de shyǵar, diliń oıanar! Keýdemizde janymyz bolsa saǵan ultyńnyń kim bolǵanyn tanytarmyz, tarıhyńdy sińirermiz, tulǵańdy qalyptastyrarmyz. (Barlyǵyn ótken shaqpen jetkizsek te, seniń negizsiz emes ekenińdi uqtyrarmyz!..) Sol kezde tóteden qoıylar bir suraqqa jaýap bere almaıtynymdy osy bastan eskerteıin dep búgin kózimnen jasym sorǵalap otyryp, saǵan amanat jazyp otyrmyn. Áıtpese, mendeı ananyń sózine qulaq asarlyq azshylyqty kórip otyrǵanym joq, balam.
Meniń bul hatymdy aqtalý haty dersiń, qalaı atasań da erkiń, balam, tek menen «Anashym, boıyma qazaqtyń nárin berdiń, baryn berdiń, ultymyzdyń bar jaýharymen tanystyrdyń, dúnıeni dúrkiretip babalarymyz ótken eken, attyń dúbirinen kórshi elder seskengen eken, molasyna tıgendi jaıpaǵan eken babalarymyz, sóıtken qazaqtyń jeri qaıda?» dep suraq qoımasań bolǵany... Sol suraqty qoıdyrar jaıttardyń bolmasyna tilek qyldym, jaryǵym...
Tań namazynyń ýaqyty kirip keledi. Tań namazynda Alla Taǵala tilegen tilekti keri qaıtarmaıdy dep senem... Sen ómirge kelgende babalar qasterlep ketken qazaqtyń qara jeri jalǵa berilip, ne satylyp jatpasa eken! Áýmın!
- 04. 2016 jyl, 04:05
Sharafat RYSBAIQYZY, Astana
