Memlekettik búdjetke táýeldi óńirler sany artyp barady. Qazir elimizdegi 20 óńirdiń 17-si respýblıkalyq búdjetten bólinetin transfertke kún kóredi. Basqasha aıtqanda, aımaqtar óz shyǵyndarynyń jartysyna jýyǵyn ortalyq qazyna esebinen jabýda. Tipti ózderin “donor” sanaıtyn Almaty, Astana jáne Atyraýdyń ózi is júzinde ortalyqtan qosymsha qarjy alýǵa májbúr, dep habarlaıdy Dalanews.kz Kýrsıv medıaǵa siltep.
Úkimet basshysynyń orynbasary Serik Jumanǵarınniń túsindirýinshe, buǵan megapolısterdegi úlken ınfraqurylym jobalary sebep. Metro salý, LRT qurylysy, "Jaıly mektep" baǵdarlamasy sıaqty qymbat jobalardyń bári respýblıkalyq búdjetten qarjylandyrylyp otyr.
Májilis depýtaty Baqytjan Bazarbek bolsa, jyl saıyn aımaqtardyń ortalyq búdjetke táýeldiligi artyp, bul qaýipti úrdiske aınalǵanyn aıtty. Ásirese Jetisý men Túrkistan oblystary óz shyǵyndarynyń 70 paıyzdan astamyn respýblıkalyq búdjetten alýda. Mańǵystaý oblysy da "donorlyq" mártebesin joǵaltyp, dotasıaǵa kóshken. Depýtat mundaı jaǵdaıǵa jetkizgen aımaq basshylarynyń jaýapkershiligi qaıda dep suraq qoıdy.
Serik Jumanǵarın jańa "Búdjet kodeksi" arqyly bul máseleniń sheshiletinin jetkizdi. 2026 jyldan bastap aımaqtardyń kiristerin arttyrýǵa baǵyttalǵan erejeler kúshine enedi. Jergilikti búdjetke jyl saıyn qosymsha 100 mlrd teńgeden astam jańa kiris kózderi tabystalmaq.
Sonymen qatar aýdan búdjetterine korporatıvtik jáne jeke tabys salyǵy tolyqtaı berilip, aımaqtardyń óz-ózin qarjylandyrý qabileti artpaq. "Arnaıy túsimder" sanaty engizilip, turaqty kiristerdiń 40 paıyzy jergilikti búdjetterdiń ıeligine ótedi.
Óńirlerdiń naqty qajettilikterine saı qarjy bóletin "Óńirdi damytý jospary" qabyldanady. Jospar ár aımaqtyń damý erekshelikterin eskerip, ınfraqurylymdyq jobalarǵa qarjyny maqsatty túrde baǵyttaýdy kózdeıdi. Osy arqyly aımaqtardyń damýy arasyndaǵy teńsizdik azaıady.
Úkimet tıimsiz shyǵyndardy da qaıta qaraıdy. Imıjdik is-sharalar, sýbsıdıalar men jóndeý jumystary sekildi jalpy somasy 3 trln teńgeden astam shyǵyn qysqartylyp, memlekettik qoldaý tetikteri búdjetten tys mehanızmderge aýystyrylady.
Búdjettiń ashyqtyǵy men tıimdiligin arttyrý maqsatynda Joǵary aýdıtorlyq palata jergilikti búdjetterdiń jumsalýyn qatań baqylaýǵa alady. Jańa Búdjet kodeksinde monıtorıń, esep berý jáne jaýapkershilik erejeleri naqty bekitiledi.
Osynyń arqasynda 2026 jyly jergilikti búdjetterdiń damý shyǵyny 15 paıyzǵa, al 2028 jyly 25 paıyzǵa deıin ósedi dep josparlanǵan. Qazir el ekonomıkasyna quıylǵan 4,4 trln teńge ınvestısıanyń 20 paıyzǵa jýyǵy búdjetten bólinip otyr. Jańa júıe óńirlerdiń qarjylyq táýelsizdigi men jaýapkershiligin arttyryp, búdjet saıasatyn nyǵaıtady.
