بەلگىلى جۋرناليست نۇربەك بەكباۋ كوپايەل الۋ قۇبىلىسى مەن “تالاق” ماسەلەسىنە تەرەڭ تالداۋ جاسادى. بۇل جايىندا ول  الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا جازدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.

“تۇرسىنبەكتىڭ حيكاياسىن كورگەم جوق، ءبىراق شامامەن اڭگىمە نە جايىندا وربىگەنىن ءىشىم سەزەدى. سەبەبى ءقازىر ايەلىنىڭ ۇستىنەن تاعى ءبىر ايەل الۋ دەيتۇعىن... كەڭ تارادى دەي المايمىن، ءبىراق كوزگە ىلمەيتىن دە دۇنيە ەمەس. كادىمگىدەي قۇبىلىس بۇل.

كوپايەل الۋشىلىق تاقىرىبىنا بەيىل ەكى توپ بار. اۋەلگىسى — بايلار، ءىرى كاسىپكەرلەر مەن شەنەۋنىكتەر. ەكىنشىسى — ءدىن ۇستاناتىن، جۇرت اراسىندا “نامازحان” اتانعان قاۋىم”، – دەيدى ول.

جۋرناليست بايلاردىڭ ەكىنشى نەمەسە ءۇشىنشى ايەل الۋ ءموتيۆىن “ورتا جاستىڭ داعدارىسىمەن” بايلانىستىرادى. ايتۋىنشا، مۇنداي ەرلەر وزدەرىن ءالى دە ءتىرى، سەزىمگە قابىلەتتى ەكەنىن دالەلدەۋگە تىرىسادى. كوپشىلىگى جاستاي ۇيلەنىپ، ءومىرىنىڭ كوپ بولىگىن اقشا تابۋعا ارناعان. سوندىقتان ماحاببات پەن رومانتيكاعا ۋاقىت بولماعان. ەندى ولار قايتا عاشىق بولعىسى كەلەدى.

“بايقاساڭىز، بىزدەگى ەكىنشى نەمەسە ءۇشىنشى قاتىن الىپ جاتقان بايلاردىڭ جاسى 40-50 اراسىندا. پسيحولوگتار بۇل ۋاقىتتا "كريزيس سرەدنەگو ۆوزراستا" باستالادى،-دەيدى. وسىعان دەيىنگى ءومىرى - "اناعان اقشا كەرەك، مىناعان اقشا كەرەك"-پەن ءوتتى. جوق-جەتپەيتىن دۇنيەلەرگە قول جەتكىزۋ - سول كەزدە ءومىردىڭ باقىتتى ءساتى سياقتى ەدى. ەندى ءبارى بار. قالاعانىن الا الادى. بۇرىنعىداي "مىنانى السام عوي، شىركىن؟" دەگەن موتيۆاسيالىق ارمانى جوق. وسىمەن ءومىرىنىڭ ءمانى دە بىتكەن سياقتى. ءبىراق جاسى ەندى 40-تان اسىپ جاتىر. ۇزاق ءومىر سۇرگىسى كەلەدى. ءبىراق، مىناداي قۋىس، بوس جۇرەكپەن ەمەس. ىشكى بوس كەڭىستىكتى بىردەمەمەن تولتىعىرسى كەلەدى. جاڭا سەزىم، جاڭا اسەر ىزدەيدى. وسى كەزدە ءبىرى سپورتقا بەرىلەدى، ءبىرى ساياحاتتايدى”، - دەپ تۇسىندىرەدى جۋرناليست.

سونىمەن قاتار ول مۇنداي ەرلەردىڭ ەكى تيپكە بولىنەتىنىن ايتادى. ءبىرى – شىن مانىندە سەزىم ىزدەيتىندەر. ەكىنشىسى — جاس قىزدى ەرتىپ ءجۇرۋدى مارتەبە كورەتىندەر.

“مۇنداي كىسىلەر - ماحاببات ەمەس، سۇلۋلىقتى، جاستىق اسەردى ساتىپ الۋشى عانا”، - دەيدى ول.

الايدا بەكباۋدىڭ پىكىرىنشە، مۇنداي نەكەلەر ەرلەردىڭ ىشكى بوس كەڭىستىگىن تولتىرا المايدى.

“ويتكەنى جاس ايەل وعان جاستىق-قۇمار سىيلاعانمەن، رۋحاني تەرەڭدىك بەرمەيدى. قاسىندا جىلى ءسوز ايتاتىن، سىرلاساتىن، ءومىردى بىرگە كورگەن ادام — بايبىشە ەكەنىن كەش تۇسىنەدى.”، – دەپ جازادى ول.

