Oraza ustap júrgen adam aǵzasynda ashtyq kezeńinde óte qyzyq, tipti tańǵalarlyq prosester júredi. Buryndary babalarymyz "ashyǵý – uzaq ómir súrýdiń kepili" degendi beker aıtpaǵan, al búginde ǵylym sol aqıqatty san túrli dáleldermen, naqty zertteýlermen qýattap otyr, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Aldymen, orazanyń alǵashqy kúnderi aǵzamyz jańa jaǵdaıǵa beıimdeledi. Biz tamaqtan tyıylǵan sátten bastap dene óziniń energıa qorlaryn birtindep qoldanýǵa kóshedi. Qalypty jaǵdaıda aǵza glúkozadan energıa alady. Biraq shamamen segiz-on saǵat boıy as túspegen soń glúkoza qory taýsylady da, dene basqa balamaly qýat kózderin qarastyra bastaıdy. Bul kezde baýyrda saqtalǵan glıkogen qoımadaǵy qant sekildi qoldanysqa enedi.
Osy glıkogen qory bitken soń, aǵza "ketoz" dep atalatyn erekshe kúıge túsedi. Ǵylymı túrde aıtsaq, bul – aǵza maı jasýshalaryn energıa kózi retinde jaǵýdy bastaǵan jaǵdaı. Ketozǵa kóshkennen keıin qandaǵy ınsýlın mólsheri kúrt tómendeıdi, esesine ósý gormondary (growth hormone) joǵarylaı túsedi. Al bul gormon jasýshalardyń tezirek qalpyna kelýine, teriniń jasarýyna jáne bulshyqetterdiń saqtalýyna kómektesedi.
Ashyqqan kúnder kóbeıgen saıyn, ıaǵnı shamamen 5-7 kúnnen keıin denede taǵy bir tańǵajaıyp mehanızm iske qosylady – aýtofagıa prosesi bastalady. Bul týraly Nobel syılyǵynyń laýreaty Ósınorı Osýmı tyń ǵylymı zertteýler jasap, aýtofagıanyń paıdasyn dáleldep berdi. Aýtofagıa – bul jasýshalardyń ózin-ózi "tazalaýy", ıaǵnı eskirgen, zaqymdalǵan, qajetsiz qaldyqtardy joıyp, jańa saý jasýshalarǵa oryn ashýy. Aǵzadaǵy osyndaı ózin-ózi tazartý prosesi ımýnıtettiń kúsheıýine, qaterli aýrýlardyń aldyn alýǵa, qartaıý prosesiniń báseńdeýine aıtarlyqtaı yqpal etedi.
Orazanyń ekinshi-úshinshi aptasynda dene ashtyqqa tolyǵymen beıimdeledi de, energıany tıimdi qoldanýǵa úırenedi. Osy ýaqytta aǵzadaǵy qabyný prosesteri basylady, júrek-qantamyr júıesi jeńildeı túsedi, qan qysymy retteledi, qandaǵy holesterın kórsetkishteri jaqsarady. Tipti sozylmaly aýrýlardyń belgileri birshama jeńildep, adam ózin sergek sezine bastaıdy.
Ǵalymdar bir aı boıy jalǵasatyn mundaı shekteýli ashyǵýdyń psıhologıalyq jaǵdaıymyzǵa da áserin erekshe atap ótedi. Adam mıynda neırotrofıkalyq faktor (BDNF – brain-derived neurotrophic factor) dep atalatyn erekshe belok kóbeıedi. Bul belok adamnyń kóńil-kúıin jaqsartyp, este saqtaý qabiletin kúsheıtedi. Sondyqtan oraza ustaıtyn adamdarda kúızelis, ýaıymdaý deńgeıi tómendep, psıhologıalyq turaqtylyq baıqalady.
Osylaısha, ǵylymı zertteýler orazanyń tek rýhanı turǵydan ǵana emes, fızıkalyq turǵydan da óte paıdaly ekenin dáleldep otyr. Ashyqqan aǵza ózin jańartyp, tazartyp, ómirsheńdigin kúsheıtedi. Degenmen, ár aǵzanyń jeke ekenin, sozylmaly aýrýlary bar adamdardyń oraza ustaý aldynda dárigermen keńeskeni jón ekenin esten shyǵarmaý kerek. Oraza – dene men rýhtyń úılesimi. Ol – aǵzanyń ózin qaıta qalypqa keltirýiniń tamasha múmkindigi. Osy bir ǵajaıyp prosesterdi bilip júrgenińiz – orazańyzdy odan saıyn jeńildetip, tereńdetetini anyq.
