«Bir jyldyǵyn oılaǵan halyq bıdaı egedi, júz jyldyǵyn oılaǵan halyq aǵash egedi, myń jyldyǵyn oılaǵan halyq sanaly urpaq tárbıeleıdi» dep dana halqymyz aıtqandaı, elimizdiń san ǵasyrǵa jalǵasar bolashaǵy búgingi urapqtyń tárbıesi men bilimine tikeleı baılanysty. Óıtkeni keshegi tarıhymyz ben búgingi bilim salasyna enip jatqan ozyq aqparattyq-tehnologıalardy jetik meńgergen jas býyn el erteńin jarqyn bolashaqqa jeteleıdi.
Sonaý HİH ǵasyrdyń ózinde uly pedagog Ybyraı Altynsarın qazaq jastaryna arnaǵan «Óner-bilim bar jurttar, tastan saraı salǵyzǵan, aıshylyq alys jerlerden, kózińdi ashyp-jumǵansha, jyldam habar alǵyzǵan», degen óleń joldary arqyly óner-bilimge qushtar bolyp, sapaly bilimdi tereń meńgergen eldiń qol jetkizer tabystarynyń da orasan bolatynyn sol zamannyń ózinde-aq baǵdarlap ketken bolatyn. Al keshegi Alash arystarynyń da qazaq saharasynda bilim oshaqtarynyń kóptep ashylýyna tikeleı aralasýyndaǵy negizgi maqsat eldiń kózin ashý edi. Sodan beri, mine, zymyrap 100 jyldan astam ýaqyt ótse de bilim berý máselesi óz mańyzyn joıa qoıǵan joq. Qaıta jyl artynan jyl ótken saıyn ǵylym-bilimge degen bet burys joǵary talapty qajet etip jatyr. Búgingi álem Tórtinshi ónerkásiptik revolúsıanyń qaqpasyn aıqara ashyp, buryn qıal-ǵajaıyp ertegilerde oryn alatyn kórinister shynaıy ómirde kórinis tabýda. Sebebi HHİ ǵasyr ǵylym men bilimniń, sıfrlyq qoǵamnyń ǵasyry.
2019 jyly búkil álem buryn-sońdy kórmegen COVID-19 dep atalatyn alapat indetpen betpe-bet keldi. Alǵashynda qansha moıyndaǵymyz kelmese de, bul pandemıanyń aldynda kúlli álem dármensiz ekenin ańǵartty. Endigi jerde álem úmitten kúdigi basym, túbi joq tereń haýosqa aınalyp ketkendeı edi. Biraq ǵylym men bilimi qaryshtap damyǵan, ozyq tehnologıamen qarýlanǵan elder bul kúrdeli jaǵdaıdan da shyǵýdyń jolyn taba bildi. Mine, bul da ozyq tehnologıalardy erkin meńgergen bilimdi urpaqtyń qolymen jasalyp otyrǵany aıtpasa da túsinikti.
Biz ǵylymǵa qulash sermegen ozyq memleketterdiń kóshinen qalmaý jolynda aıanbaı eńbek etýde ózimizdiń ulttyq kodymyzdan alystap qalmaýymyz shart. Sebebi ata-babalar ósıetimen boıǵa daryǵan ulttyq qundylyqtarymyzdy búgingi jańa prosespen úndestirgende ǵana bizdiń utarymyz mol bolary anyq. Bul týrasynda ótken jylǵy tamyz keńesine qatysqan QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev: «Ulttyq qundylyqqa qanyǵyp ósken órenniń tanymy tereń, dini berik bolady. Ata-babalar amanat etken ulan-ǵaıyr dalany aman saqtaý - eń aldymen jas býynǵa artylǵan zor úmit. Keıingi urpaq Táýelsizdigimizdiń týyn árqashan bıik ustaýy tıis. Sondyqtan bilimi tereń, oıy ozyq urpaqty tárbıeleıtin muǵalimder qaýymyna zor jaýapkershilik júkteledi», – degen bolatyn.
Elimizdegi pedagogıkalyq bilim mekemeleriniń ustahanasy atanǵan – Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń de bul jolda atqaryp otyrǵan jumystary da orasan. Óıtkeni pandemıa aıaqqa tusaý salǵan ýaqytta da stýdentterimizdiń kedergisiz bilim alýy úshin qyrýar sharalardy júzege asyryp, abyroı-bıiginen kórine bilgen oqý ordasy urpaq tárbıeleýde qashan da bilim men tárbıeni qatar alyp keledi. Pandemıa bastalǵan ýaqytta sıfrlyq bilim berýdi jedel qolǵa alǵan Abaı ýnıversıteti bilim berýdi uıymdastyrýda búgingi tańǵa deıin elimiz ben álemniń kóptegen joǵary oqý oryndarymen áriptestik ornatyp, bilim berýdiń ońtaıly jolyn taýyp keledi.