نۇربەك بەكباۋ كوپايەلدىك ماسەلەسىن ءدىن تۇرعىسىنان قاراستىراتىن ەكىنشى توپقا دا توقتالدى. ول ولاردىڭ باسىم بولىگى ەكى وتباسىنى اسىراۋعا شاماسى جەتپەسە دە، توقال الۋعا بەيىم ەكەنىن ايتتى.

“جوق، بىردەن بەتىن اشىپ الايىق: ەگەر باي-قۋاتتى بولساڭ، ءادىل بولساڭ، ال! تورتەۋگە دەيىن رۇقسات. باي بولساڭ، يماندى بولساڭ عانا! ءبىراق، ەكىنشى توپتىڭ ۇلكەن ماسەلەسى دە وسىندا عوي. كوپشىلىگى 2 بىردەي اۋلەتتى اسىراۋعا شاماسى كەلە بەرمەيدى. يمانى دا ورتاشالىس. ءبىراق، توقال العىسى كەپ تۇرادى. نەگە؟ بۇل قاۋىمعا تيەسەلى جىگىتتەر، "ءجاھيل كەزىندە" قىزعا دا باردى، ءىشتى-جۇردى. ەندى دىنگە وتكەسىن، ءبارىن حارام دەپ، جامان ادەتتەردەن تيىلدى. ءبىراق، تابيعي قاجەتتىلىگى قايتا-قايتا ويانىپ، قينالادى. ەندى سول ءناپسىنى قاناعاتتاندىرۋدىڭ «ادال» جولىن ىزدەيدى. مىنە، وسى تۇستا «ءتورت ايەلگە دەيىن رۇقسات» قاعيداسى كەي ادامداردىڭ ءناپسى قالاۋىنا رۇقسات ەسىگىن اشقانداي اسەر بەرەدى”، - دەيدى ول.

بەكباۋ ءدىننىڭ ءمانىن بۇرمالاۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە توقتالدى.

“ءدىننىڭ ماقساتى — ەركەكتىڭ ءناپسىسىن جۇزەگە اسىرۋعا كومەكتەسۋ ەمەس، ونىڭ ادىلدىك قابىلەتىن سىناۋ ەدى. ەكەۋىن ءبولىپ-جارماي، بىردەي اسپەن قامتى، بىردەي كيىم كيگىز، بىردەي ەموسيالىق قۋانىشقا بولە، بۇل ەڭ ەڭ ماڭىزدى مىندەتىڭ. ال بۇل وڭاي ەمەس. جىگىتتىڭ تورەسىنىڭ عانا قولىنان كەلەر شارۋا! سول ءۇشىن دە قۇراندا: «ەگەر ادىلدىك جاساي الماساڭدار، ءبىر ايەلمەن شەكتەلىڭدەر» دەپ تە ناقتى ەسكەرتكەن”، - دەپ قىنجىلادى جۋرناليست.

ونىڭ ايتۋىنشا، ءدىندى تەرەڭ تۇسىنبەي، “ەكىنشى ايەل الۋ” قاعيداسىن جەڭىلدەتىپ العاندار كوبىنە نەكەنى ويىنشىققا اينالدىرادى. مۇنداي نەكەلەردە جاريالىلىق بولمايدى، قالىڭمال بەرىلمەيدى، قۇدا كۇتىسپەيدى. سوندىقتان توقالداردىڭ قۇقىعى قورعالمايدى، ال ەركەكتەر "تالاق" دەپ وڭاي اجىراسادى.

“الگى ءناپسىسىن ءدىن ەتىپ العاندار، توقال الۋ ءۇشىن، جاس قىزداردى الداپ-اربايدى. اكەڭنىڭ رۇقساتى كەرەك ەمەس،-دەپ ەشكىمگە ايتپاستان، بىلدىرمەستەن نەكە قيدىرىپ الادى. اۋ، نەكەنىڭ شارتى - جاريالىلىق قوي. جۇرتتىڭ ءبارى سەنىڭ كىمگە ۇيلەنىپ جاتقانىڭدى كورۋى، حاباردار بولۋى شارت! وسى قاسيەتتى شارت ورىندالمايدى. تيىسىنشە، مىڭ جىلدىق قۇدالىق جاسالمايدى، قالىڭ بەرىلمەيدى، قۇدا كۇتىسپەيدى. اجەپتەۋىر ماتەريالدىق شىعىن كورمەگەسىن، موينىڭا جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلمەگەسىن، الگى قالىڭدىقتىڭ قىزىعى تاۋسىلعاندا "تالاق" دەپ، اجىراسا سالادى. پاناسىز قالعان قارىنداستى تاعى ءبىرى نەكەلەپ الادى. كەلەسى تالاققا دەيىن...”، — دەپ قوستى ول.

ونىڭ سوزىنشە، يسلام دىنىندە اجىراسۋ – ەڭ سوڭعى، امالسىز جاعدايدا عانا رۇقسات ەتىلەتىن ءىس.

