Inklúzıvti bilim berý búginde tek bilim salasynyń emes, búkil qoǵamnyń kún tártibindegi mańyzdy taqyrypqa aınaldy. Qazaqstanda sońǵy jyldary bul baǵytta birqatar zańnamalyq jáne qurylymdyq ózgerister engizilgenimen, naqty iske kelgende sheshilmegen másele áli de kóp. Biz osy taqyryp aıasynda «Harmony» qaıyrymdylyq qorynyń teń quryltaıshysy Nurılá Abdýllaevamen suhbattasyp, ınklúzıanyń qazirgi ahýaly, kedergiler men sheshý joldary týraly áńgimelestik.
– Nurılá hanym, Qazaqstanda ınklúzıvti bilim berýdiń damýyna qandaı baǵa berer edińiz?
– Sońǵy jyldary bul salada oń ózgerister bar. Inklúzıvti bilim berý zańnamalyq deńgeıde bekitildi, mektepterde arnaıy synyptar ashylyp jatyr. Biraq naqty ómirde bul júıe tolyqqandy iske asyp jatyr dep aıtý qıyn. Basty másele – kadr tapshylyǵy. Inklúzıvti ortada jumys isteýge daıyn pedagogtar, defektologtar, tútorlar óte az. Tek synyp ashýmen shektelmeı, sapaly oqytý men tájirıbe qajet.
– Tek mamandar emes, qoǵamnyń da ınklúzıany tolyq túsinbeýi kedergi bolyp jatqan joq pa?
– Dál solaı. Qoǵamda áli de kóptegen teris túsinik bar. Keıbir ata-analar erekshe qajettilikteri bar balalar jalpy synypta oqysa, basqa oqýshylardyń oqý úlgerimine keri áser etedi dep oılaıdy. Bul – aqparattyń joqtyǵynan týatyn qorqynysh. Shyn máninde, ınklúzıvti bilim barlyq balalardyń – sonyń ishinde deni saý balalardyń da – empatıasyn, shydamdylyǵyn arttyrady. IýNESKO zertteýleri osyny dáleldep otyr.
– Qandaı ınfraqurylymdyq kedergiler bar?
– Kóp mektepter áli de fızıkalyq turǵyda beıimdelmegen. Mysaly, arbadaǵy bala úshin pandýs nemese lıft joq. Sonymen qatar oqý baǵdarlamalary men ádistemeler de erekshe qajettilikterdi eskere bermeıdi. Inklúzıa degen – jaı ǵana biriktirý emes. Bul – balanyń ózin qajet, qaýipsiz sezinýine múmkindik berý.
– Osy sózińizge mysal keltire alasyz ba?
– Iá, Astanadaǵy mektepterdiń birinde oqıtyn qyz bala erekshe qajettiligi bar synyptasymen dostasqanyn aıtyp berdi. Basynda ol baladan bári alshaq júrgen. Biraq álgi qyz bala onymen sóılesip, bir partada otyrǵan, úziliste birge arnaıy synypqa baryp júredi. Keıin ol bala matematıkaǵa qyzyǵyp, óleń aıtýdy úırendi. Bul – bir dostyqtyń qoǵamdy qalaı ózgerte alatynynyń jarqyn mysaly der edim.
– Bolashaqqa kózqarasyńyz qandaı?
– Pozıtıvti. Sońǵy bes jylda ınklúzıamen qamtylǵan balalar úlesi 32 paıyzdan 53 paıyzǵa deıin ósti. Biraq bul – tek bastamasy. QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi qabyldaǵan 2025-2030 jyldarǵa arnalǵan Inklúzıvtik saıasat tujyrymdamasy – osy saladaǵy jaqsy qadam der edim. Biraq nátıje bolý úshin memleket, bıznes jáne azamattyq qoǵam birigip jumys isteýi kerek. Sonda ǵana ilgerileýimiz jedeldeı túsedi
– Al biz osy qoǵamnyń múshesi retinde ne isteı alamyz, qandaı sharalardy atqarýǵa kúsh salýymyz kerek?
– Inklúzıa – bul tek zańmen sheshiletin másele emes. Bul – ár adamnyń, ár ata-ananyń, ár muǵalimniń, ár balanyń ishki daıyndyǵy men nıetine baılanysty. Biz aqparat taratyp, qoldaý kórsetip, stereotıpterdi buzýǵa úles qosa alamyz. Sebebi ınklúzıa – bul teń múmkindik pen adamdyq qadir-qasıetti moıyndaý.
– Áńgimekńizge rahmet!
