Belgili pedagog Ahmetjan Aıatjanuly óziniń jelidegi paraqshasynda mekteptegi jemqorlyqqa qatysty oı-pikirin jazdy. Bilikti maman búginde mektep dırektorlary esepshiniń jumysyn baqylaı almaıtyndyqtan býhgalterler jemqorlyqqa batyp jatqanyn jazdy, – dep habarlaıdy Dalanews.kz.
– Buryn jemqor sheneýnik degendi jıi aıtýshy edik. Qazir jemqor býhgalter, jemqor dırektor degendi kóp aıtatyn boldyq...
Negizi jemqorlyq tutas júıede, tutas qoǵamda aýyr deńgeıde. Al sońǵy jyldarda ashylyp jatqan orta bilim salasyndaǵy jemqorlyq tek búgin bolǵan jemqorlyq emes.
Buryn mektepter aýdanǵa qaraıtyn, bar qarjyny bóletin de, búdjetin retteıtin de aýdan edi. Ol kezde kóp jemqorlyq faktisin aýdan ózi rettep, jabatyndyqtan bilinbeı qalatyn.
Qazir mektep tike oblysqa qaraıdy, ne jese de kórinip qalady. Ne jese de ashylyp qalady. Bul – óte durys úrdis.
Endi máselege kishkene tereńdesek, Jetisý, Jambyl, Qyzylorda oblystaryndaǵy mektepterde bylyqtar biriniń sońynan biri ashylyp, kináli tek býhgalter bolyp jatyr. Mekteptegi jemqorlyq faktilerinde kináliler shynymen tek býhgalter me?!
Joq!
Oǵan jol berip otyrǵandar da, aqshany bólisip otyrǵandar da jazasyz qalmaýy kerek!
Bul áńgimeni bári aıtyp jatyr ǵoı, jemqorlyq týraly bári jazyp jatyr. Durys, ashyla túsý kerek. Jemqorlyqsyz, ádiletti qoǵam bolmaı, ilgeri baspaımyz.
Al men osy mektepterdegi jemqorlyqtyń sebebine úńilip kóreıin.
Birinshiden, dırektorlar ekonomıkalyq, qarjylyq jaǵynan, esepshiler jumysynan, IT turǵysynan saýatsyz.
Býhgalterler qoldanatyn baǵdarlamalardan da, tipti kadr jalaqysyn esepteýdi de bilmeıdi.
Sondyqtan óziniń qol qoıatyn elektrondy sıfrly qol tańbasyn (ESQ) býhgalterge beredi de, olarǵa «senip» otyra beredi. Al basshysy saýatsyz býhgalter óz bilgenin isteıdi.
Ekinshiden, qazirgi júıede mektepke saýatty dırektor tartý múmkin emes. Sebebi, jaýapkershilik óte aýyr, tańnyń atysy, keshtiń batysy búkil balanyń taǵdyrynan bastap, búkil mekteptiń kúl-qoqysyna deıin jaýap beredi.
Al jalaqysy óziniń qol astyndaǵy muǵalimnen eki ese tómen. Saýatty kadrlar muǵalim bolyp tynysh júrýdi jón kóredi. Ákimshilikke attap baspaıdy.
Sonymen dırektor orynbasary, dırektor bolatyndar mánsapqumarlyqpen barady nemese muǵalim bolýdan qashyp barady. Áıtpese, janyp turǵan, bárinen habary bar bilimdi muǵalim jaýapkershiligi 5 ese aýyr, jalaqysy az jumysqa jolamaıdy.
Qazir mektepte dırektor bolyp júrgen jandardy eki topqa bólemin. Biri – uzaq ýaqyt basshylyq qyzmette jumys istep úırenip qalǵandar, ekinshileri – qandaı da bir maqsatpen dırektor bolǵandar.
Olardyń ishinde maqsaty aqsha bolǵandar da, mánsap bolǵandary da bar. Onyń ekeýi de shamasy kelse jeıdi nemese býhgalterine jegizedi.
Dál osy jerde júıeni rettemeı bul jemqorlyqty tizgindeý múmkin emes.
Úshinshiden, dırektordyń mindetin atqarýshy taǵdyry. Qazir elimizde 500-den astam mektepte dırektor joq, mindetin atqarýshylar otyr.
Olar – ýaqytsha amalsyz otyrǵan adamdar. Shamasy jetse, ekonomıkalyq máselege bas qatyrǵysy kelmeıdi. Sondyqtan da býhgalterge jeýge jeńil.
Tórtinshiden, óńirlerde býhgalterge de, mektep dırektoryna da joǵarydan memlekettik tapsyrys mindetteletin kompanıalar bar.
Olar joǵarynyń tapsyrmasymen sondaı «myqty» kompanıalarmen jumys jasaýǵa mindetti bolady. Ol kompanıalar bireýlerge «shápkisin» berip otyrady. Bul jemqorlyq tipten aýyr.
Besinshiden, jalpy dırektor – burynǵy muǵalim, burynǵy dırektor orynbasary. Ol qarjy, ekonomıka, aqsha esepteýge múlde joq adamdar. Al býhgalter kásibı maman... Osydan da biraz nárseniń beti ashylady.
2018 jyly Ómir Shynybekuly "Mekteptegi jan basyna qarjylandyrý biraz dırektordyń taǵdyryn oıran etedi, olardy aqshany durys jaratýǵa úıretý kerek" dep edi... Sol aıtqany kelip jatyr...
Shyny kerek, búgingi dırektorǵa (mektep basshysyna) qoıylatyn talap óte joǵary.
Birinshi, oqýshymen jumys.
Ekinshi, ujymmen jumys
Úshinshi, ata-anamen jumys
Tórtinshi, joǵary organdarmen jumys
Besinshi, qarjymen jumys
Altynshy, sharýashylyq jumys, –dep kete beretin aýyr jumystar bar. Onyń ishindegi eń qıyny – adammen jumys. Mysaly, búgingi bir kúnińdi bir ǵana adam byt-shytyn ete salady. Bir ǵana adam bir kúndik júıkeńdi qurta salady. Dál osyndaı kezde dırektor bolý – otqa óz erkińmen túsýge para-par!
Menińshe, máseleni basqasha retteý kerek!
Bir óńirlerde mektepke jumysqa turý 2,5 mıllıon teńge eken, ony antıkor da, ákimdik te, eldiń bári de biledi...
Biraq bári bilmegendeı... Nege?
Osydan-aq bári túsinikti...
Mektep jemqorlyqtan qutylmaıynsha memleket jemqorlyqtan qutylmaıdy.
Nemese kerisinshe, memleket jemqorlyqtan qutylmaıynsha mektep jemqorlyqtan qutylmaıdy...
Bul baǵytta aıtatyn dúnıe kóóp, átteń! Biraq bizdi kim tyńdaıdy...
