2016 jyldan bastap 2021 jylǵa deıin bankterdiń menshikti kapıtaly 1,7 trln teńgege, al 2021 jyldan 2024 jylǵa deıin birden 4,4 trln teńgege ósken. Eger 2021 jylǵa deıin 20% joǵary rentabeldilik dep sanalsa, onda da bir rettik birqatar faktorlardyń arqasynda, al qazir bul kórsenkishtiń turaqty túrde 30% jáne odan joǵary ekenin baıqap otyrmyz: barlyq derlik bankterde. Demek, bul degenińiz jyl saıyn bankterdiń kapıtaly 30%-ǵa ósedi (dıvıdendter tólemin eseptemegende), dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Bul qalaı bolǵany? Sonda sońǵy úsh jylda bank sektorynda ne ózgerdi dersizder?
"Mundaı shalt ósim bólshek nesıeleýdiń órkendeýi, onda da bólip tóleý (rassrochka) tetiginiń bir jolǵa qoıýylýynyń arqasynda múmkin boldy. Bankterdiń táýekeli tómen, biraq tabysty, al suranysy paıyzdyq mólsherlemege tikeleı baılanysty emes zaımdardyń bolashaǵy baryna kóz jetkizgen kez bul. Rasynda, batys keńesshileri men sarapshylarynyń ózi buǵan aldynda tań qaldy. Óıtkeni olar táýekeli joǵary dep sanaıtyn kepildik berilmeıtin tutynýshylyq zaımdar Qazaqstanda, kerisinshe qaýip-qater táýekeli tómen bolyp shyqqan. Osylaısha shyǵynyn joǵary paıyzdyq mólsherlemeler jabady degen qaýip-qateri joǵary zaım týraly ıdeıanyń kúl-talqany shyqty. Al bizdiń ómirde bankter úshin olar korporatıvtik zaımdar men ásirese SHOB-qa beriletin nesıelerge qaraǵanda áldeqaıda táýekeli tómen", - deıdi Monetarity arnasynyń avtory Vladıslav Týrkın.
Onyń aıtýynsha, bankter satyp alý men satý arasynda belgilenetin "spred" dep atalatyn paıyzdyq aralyq deńgeıdi de turaqty túrde arttyryp otyrady. Aktıvterdiń kirisi bank mindettemeleriniń qunyna qaraǵanda áldeqaıda jaqsy qarqynmen ósýde.
"Esterińizde bolar, QR Ulttyq Banktegi bankterdiń ashyq pozısıasy sıpatyndaǵy artyq ótimdilik. Sol kezde men nesıeleýge baǵyttaýdy qajet etetin artyq ótimdilik paıda boldy deýge erte dep aıtqan edim. Sóıtip teńge túrindegi depozıt pen teńgeleı nesıeniń araqatynasyn mysalǵa keltirgenmin. Bul qalaı sonda? Ulttyq Banktegi bankterdiń ashyq pozısıasyndaǵy qomaqty somany kórmeıdi me dersizder? Ol bylaı, bank balansynda depozıtterden tys depozıttik emes qarajat jáne ózindik kapıtal degen bolady. "Ótimdiliktiń artylýy" - bankterdiń rentabeldiligi men ózindik kapıtaldyń artylyp jatqanynyń tikeleı kórinisi. Bul arada másele bazalyq mólsherleme ósimi, sáıkesinshe táýekeli tómen quraldar boıynsha syıaqy mólsherlemesi joǵary tabys ákelip, ózindik kapıtaldy arttyrady. Ulttyq banktegi ashyq pozısıa sommasy da qomaqty, biraq 30% rentalbeldilikti turaqty ustap turǵan ózindik kapıtal ósimi de qomaqty ǵoı. Iaǵnı, bankter ózindik kapıtaldy da nesıelendirýge jumsaıdy", - deıdi ol.
Mamannyń aıtýynsha, endi bankırlerdi ózindik kapıtalyn qazir tabys taýyp otyrǵan quraldardan ózgesine baǵyttaý múmkin emes. Ol úshin óte joǵary paıyzdyq mólsherlemelerdi qamtıtyn nesıeleý jobalary kerek, biraq ondaı bizde joqtyń qasy.
"Sondyqtan ótimdiliktiń artylýy nemese bos aqsha týraly sóz etkende, mynany bilgen jón: negizgi soma – joǵary syıaqy mólsherlemeler, nesıelendirýdiń agressıvti qarqyny arqasynda óte jaqsy ósip otyratyn ózindik kapıtal", - deıdi Týrkın.
Endi sıfrlar kelsek, sońǵy úsh jylda halyqty kredıtteý kórsetkishi jylyna orta eseppen 27%-ǵa ósse, jeke kásipkerlerdi qosa alǵanda, bıznesti kredıtteý qarqyny orta eseppen 17%-dy qurady. Halyqty kredıtteýdiń negizgi ósimine ortasha mólsherde jylyna 31%-ǵa ósken tutynýshylyq kredıt berý kórsetkishi yqpal etti.
Máselen, 2024 jyly Kaspi 1,1 trln teńge tabys tapqan. 2025 jyly atalǵan bank bul kórsetkishti 20%-ǵa arttyrýdy kózdep otyr, ıaǵnı 1,3 trln teńgede asyrsam ba deıdi.
2024 jyly Halyk 921 mlrd teńge kóleminde tabys tapty. Al bıylǵy jyly olar 1,1 trln teńge paıda tapsaq ba deıdi, ıaǵnı shamamen 20% ósim. Árıne, atalǵan ekinshi deńgeıdegi bankter boljamdy paıyzdy sál tómendetip alyp otyr. Áıtpese, 2024 jyly Kaspi banktiń tapqan tabysy 25%, al Halyk banktiki 33% bolǵany belgili.
PS. Negizi, atalǵan eki bankti qarapaıym tutynýshylar kóp paıdalanady. Biri sıfrlyq artyqshylyǵyn durys kórse, biri salalyq baǵytyn utymdy paıdalanýda. Iaǵnı, biriniń sıfrlyq qosymshasy jaqsy jetildirilgen, qarapaıym tutynýshyǵa qolaıly, al ekinshisinde, ásirese, búdjette jumys isteıtinder toptasqan. Jalaqyny osy bankten alatyndyqtan, jumysshy nesıeni de osy bankten alýǵa tyrysady, óıtkeni bul rette qandaı bir jeńildikter qarastyrylatyndyǵy belgili.
Buǵan deıin saıtymyzda "Ókirtip tabys tapsa da memleketten alǵan qaryzyn qaıtarmaı júrgen qaı bankter" degen maqala jarıalanǵan bolatyn. Sondaı-aq "Qańtar aıynyń qorytyndysy: Bank sektorynda aktıvter qysqaryp, depozıtter de azaıǵan" degen matrıaldy da oqı otyryńyzdar. Qazaqstanda kapıtaldyń sektorlyq kontrsıkldi býferin engizý jaıy qarastyrylýda. Bankter bul rettegi talapty 2026 jyldyń 1 sáýirinen bastap oryndaýǵa kóshedi. Ulttyq Bank bul sharalar júıedegi qaýip-qater táýekelderin tómendetý úshin qolǵa alynyp otyrǵanyn naqtylaıdy.
