Belgili jýrnalıs Nurbek Bekbaý kópáıel alý qubylysy men “talaq” máselesine tereń taldaý jasady. Bul jaıynda ol  áleýmettik jelidegi paraqshasynda jazdy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.

“Tursynbektiń hıkaıasyn kórgem joq, biraq shamamen áńgime ne jaıynda órbigenin ishim sezedi. Sebebi qazir áıeliniń ústinen taǵy bir áıel alý deıtuǵyn... Keń tarady deı almaımyn, biraq kózge ilmeıtin de dúnıe emes. Kádimgideı qubylys bul.

Kópáıel alýshylyq taqyrybyna beıil eki top bar. Áýelgisi — baılar, iri kásipkerler men sheneýnikter. Ekinshisi — din ustanatyn, jurt arasynda “namazhan” atanǵan qaýym”, – deıdi ol.

Jýrnalıs baılardyń ekinshi nemese úshinshi áıel alý motıvin “orta jastyń daǵdarysymen” baılanystyrady. Aıtýynsha, mundaı erler ózderin áli de tiri, sezimge qabiletti ekenin dáleldeýge tyrysady. Kópshiligi jastaı úılenip, ómiriniń kóp bóligin aqsha tabýǵa arnaǵan. Sondyqtan mahabbat pen romantıkaǵa ýaqyt bolmaǵan. Endi olar qaıta ǵashyq bolǵysy keledi.

“Baıqasańyz, bizdegi ekinshi nemese úshinshi qatyn alyp jatqan baılardyń jasy 40-50 arasynda. Psıhologtar bul ýaqytta "krızıs srednego vozrasta" bastalady,-deıdi. Osyǵan deıingi ómiri - "anaǵan aqsha kerek, mynaǵan aqsha kerek"-pen ótti. Joq-jetpeıtin dúnıelerge qol jetkizý - sol kezde ómirdiń baqytty sáti sıaqty edi. Endi bári bar. Qalaǵanyn ala alady. Burynǵydaı "Mynany alsam ǵoı, shirkin?" degen motıvasıalyq armany joq. Osymen ómiriniń máni de bitken sıaqty. Biraq jasy endi 40-tan asyp jatyr. Uzaq ómir súrgisi keledi. Biraq, mynadaı qýys, bos júrekpen emes. İshki bos keńistikti birdememen toltyǵyrsy keledi. Jańa sezim, jańa áser izdeıdi. Osy kezde biri sportqa beriledi, biri saıahattaıdy”, - dep túsindiredi jýrnalıs.

Sonymen qatar ol mundaı erlerdiń eki tıpke bólinetinin aıtady. Biri – shyn máninde sezim izdeıtinder. Ekinshisi — jas qyzdy ertip júrýdi mártebe kóretinder.

“Mundaı kisiler - mahabbat emes, sulýlyqty, jastyq áserdi satyp alýshy ǵana”, - deıdi ol.

Alaıda Bekbaýdyń pikirinshe, mundaı nekeler erlerdiń ishki bos keńistigin toltyra almaıdy.

“Óıtkeni jas áıel oǵan jastyq-qumar syılaǵanmen, rýhanı tereńdik bermeıdi. Qasynda jyly sóz aıtatyn, syrlasatyn, ómirdi birge kórgen adam — báıbishe ekenin kesh túsinedi.”, – dep jazady ol.

Nurbek Bekbaý kópáıeldik máselesin din turǵysynan qarastyratyn ekinshi topqa da toqtaldy. Ol olardyń basym bóligi eki otbasyny asyraýǵa shamasy jetpese de, toqal alýǵa beıim ekenin aıtty.

“Joq, birden betin ashyp alaıyq: Eger baı-qýatty bolsań, ádil bolsań, AL! Tórteýge deıin ruqsat. Baı bolsań, ımandy bolsań ǵana! Biraq, ekinshi toptyń úlken máselesi de osynda ǵoı. Kópshiligi 2 birdeı áýletti asyraýǵa shamasy kele bermeıdi. Imany da ortashalys. Biraq, toqal alǵysy kep turady. Nege? Bul qaýymǵa tıeseli jigitter, "jáhıl kezinde" qyzǵa da bardy, ishti-júrdi. Endi dinge ótkesin, bárin haram dep, jaman ádetterden tıyldy. Biraq, tabıǵı qajettiligi qaıta-qaıta oıanyp, qınalady. Endi sol nápsini qanaǵattandyrýdyń «adal» jolyn izdeıdi. Mine, osy tusta «tórt áıelge deıin ruqsat» qaǵıdasy keı adamdardyń nápsi qalaýyna ruqsat esigin ashqandaı áser beredi”, - deıdi ol.

Bekbaý dinniń mánin burmalaý máselesine erekshe toqtaldy.

“Dinniń maqsaty — erkektiń nápsisin júzege asyrýǵa kómektesý emes, onyń ádildik qabiletin synaý edi. Ekeýin bólip-jarmaı, birdeı aspen qamty, birdeı kıim kıgiz, birdeı emosıalyq qýanyshqa bóle, bul eń eń mańyzdy mindetiń. Al bul ońaı emes. Jigittiń tóresiniń ǵana qolynan keler sharýa! Sol úshin de QURANda: «eger ádildik jasaı almasańdar, bir áıelmen shektelińder» dep te naqty eskertken”, - dep qynjylady jýrnalıs.

