Vedomstvo aqparatyna sáıkes elimizde qoqys tógetin 3 myńǵa jýyq polıgon bar. Alaıda solardyń 20 paıyzy (630-y) ǵana mınıstrlik bekitken sanıtarly jáne ekologıalyq talaptarǵa jumys júrgizip otyr. Demek, elimizdegi 2400-ge jýyq polıgon tabıǵatty tunshyqtyryp, qorshaǵan ortany ýlap otyrǵan degen sóz.
Al, bul máseleni qalaı sheshemiz?
Saıtymyzǵa pikir bildirgen ekobelsendi Aıman Seksenqyzynyń aıtýynsha, Qazaqstanda qoqysty sorttaý jáne óńdeý óndiris shuǵyl júrde jolǵa qoıý qajet. Áıtpegende, kúlli el qoqys polıgonyna aınalýy ǵajap emes. Belsendiniń pikirin Ekologıa mınıstrligi de quptap otyr. Vedomstvonyń málim etkenindeı elimizdegi qoqys óńdeý óndirisiniń úlesi 20 paıyzdyń tóńireginde. Salaǵa jaýapty mamandar aldaǵy ýaqytta bul kórsetkishti 25 paıyzǵa deıin kóterýge josparlap otyr. Al 2050 jylǵa deıin qoqys óńdeýdiń úlesi 50 paıyzǵa deıin ósetin bolady.
Bul qanshalyqty júzege asatyn sharýa? Aıtylǵan sóz, aıtylǵan jerinde qalyp júrmeı me?
"Bul kórsetkishke qol jetkizý osy baǵyttaǵy jumysty qoǵam bolyp talap etýimiz qajet. Ókinishke oraı, azamattardyń kópshiligi bul máselege bas aýyrtqysy kelmeıdi. Qoqysty úı janyndaǵy jáshikke tógý salýmen ǵana shekteledi. Onyń ekologıaǵa qanshalyqty zardabyn tıgizetinin oılanyp jatpaıdy.
Qoqys topyraqty, sýdy, tutastaı alǵandy tabıǵatty tunshyqtyrady. Jańbyrdyń sýy qoqysty shiritip, odan bólingen ýly zattar jerge sińedi, ári qaraı sýǵa aralasady", – deıdi Aıman Seksenqyzy.
Qazaqstanda qandaı qoqystar óńdeýge jatady? Mınıstrlik málimetinshe, bulardyń qataryna quramynda synaby bar shamdar, rengtgen plenkasy, kólik akýmýlátorlar jáne basqa da tehnıkanyń túrleri kiredi.
"Ókinishke oraı, elimizde medısınalyq qaldyqtar, transformatordaǵy, radıo-elektronıkanyń quramyndaǵy suıyqtyqtar, qurylys materıaldary, jıhazdar, tekstıl múlde óńdelmeıdi. Olar sol kúıinde jerge sińip, topyraqty, jer asty sýlaryn lastaıdy. Turǵyndar keıbir qoqysty sýǵa aǵyza salady. Qoqyspen kúres qoǵamı belsendilikti talap etedi.
Árbir adam zańsyz qoqys alańdaryn kózi shalǵan bolsa, quzyrly organdarǵa dereý habarlasýy tıis. Damyǵan elderde mundaıǵa jol bermeý úshin "geoservıs" qyzmetin oılap tapqan. Mundaı tehnologıaǵa bizder de muhtajbyz. Elimizde jyl saıyn 4,6 mln tonnaǵa jýyq qoqys jınalady. Jyl saıyn qoldan jasalǵan "svalkilerdiń" sany ósken ústine ósip jatyr. Eń úlken túıtkil - qoqys shyǵaratyn kompanıalardy baqylaıtyn naqty qurylymdardyń joqtyń qasy", – deıdi ekobelsendi.
Aıman Seksenqyzynyń pikirinshe bul máselede azamattardyń jaýapkershiligi bas orynda. Qoqys sheleginiń ishinde túrli zattardy bólek-bólek ornalasatyn mádenıet qalyptastyrý qajet. Qoqysty sorttaý ár páter ıesinen bastalady. Búginde "EkoNetwork" kompanıasyna jetekshilik etetin Aıman qoqys máselesinde Norvegıa sekildi skandıvanıa memleketterinen úlgi alýǵa shaqyryp otyr.
"Máselen, Shvesıada plasık ónimderdi qabyldaıtyn arnaıy avtomattar bar. Plasık bótelkeni ótkizgeniń úshin az-muz aqsha salasyz. Bul óz kezeginde adamnyń qoqys sorttaýǵa degen qulshynysyn oıatady. Mundaı tájirıbeni bizdiń elde de endirýge bolar edi", – deıdi belsendi.