Karantındik shekteýler aıtarlyqtaı kedergi keltirgenimen bıylǵy jańa oqý jylynda tabysty bastady. Atap aıtar bolsaq, bilimdi stýdent bilikti ustazdyń arqasynda ǵana júzege asatynyn tereńnen oılaǵan ýnıversıtet basshylyǵy oqý jyly bastalmas buryn ýnıversıtetimizdiń profesor-oqytýshylarynyń biliktiligin taǵy da jetildirý maqsatynda «Sandyq pedagog-2» jazǵy mektebin qolǵa aldy. Bul mektepte oqytýshylarymyz sıfrlyq bilim berýde qoldanylatyn kóptegen pedagogıkalyq ádis-tásilderdi erkin meńgerip shyqty. Biz byltyrǵy jyldyń ózinde profesor-oqytýshylar quramyna ZOOM, Dissord, Meet, Univer platformalary arqyly onlaın dáristi qalaı uıymdastyrý kerektigi jaıynda eki aptalyq kýrstar uıymdastyryp, byltyrǵy dáris-semınar sabaqtaryn osy platformalar kómegimen júzege asyrǵan bolatynbyz. Oqytýshylarymyzdyń sıfrlyq saýattylyǵyn odan ári jetildirý maqsatynda ýnıversıtetimizdiń «Testtileý» ortalyǵy bıyl «Ms. Teams» platformasynda dáris-semınar sabaqtaryn qalaı uıymdastyrýǵa bolatynyn jaıynda onlaın-kýrstar ótkizdi. Bul kýrstan profesor-oqytýshylar quramy «WordWall», «Kahoot», «Oqýlyq» jáne taǵy basqa servısterdi Ms. Teams-ta qalaı qoldaný kerektigin jáne jańa sabaqty bekitý kezeńinde nemese praktıkalyq sabaqtarda keri baılanysty uıymdastyrý, stýdentterdiń bilimin baǵalaý joldaryn erkin meńgerip shyqty. Sóıtip biz, bıylǵy oqý jylyn úlken daıyndyqpen bastadyq. Sonymen qatar ýnıversıtetimiz jaqyn kúnderi «Koýchıng» ádisimen bilim berýdi qolǵa alatyn bolady.
Koýchıngtiń sózdik maǵynasyna súıener bolsaq, koýchıng (aǵylsh. coaching — oqytý, jattyqtyrý) — konsaltıń jáne trenıń ádisi; klasıkalyq konsaltıń pen trenıńten aıyrmashylyǵy — koých keńes jáne qatań usynystar bermeıdi, ol sheshimdi klıentpen birlese otyryp izdestiredi. Al psıhologıadan aıyrmashylyǵy koýchıngtegi motıvasıanyń baǵytynda. Koýchpen jumys isteýde belgili bir maqsatqa, ómirde jáne jumysta jańa, pozıtıvti tujyrymdalǵan nátıjelerge jetý uıǵarylady. Iaǵnı, koýchıngte adamnyń jeke, otbasylyq nemese bıznestegi ómirinde maqsatqa, nátıjege qol jetkizý kózdeledi. Biz osy ádisti qoldaný arqyly bilim alýshylarymyzdyń óndiristik praktıkany sheber uıymdastyryp, zaman talabyna saı maman ıesi bolý jolynda jumystar atqaratyn bolamyz.
Bıylǵy jańa oqý jylynda qara shańyraq bilim ordasy 6758 jas túlekpen tolyqty. Onyń 5704-i bakalavrıat, 826-sy magıstratýra, 58-i Phd doktorantýra bilim alýshylary. Memlekettik grant ıegerleri - 2151, aqyly bólimdegi stýdentter sany 3553-ti qurady. Elimizdiń túpkir-túpkirinen osy oqý jylynda ýnıversıtetimizge 466 «Altyn belgi» ıegeri, 579 erekshe úlgidegi atestat pen dıplom ıegerleri oqýǵa tústi. Bul kórsetkish 2020/2021 oqý jylyndaǵy qabyldaýdan 40% - ǵa joǵary. Bizdiń ýnıversıtetimizde elimizdiń jas túlekterinen bólek sheteldik 207 azamat oqýǵa nıet bildirip, bilimalýshylar qataryna qosyldy.