Onyń aıtýynsha, dindi tereń túsinbeı, “ekinshi áıel alý” qaǵıdasyn jeńildetip alǵandar kóbine nekeni oıynshyqqa aınaldyrady. Mundaı nekelerde jarıalylyq bolmaıdy, qalyńmal berilmeıdi, quda kútispeıdi. Sondyqtan toqaldardyń quqyǵy qorǵalmaıdy, al erkekter "talaq" dep ońaı ajyrasady.

“Álgi nápsisin din etip alǵandar, toqal alý úshin, jas qyzdardy aldap-arbaıdy. Ákeńniń ruqsaty kerek emes,-dep eshkimge aıtpastan, bildirmesten neke qıdyryp alady. Aý, nekeniń sharty - jarıalylyq qoı. Jurttyń bári seniń kimge úılenip jatqanyńdy kórýi, habardar bolýy shart! Osy qasıetti shart oryndalmaıdy. Tıisinshe, myń jyldyq qudalyq jasalmaıdy, qalyń berilmeıdi, quda kútispeıdi. Ájepteýir materıaldyq shyǵyn kórmegesin, moınyńa jaýapkershilik júktelmegesin, álgi qalyńdyqtyń qyzyǵy taýsylǵanda "talaq" dep, ajyrasa salady. Panasyz qalǵan qaryndasty taǵy biri nekelep alady. Kelesi talaqqa deıin...”, — dep qosty ol.

Onyń sózinshe, ıslam dininde ajyrasý – eń sońǵy, amalsyz jaǵdaıda ǵana ruqsat etiletin is.

“Bizdiń dinde - úılenýden ajyrasý sharýasy qıyn edi. Talaq aıtyp, másele sheshile salmaıdy. 100 kún úıińde turýy kerek. Odan keıin, turmysqa shyqqanynsha bolysyp, kómektesýge mindettisiń. Balań bolsa, alımentin ómir boıy beresiń”, — dedi ol.

Alaıda Bekbaýdyń aıtýynsha, shynaıy ómirde bul talaptardyń kóbi oryndalmaı otyr.

“Álgi ortashalys jigitter, toqal etip bir qyzdy alar da, eń sońǵysy máhrdi de azaıtyp, aramdyqqa salady ǵoı”, — deıdi ol.

Onyń sózinshe, mundaı adamdar dindi durys túsinbeı, nekeni parodıaǵa aınaldyryp alǵan.

“Sahaba áıel bir qurmany máhir dep qabyldaǵan eken,-dep kóndiredi. Iá, bular nekeni parodıaǵa aınaldyryp aldy. Bir ret toqal alyp, ajyrastyń ba? Bitti. Sende jaýapkershilik joq. Ekinshi áıel týraly aıtýǵa - quqyq bolmaýy kerek! Ajyrasý - Allanyń eń jek kóretin, amalsyz ruqsaty. Al bular, oıynshyq etip jiberdi...“, — dep qosty ol.

Bekbaý tarıhtaǵy kópáıeldiliktiń máni múlde basqa bolǵanyn atap ótti.

“Qazaqtyń aınalasy antalaǵan jaý. Qalmaqpen, Buqar-Hıýamen, Qytaımen, Oryspen soǵystan keıin, erkek sany ámanda azaıyp ketedi. Mine, osyndaı qym-qýyt sátte aýqatty, abyroıly kisiler áıel men balanyń qamy úshin,-dep birneshe jesirge qamqor bolǵan. Bul — qoǵam qoldaǵan, moralmen bekitilgen sheshim edi”, — dep qosty ol.

Jýrnalıs qazirgi zańnamaǵa da toqtalyp ótti. Onyń aıtýynsha, 1997 jyldan beri kópáıeldik qylmys dep sanalmaıdy, biraq resmı neke tek bir áıelmen ǵana tirkeledi.

“Sondyqtan qazirgi “ekinshi neke” — bul ekeýiara aýyzsha kelisim ǵana. Toqaldyń quqyqtary qorǵalmaǵan. Kez kelgen ýaqytta qýyp shyqsa, túksiz qalatyn "qurbandyq", — deıdi ol.

Bekbaýdyń pikirinshe, búgingi áıelder burynǵydaı erge táýeldi emes ekenin aıtty.

“Sondyqtan burynǵydaı “ekinshi bolýǵa kóný” ol úshin qorǵan emes, qorlyq sıaqty seziledi.

Áıeldiń “joq” deýge quqyǵy bar, al erkek sol “joqty” estı almaǵan jerde – ajyrasý bastalady”, — dedi ol.

Qorytyndylaı kele, jýrnalıs qazirgi kópáıel alý qubylysyn qoǵamdaǵy jaýapsyzdyqtyń aıǵaǵy dep baǵalady.

Onyń oıynsha, baılyq kóbeıgen saıyn erkekterdiń qumarlyǵy artyp, dinge bet burǵan saıyn jaýapkershiligi azaıyp barady.

“Erdiń qadiri – áıel sanynda emes, ádildik qabiletinde. Naǵyz erlik — jańa áıel alý emes, bir áıeldiń júreginde ómir boıy jańaryp turý”, – dep túıindedi ol.