Májilis vıse-spıkeri Danıa Espaeva respýblıkalyq búdjet aqshasynyń óńirlerge bólýdegi túıitkildi máselelerdi kóterip, jańa Búdjet kodeksindegi ózgeristerge toqtaldy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstandaǵy 20 óńirdiń 17-si respýblıkalyq búdjetten bólinetin transferttersiz kúnin kóre almaıdy. Bul máselege Úkimet basa nazar aýdaryp, kúzge deıin ózgerister engizilgen jańa Búdjet kodeksine saı úsh jyldyq jospar qurady. Sodan keıin ol Májilis qaraýyna kelip túsedi. Ondaǵy jańa júıe qanshalyqty tıimdi nemese onyń qandaı tompaq tustary bar, munyń barlyǵyn Májilis aldyna ala anyqtap, zań qabyldanǵansha onyń jobasyn ábden súzgiden ótkizýi tıis.
"Eldegi búdjet bólinisindegi túıindi máseleniń biri – óńirlerdiń basym kópshiligi áli de ortalyqtan bólinetin qomaqty sýbvensıaǵa táýeldiligi. Máselen, byltyr Almaty, Astana jáne Atyraý oblysynan respýblıkalyq búdjetke 470 mlrd teńge túsken. Sondyqtan olardy búdjet donory qataryna jatqyzýǵa bolady. Al ózge aımaqtarǵa ortalyqtan, kerisinshe 5,3 trln teńge sýbvensıa túrinde aqsha berilgen. Bul aradaǵy aıyrma 10 eseden asady", - dedi Danıa Espaeva.
Osy jaǵynan alǵanda, bútkil derlik óńir ortalyqqa qarap, alaqan jaıyp otyr. Iá, óńirler tabysy jyldan jylǵa artyp keledi, biraq sonymen qatar sýbvensıa kólemi de ósýde. Máselen, 10 jyl buryn, ıaǵnı 2014 jyly respýblıkalyq búdjetten óńirlerge 978 mlrd teńge bólingen bolsa, 2024 jyly bul kórsetkish 5,3 trln teńgege jetken. Demek, óńirler ortalyqqa táýeldi bolyp qala berýde, al búdjet qarajatyn tıimdi paıdalaný máselesi áli kúnge deıin tolyq sheshimin tappaı otyr.
Espaeva bul túıtkilderdiń astarynda esepteý ádistemesindegi olqylyqtar, ne óńirlerdiń búdjet qarajatyn kóbirek alý maqsatynda kiristerdi ádeıi tómendetip kórsetý áreketi jatqan bolýy múmkin ekenin de aıtady. Sebebi keıbir óńirler búdjet kiristerin josparlaýda shyndyqtan alshaq ketip, nátıjesinde 40 paıyzǵa deıin asyra oryndaýlar oryn alǵan.
Óz kezeginde premer-mınıstrdiń orynbasary - Ulttyq ekonomıka mınıstri Serik Jumanǵarın ortalyq pen óńirler arasyndaǵy qarjylyq táýeldilikti azaıtý boıynsha naqty qadamdar jasalyp jatqanyn aıtty.
Onyń aıtýynsha, 2026 jyldan bastap respýblıkalyq búdjetten óńirlerge jyl saıyn turaqty kiris kózderi esebinen qosymsha 100 mlrd teńge kóleminde qarjy beriledi. Sonymen birge jańa Búdjet kodeksine sáıkes jergilikti búdjetterdiń turaqty kiris kózderin 40%-ǵa deıin ulǵaıtý josparlanýda. Osylaısha, aýdandyq búdjetterdiń derbestigin arttyrý maqsatynda shaǵyn jáne orta bıznestiń korporatıvti tabys salyǵy men jeke tabys salyǵy aýdan men oblystyq mańyzy bar qala búdjetterine berilmek.
Jumanǵarınniń aıtýynsha, sońǵy 6 jylda jergilikti búdjetterdiń kirisi aıtarlyqtaı ósken: 2019 jyly ol 2,5 trln teńge bolsa, 2024 jyly 7,9 trln teńgege jetip, úsh eseden astamǵa artqan.
"Budan bólek, tórtinshi deńgeıdegi, ıaǵnı aýdandyq mańyzy bar qala, aýyl, eldimekender jáne aýyldyq okrýg búdjetterine syrtqy (vızýaldy) jarnama ornalastyrý tólemderi sıaqty 14 túrli turaqty kiris kózi berilgen. Tipti, jańa Salyq kodeksi jobasyn talqylaýda osy búdjettik deńgeıdegi negizgi kiris kózderiniń biri – syrtqy jarnamadan túsetin 367 mln teńge kiristen aıyrylyp qalý qaýpi týyndaǵan. Biraq mınıstrlik bul kiristi saqtap qala aldy", - dedi Jumanǵarın búgin Májilistegi Úkimet saǵatynda.
Qoryta kelgende, óńirlerdiń qarjylyq derbestigin arttyrý máselesi memlekettik deńgeıde túpkilikti sheshimin tappaǵanymen, ortalyqtan jergilikti jerlerge kiristerdi kóbirek berý, búdjettik josparlaýdy jaqsartý sıaqty naqty qadamdar jasalýda. Degenmen óńirlerdiń áli de ortalyqqa táýeldiligi 49% shamasynda qalyp otyr. Demek, jańa Búdjet kodeksi osy kórsetkishti tómendetip, óńirlerdiń qarjylyq múmkindigin keńeıtýge baǵyttalmaq.
Buǵan deıin "Aýyl - el besigi" syndy óńirlerdi qoldaýshy birqatar membaǵdarlamalardy jabý josparlanyp otyrǵanyn jazǵanbyz.