“ءبىزدىڭ دىندە - ۇيلەنۋدەن اجىراسۋ شارۋاسى قيىن ەدى. تالاق ايتىپ، ماسەلە شەشىلە سالمايدى. 100 كۇن ۇيىڭدە تۇرۋى كەرەك. ودان كەيىن، تۇرمىسقا شىققانىنشا بولىسىپ، كومەكتەسۋگە مىندەتتىسىڭ. بالاڭ بولسا، اليمەنتىن ءومىر بويى بەرەسىڭ”، — دەدى ول.

الايدا بەكباۋدىڭ ايتۋىنشا، شىنايى ومىردە بۇل تالاپتاردىڭ كوبى ورىندالماي وتىر.

“الگى ورتاشالىس جىگىتتەر، توقال ەتىپ ءبىر قىزدى الار دا، ەڭ سوڭعىسى ءماحردى دە ازايتىپ، ارامدىققا سالادى عوي”، — دەيدى ول.

ونىڭ سوزىنشە، مۇنداي ادامدار ءدىندى دۇرىس تۇسىنبەي، نەكەنى پارودياعا اينالدىرىپ العان.

“ساحابا ايەل ءبىر قۇرمانى ءماحىر دەپ قابىلداعان ەكەن،-دەپ كوندىرەدى. ءيا، بۇلار نەكەنى پارودياعا اينالدىرىپ الدى. ءبىر رەت توقال الىپ، اجىراستىڭ با؟ ءبىتتى. سەندە جاۋاپكەرشىلىك جوق. ەكىنشى ايەل تۋرالى ايتۋعا - قۇقىق بولماۋى كەرەك! اجىراسۋ - اللانىڭ ەڭ جەك كورەتىن، امالسىز رۇقساتى. ال بۇلار، ويىنشىق ەتىپ جىبەردى...“، — دەپ قوستى ول.

بەكباۋ تاريحتاعى كوپايەلدىلىكتىڭ ءمانى مۇلدە باسقا بولعانىن اتاپ ءوتتى.

“قازاقتىڭ اينالاسى انتالاعان جاۋ. قالماقپەن، بۇقار-حيۋامەن، قىتايمەن، ورىسپەن سوعىستان كەيىن، ەركەك سانى ءاماندا ازايىپ كەتەدى. مىنە، وسىنداي قىم-قۋىت ساتتە اۋقاتتى، ابىرويلى كىسىلەر ايەل مەن بالانىڭ قامى ءۇشىن،-دەپ بىرنەشە جەسىرگە قامقور بولعان. بۇل — قوعام قولداعان، مورالمەن بەكىتىلگەن شەشىم ەدى”، — دەپ قوستى ول.

جۋرناليست قازىرگى زاڭناماعا دا توقتالىپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، 1997 جىلدان بەرى كوپايەلدىك قىلمىس دەپ سانالمايدى، ءبىراق رەسمي نەكە تەك ءبىر ايەلمەن عانا تىركەلەدى.

“سوندىقتان قازىرگى “ەكىنشى نەكە” — بۇل ەكەۋىارا اۋىزشا كەلىسىم عانا. توقالدىڭ قۇقىقتارى قورعالماعان. كەز كەلگەن ۋاقىتتا قۋىپ شىقسا، تۇكسىز قالاتىن "قۇرباندىق"، — دەيدى ول.

بەكباۋدىڭ پىكىرىنشە، بۇگىنگى ايەلدەر بۇرىنعىداي ەرگە تاۋەلدى ەمەس ەكەنىن ايتتى.

“سوندىقتان بۇرىنعىداي “ەكىنشى بولۋعا كونۋ” ول ءۇشىن قورعان ەمەس، قورلىق سياقتى سەزىلەدى.

ايەلدىڭ “جوق” دەۋگە قۇقىعى بار، ال ەركەك سول “جوقتى” ەستي الماعان جەردە – اجىراسۋ باستالادى”، — دەدى ول.

قورىتىندىلاي كەلە، جۋرناليست قازىرگى كوپايەل الۋ قۇبىلىسىن قوعامداعى جاۋاپسىزدىقتىڭ ايعاعى دەپ باعالادى.

ونىڭ ويىنشا، بايلىق كوبەيگەن سايىن ەركەكتەردىڭ قۇمارلىعى ارتىپ، دىنگە بەت بۇرعان سايىن جاۋاپكەرشىلىگى ازايىپ بارادى.

“ەردىڭ ءقادىرى – ايەل سانىندا ەمەس، ادىلدىك قابىلەتىندە. ناعىز ەرلىك — جاڭا ايەل الۋ ەمەس، ءبىر ايەلدىڭ جۇرەگىندە ءومىر بويى جاڭارىپ تۇرۋ”، – دەپ تۇيىندەدى ول.