Aıtar ketetin bolsam, negizgi suranys pedagogıkalyq, sonyń ishinde V018 - Shetel tili muǵalaimderin daıarlaý, V005 – Dene shynyqtyrý muǵalimderin daıarlaý, V016 – Qazaq tili jáne ádebıeti muǵalimderin daıarlaý bilim berý baǵdarlamaryna óte joǵary bolyp otyr. «Ustaz» mamandyǵyn tańdap, keshegi Y.Altynsarın atalarynyń jolyn jalǵastyrýǵa bel baılaǵan jastar sanynyń artýy, árıne, qýantarlyq jaǵdaı. Sondaı-aq V049 – Quqyq, V055 – Matematıka jáne statısıka, V054 – Fızıka bilim berý baǵdarlamalaryn tańdaǵan talapkerler sany da edáýir joǵary.
Bul jumystar jańa oqý jylynyń basynda qabyldaý komısıasy ornalasqan ǵımaratta Ashyq baǵdarlamasy, talon arqyly kezekke turý, sanıtarlyq normalardy saqtaý arqyly oflaın formatynda júrgizilse, sonymen birgi onlaın formatta ýnıversıtettiń resmı saıtynda Univer júıesi, e.gov memlekettik qyzmetter jáne onlaın aqparat saıty arqyly da talapkerler qujatyn qabyldaý júzege asty. Barlyq jańa aqparattar boıynsha kaznpu.kz saıty jáne @kaznpu_university - instagram, facebook, @abai.family - TikTok paraqshalarynda, telegram, whatsapp mesendjerleri, ýnıversıtet Sall– ortalyǵy arqyly talapkerlerge habarlar taratylyp otyrdy.
Iaǵnı bul degenimiz, bizdiń oqý ornymyzdyń elimizdegi suranysy joǵary ýnıversıtetterdiń biri ekenin aıqyndap otyr. Endigi jerde ýnıversıtet tabaldyryǵyn attaǵan osynshama jas túlek ozyq tájirıbelermen úndesken ulttyq naqyshtaǵy bilimmen qarýlanyp, elimizdiń básekege qabiletti sapaly mamandar qataryn arttyratyn bolady. Sondaı-aq biz bıyl úshinshi jyl qatarynan dýaldy oqytý baǵdarlamasyn tabysty júzege asyryp kelemiz. Bul baǵdarlamany elimizde alǵashqylardyń biri bolyp bizdiń ýnıversıtetimiz qolǵa alǵan bolatyn. Osy dýaldy oqytý baǵdarlamasyn utymdy uıymdastary bilýdiń arqasynda biz, ózimizdiń kóptegen túlekterimizdiń mamandyǵy boıynsha jumysqa ornalasýyna tolyq múmkindik berip otyrmyz. Mysaly dýaldy oqytý baǵdarlamasy negizinde birinshi 2019/2020 oqý jylynda jyl boıy mektepke barǵan praktıkant-stýdentterimizdiń 107-si sol praktıka ótken jerinde ári qaraı maman retinde qalsa, byltyrǵy 2020/2021 oqý jylynda 297 stýdent jumysqa ornalasty. Bul kórsetkishter bıylǵy oqý jylynda eki esege artatyny sózsiz. Óıtkeni biz bıylǵy bitirýshi túlekterdiń óndiristik praktıkaǵa barar aldyndaǵy úsh aptalyq «Jańartylǵan bilim mazmunynda» uıymdastyrylatyn oqý kýrsyn «Órleý» biliktilikti arttyrý ulttyq ortalyǵymen birlese otyryp júzege asyrdyq. Bıylǵy óndiristik praktıkany jańasha uıymdastyrý úshin 2021 jyldyń 26 maýsymynda Basqarma Tóraǵasy-Rektor Darhan Nurlanuly Bilálov «Órleý» biliktilikti arttyrý ulttyq ortalyǵynyń dırektory Asel Mýhametjanovamen kezdesip, osy salada áriptestik ornatý maqsatynda eki jaqty memorandýmǵa qol qoıǵan edi. Osy memorandýmnyń negizinde bıylǵy bitirýshi túlekterimizge ýnıversıtetimizdiń bilikti mamandarymen qatar, «Órleý» biliktilikti arttyrý ulttyq ortalyǵynyń mamandary da «Jańartylǵan bilim mazmunynda» úsh aptalyq dárister ótkizdi. «Jańartylǵan bilim berý mazmuny boıynsha dýaldy oqytýdy uıymdastyrý úshin pedagogıkalyq mamandyqtardyń bitirýshi kýrs stýdentterin daıarlaý» boıynsha 72 saǵattyq qazaq jáne orys tilderinde bilktilikti arttyrý kýrstarynyń baǵdarlamasy daıarlandy. Bitirýshi kýrs stýdentteri tek ózimizdiń bilikti mamandarymyzdy ǵana emes, sonymen qatar «Órleý» biliktilikti arttyrý ulttyq ortalyǵy mamandarynyń da jańartylǵan