وتكەن اي الماتىعا باردىم. وزگەرىپتى. اسىرەسە حالقىنىڭ نۇر شاشىپ تۇراتىن جۇزدەرى كۇرەڭىتىپ، قاراقوشقىلدانىپ كەتىپتى. قاشان دا جەردىڭ كوركى حالقىمەن ەكەن. قانىنا قارايىپ العان قاراپايىم الماتىلىقتاردى كورىپ، ىشىمدە الدەنە قىلپ ەتىپ بوي كوتەردى دە، كەيىن، سول ۇرەي الاي-دۇلەي داۋىلعا اينالدى...
تاريحي جەرلەردى ارالاپ، ماتەريال جيناقتاپ جۇرگەنبىز. ايگىلى التىن ادامنىڭ باسىنا باردىق. ءبىز ءوزى سونداي حالىقپىز، بالام، بابالارىمىزدىڭ باسى جاتقان جەردى قورعاي المايمىز. بابالارىمىزدىڭ باسىن داۋلاي المايمىز. بار باس كوتەرەرىمىزدىڭ قىرىلىپ قالعانىنا وسىندايدا كوزىڭ جەتەدى... ءيا، ءقازىر باباڭنىڭ مولاسىنان، بىرەۋدىڭ بيزنەسى قىمبات، بوتاقانىم. التىن ادام تابىلعان قورعاننىڭ ورنىندا اۆتوبازا تۇر ەكەن. سوناۋ 1970 جىلدارى ۇلى جاڭالىق بولعان ەسىك التىن ادامىنىڭ قاسىرەتى مۇنىمەن بىتپەگەنىن كوردىك. ونىڭ سۇيەگىنىڭ جوعالعانىن كوردىك... ابىروي بولعاندا تابىلعانىن ەستىدىك... جارتىلاي بولسا دا باسسۇيەگى بولعان كورىنەدى، ءبىراق ءقازىر جوق... وسىنىڭ ءبارىن وسىعان دەيىن بىلمەي قالعان جوقپىز... كوڭىل سەنبەگەن سوڭ، كوزىمىزبەن كورۋدى ويلادىق. باردىق... كوردىك... جارايدى-اق، كەڭەستىڭ قىلشىلداعان ۋاقىتىندا التىن ادام تابىلىپ، ونىڭ مولاسى جابىلدى دەلىك، ال تاۋەلسىزدىك العان 25 جىلدا سول مولانى قالپىنا كەلتىرەر شاما بولماعانىنا، دالىرەك ايتسام، نيەتتىڭ بولماعانىنا قىنجىلدىم، بالام...
ومىرىمدە ەركەكتىڭ جىلاعانىن ەكى-اق رەت كوردىم، جارىعىم! ءبىزدىڭ ەلدىڭ ەركەكتەرى كوز جاستارىن كورسەتپەيدى. العاش 22 جاسىمدا سول الماتىنىڭ تۋعان كۇنىنە بايلانىستى سيۋجەت جاساۋ ءۇشىن حالىق كوپ جينالاتىن ارباتقا باردىم. بليس-سۇحبات الىپ جۇرگەم... جاسى قىرىقتان اسقان جىگىت اعاسى «الماتى جاقسى عوي، جاقسى! تەك بىزدەيلەردى وگەيسىتەتىنى بولماسا...» دەگەن كەزدە كوزىنەن جالعىز تامشى جىلت ەتە قالعان بولاتىن. ءوزىم دە سول الماتىدان وگەيلىك كورگەندىكتەن ونىڭ جان-دۇنيەسىندە نە بولىپ جاتقانىن مەنەن ارتىق ەشكىم تۇسىنبەس ەدى. ءبىز سونداي حالىقپىز، بالام، ءوز ەلىنە ءوزى تۇل قازاقپىز.
ەكىنشى رەت كەشە جەردىڭ ساتىلاتىنىنا جانى كۇيگەن تاعى ءبىر جىگىت اعاسىنىڭ «ۇرپاعىما نە بەتىمدى ايتامىن؟» دەپ وكىرىپ جىلاعانىن كوردىم. ايەلى ەرگە، ەر جىگىت جەرگە قاراعان زامان وسى بولدى.
