Aýyldaǵy qaýipsizdik máselesi – kópten beri halyqty tolǵandyryp kele jatqan taqyryp. Órt shyqsa, alystan jetetin kómek keshigip, talaı úı men qora-qopsy otqa oranyp jatatyny jasyryn emes. Jaǵdaıdy ózgertý úshin «Aýyl qutqarýshylary» baǵdarlamasy iske qosyldy. Bul bastama aýyldyń óz ishinde erikti órt sóndirý jasaqtaryn quryp, olardy qajetti tehnıkamen jabdyqtaýǵa baǵyttalǵan. Osy rette Dalanews.kz tilshisine QR Tótenshe jaǵdaılar vıse-mınıstri, general-maıor Ramıl Kamalov osy baǵdarlamanyń júzege asý barysyn, onyń aýyl turǵyndarynyń qaýipsizdigine áseri jaıynda aıtyp berdi.
– Ramıl Qaıyrgeldiuly, sońǵy jyldary aýyldyq jerlerde órt qaýipsizdigi máselesi jıi kóterilip júrgenin bilesiz. «Aýyl qutqarýshylary» baǵdarlamasy aıasynda bul másele oń sheshimin tabady dep aıtýǵa bola ma?
– Oıyńyz durys. Baǵdarlamanyń basty maqsaty – aýyldaǵy qaýipsizdikti kúsheıtý. Buryn órt nemese basqa tótenshe jaǵdaı týyndaǵanda, ortalyqtan órt sóndirýshiler jetkenshe biraz ýaqyt ótetin. Sol ýaqyt ishinde qora-qopsy, úı-jaı túgel janyp ketetini jasyryn emes. Qazir biz erikti órt sóndirý quralymdaryn aýyldyń ózinde quryp jatyrmyz. Bul – jergilikti ákimdikterdiń áreketin jedeldetip, aýyl turǵyndarynyń ómirin, mal-múlkin qorǵaýǵa múmkindik beredi.
– Osy erikti quralymdardyń ereksheligi nede?
– Eń bastysy – olar aýyldyń óz adamdary. Qaýip tóngen kezde óz kórshisin, óz týysyn qorǵaý úshin júgirip shyǵatyn adamdar. Biz olardy arnaıy tehnıkamen, jabdyqtarmen qamtyp jatyrmyz. Órt sóndirýge arnalǵan sısternalar, sý aıdaıtyn motopompalar, jeke qorǵanys quraldary jetkizilýde. Ár aýylda shaǵyn bolsa da kásibı deńgeıge jýyq quralym jasaqtalýda.
– Bul tek órt sóndirýge baǵyttalǵan shara ma, álde basqa jaǵdaılarda da kómek bere ala ma?
– Árıne, tek órtpen shektelmeıdi. Qys mezgilindegi boran, jazdaǵy sý tasqyny, jol-kólik apattary sıaqty kez kelgen jaǵdaıda alǵashqy áreketti jasaı alatyn daıyn top bolǵany mańyzdy. Olar tek órtke qarsy emes, jalpy tótenshe jaǵdaılarǵa qarsy daıyndyqty kúsheıtedi. Biz olardy oqytý kýrstarynan ótkizip, tájirıbelik sabaqtar uıymdastyryp jatyrmyz.
– Elimizdegi aýyldardyń jartysynda órt qaýpi joǵary ekeni aıtylyp júr. Baǵdarlama osy qaýiptiń aldyn alýda qanshalyqty tıimdi bolmaq?
– Shyndyqqa týra qarasaq, aýylda qaýip-qater kóp. Peshpen jylytamyz, gaz balondaryn qoldanamyz, jazda shóp túsedi, dala órti jıileıdi. Osyndaı jaǵdaıda aýyldyń ishinde daıyn turǵan erikti jasaqtar úlken qaýiptiń aldyn alady. Álemdik tájirıbege qarasaq, Eýropada da, Reseıdiń alys aımaqtarynda da dál osyndaı erikti jasaqtar negizgi tirek sanalady. Biz de osy júıeni engizip otyrmyz.
– Aýyl halqynyń bul bastamaǵa kózqarasy qandaı?
– Kóńil qýantady. Qarapaıym turǵyndar belsendi qatysyp jatyr. Bir aýylda jas jigitter óz erkimen kirse, bir aýylda zeınet jasyna jaqyndaǵan azamattar da shette qalmaı, óz úlesterin qosýda. Sebebi bári óz aýylyn qorǵaýǵa múddeli. Bul jerde tek qutqarýshylyq emes, azamattyq jaýapkershilik te artady. Ár úıde qaýipsizdik mádenıeti qalyptasady.
– Baǵdarlamany júzege asyrýda qandaı qıyndyqtar bar?
– Árıne, kemshilikter joq emes. Keıbir aımaqtarda tehnıka jetkiliksiz, keıbir jerlerde eriktilerdi daıyndaý áli tolyq júıege túsken joq. Biraq alǵashqy nátıjeler bar. Júzdegen aýylda jasaq quryldy, ondaǵan órttiń aldyn aldyq. Aldaǵy ýaqytta qarjylandyrýdy arttyryp, eriktilerdi qoldaýdy kúsheıtemiz.
Ár aýylda óz qutqarýshysy bolýy tıis. Memleket tarapynan qoldaý bar, eń bastysy – halyqtyń yntasy bar. Ekeýi toǵysqanda ǵana biz kez kelgen tótenshe jaǵdaıǵa qarsy tura alamyz.
– Áńgimeńizge rahmet!
Ashat RAIQUL