mazmun boıynsha dárster tyńdap, bilimderin jetildirýge múmkindikter berildi. Munda tek «Órleý» biliktilikti arttyrý ulttyq ortalyǵynyń Almaty qalasyndaǵy fılaly mamandary ǵana emes, elimizdiń 10 aımaǵynan onlaın rejıminde bilikti mamandar sabaqty koýchıng ádisi boıynsha uıymdastyrý jóninde dárister oqyp, óz tájirıbelerimen bólisti. «Órleý» mamandary bul kýrsta «Krıterıaldy baǵalaýdyń qaǵıdattary men qurylymy», formatıti baǵalaýdaǵy refleksıa jáne keri baılanys ádisteri», «Toqsan boıynsha jıyntyq baǵalaýǵa arnalǵan tapsyrmalardy ázirleý», «Esse: sheberlik pen úılesimdilik», «Ǵylymı joba ázirleýdiń tıimdi tásili» jáne t.b. taqyryptarda mazmundy dárister men praktıkalyq sabaqtar uıymdastyryp, bilima alýshylardyń biliktiligin arttyrýǵa yqpal ete bildi. Bıylǵy uıymdastyrylǵan kýrsqa ýnıversıtetimizdiń 1500 bilimalýshy qatysty. Osy úsh aptalyq kýrstan soń pedagogıkalyq praktıkaǵa bólinip, Almaty qalasynyń mektepterine jol tartqan stýdentterimiz basshylyq tarapynan uıymdastyrylǵan bul qamqorlyqtyń zor kómegi bolyp jatqany týrasynda erekshe alǵystaryn bildirdi.
Sondaı-aq mekteppen baılanysty únemi jandandyryp otyrý maqsatynda Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń bastamasymen orta bilim berý uıymdarynyń muǵalimderine arnalǵan «Ǵylymı joba jazýdyń tıimdi tásilderi» taqyrybynda onlaın kýrs uıymdastyryldy. Kýrsqa Nur-Sultan, Qyzylorda, Almaty qalalarynan, Almaty, Soltústik Qazaqstan, Qaraǵandy jáne Jambyl oblystarynan kóptegen muǵalimder qatysty. Bul sharada «Bolashaq» baǵdarlamasynyń túlegi Edilbaı Ospanov muǵalimderge ǵylymı joba ázirleý, ǵylymı jobany josparlaý, taqyryp tańdaý taqyryptarynda baǵyt berdi. Mektep muǵalimderi keri baılanys jasap ǵylymı jobaǵa qatysty kókeıde júrgen kóptegen saýaldaryn joldap onyń tushymdy jaýabyn da aldy. Kýrs sońynda qatysýshylarǵa sertıfıkat berildi. Jáne oqý ornymyzdyń bastamasymen bilim berý uıymdary basshylarynyń biliktiligin arttyrý maqsatynda «Mekteptegi kóshbasshylyq jáne tıimdi basqarý» kýrsy joǵary deńgeıde uıymdastyryldy. Kýrsqa Almaty oblysy Bilim basqarmasynyń jáne Qarasaı aýdanynyń bilim bóliminiń mektep dırektorlary men basshylyǵy qatysty.
Kýrsty tájirıbeli sarapshylar QR Prezıdentiniń «Bolashaq» stıpendıasynyń ıegeri, 2010-2011 jyldary Ulybrıtanıadaǵy Nottıngem ýnıversıtetiniń magıstri, 2018 jyldan beri Ýorık ýnıversıteti (Ulybrıtanıa) Bilim salasyn zertteý departamentiniń zertteýshi-assıstenti, PhD doktorant, 2021 jyly Bilim berý salasyndaǵy zertteýler boıynsha Eýropalyq konferensıasynyń (ECER) áleýmettik stıpendıa ıegeri Anar Muhtarova men «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha Ulybrıtanıanyń Ýorık Ýnıversıtetinde Bilim berýdegi kóshbasshylyq jáne menejment boıynsha magıstr dárejesin alǵan, Qazaqstandaǵy ustazdardyń kóshbasshylyǵy (TLK-QUK) baǵdarlamasyn taldaýǵa baılanysty jobanyń ǵylymı kómekshisi bolǵan Araılym Soltanbekova júrgizdi. Bul biliktilik kýrsy qazirgi tańda mektepte tıimdi basqarý júıesin qalyptastyrýǵa mol septigin tıgizeri anyq.
Jalpy sapaly maman daıarlaýdyń basty qaǵıdattaryn negizge alǵan ýnıversıtetmiz bul saladaǵy áriptestikti odan ári jetildire beretin bolady. Aldaǵy ýaqytta qala mektepteriniń bilikti mamandarymen birlesken tájirıbelik sabaqtardy uıymdastyrý da josparda bar.
Haırýlla JÁNİBEKOV, Abaı atyndaǵy QazUPÝ Akademıalyq máseleler jónindegi departament dırektory.