ەڭ سوراقىسى ءتۇسىم ەدى... قولىمدا كەبىنىم... كور ىزدەپ ءجۇر ەكەم. جەر دۇنيەنىڭ ءبارى مولا. ءبىراق مەن جاتاتىن جارتى كەز جەر جوق ەكەن... جانتالاسىپ، ويعا شابام، قىرعا شابام، ءبىر قاراسام... بۇتا-تىكەن جىرتقان كەبىنىمنەن پۇشپاق تا قالماپتى... سونىمەن كور دە جوق، كەبىن دە جوق، مەڭدۋانا جەگەندەي... مەڭىرەيىپ مەن قالدىم، بالام...
... تۇسپالداپ سويلەۋگە كوشتىم، كەشىر. سەنىڭ تىلىڭدە سويلەپ وتىرماعانىمدى بىلەم، ءبىراق، بالا اناسى قاي تىلدە سويلەسە سونى تۇسىنەدى عوي، جارىعىم...
مىنا ومىردە ازشىلىق دەگەن بار، كوپشىلىك دەگەن بار! ازشىلىق – از ەكەنىن، از دەگەن تاياز ەكەنىن وزدەرى-اق دالەلدەپ جاتادى. كوپشىلىك – كول ەكەنىن، تاسىسا سەل ەكەنىن ءبىلدىرىپ جاتادى. كوڭىلدىڭ نەدەن تولقىعانىن ەندى تۇسىنگەن بولارسىڭ، جارىعىم.
ەرتەڭ ومىرگە كەلەرسىڭ، ءتىلىڭ دە شىعار، ءدىلىڭ ويانار! كەۋدەمىزدە جانىمىز بولسا ساعان ۇلتىڭنىڭ كىم بولعانىن تانىتارمىز، تاريحىڭدى سىڭىرەرمىز، تۇلعاڭدى قالىپتاستىرارمىز. (بارلىعىن وتكەن شاقپەن جەتكىزسەك تە، سەنىڭ نەگىزسىز ەمەس ەكەنىڭدى ۇقتىرارمىز!..) سول كەزدە توتەدەن قويىلار ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرە المايتىنىمدى وسى باستان ەسكەرتەيىن دەپ بۇگىن كوزىمنەن جاسىم سورعالاپ وتىرىپ، ساعان امانات جازىپ وتىرمىن. ايتپەسە، مەندەي انانىڭ سوزىنە قۇلاق اسارلىق ازشىلىقتى كورىپ وتىرعانىم جوق، بالام.
مەنىڭ بۇل حاتىمدى اقتالۋ حاتى دەرسىڭ، قالاي اتاساڭ دا ەركىڭ، بالام، تەك مەنەن «اناشىم، بويىما قازاقتىڭ ءنارىن بەردىڭ، بارىن بەردىڭ، ۇلتىمىزدىڭ بار جاۋھارىمەن تانىستىردىڭ، دۇنيەنى دۇركىرەتىپ بابالارىمىز وتكەن ەكەن، اتتىڭ دۇبىرىنەن كورشى ەلدەر سەسكەنگەن ەكەن، مولاسىنا تيگەندى جايپاعان ەكەن بابالارىمىز، سويتكەن قازاقتىڭ جەرى قايدا؟» دەپ سۇراق قويماساڭ بولعانى... سول سۇراقتى قويدىرار جايتتاردىڭ بولماسىنا تىلەك قىلدىم، جارىعىم...
تاڭ نامازىنىڭ ۋاقىتى كىرىپ كەلەدى. تاڭ نامازىندا اللا تاعالا تىلەگەن تىلەكتى كەرى قايتارمايدى دەپ سەنەم... سەن ومىرگە كەلگەندە بابالار قاستەرلەپ كەتكەن قازاقتىڭ قارا جەرى جالعا بەرىلىپ، نە ساتىلىپ جاتپاسا ەكەن! ءاۋمين!
- 04. 2016 جىل، 04:05
شارافات رىسباي قىزى، استانا
