اۋىلداعى قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى – كوپتەن بەرى حالىقتى تولعاندىرىپ كەلە جاتقان تاقىرىپ. ءورت شىقسا، الىستان جەتەتىن كومەك كەشىگىپ، تالاي ءۇي مەن قورا-قوپسى وتقا ورانىپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس. جاعدايدى وزگەرتۋ ءۇشىن «اۋىل قۇتقارۋشىلارى» باعدارلاماسى ىسكە قوسىلدى. بۇل باستاما اۋىلدىڭ ءوز ىشىندە ەرىكتى ءورت ءسوندىرۋ جاساقتارىن قۇرىپ، ولاردى قاجەتتى تەحنيكامەن جابدىقتاۋعا باعىتتالعان. وسى رەتتە Dalanews.kz تىلشىسىنە ق ر توتەنشە جاعدايلار ۆيسە-مينيسترى، گەنەرال-مايور راميل كامالوۆ وسى باعدارلامانىڭ جۇزەگە اسۋ بارىسىن، ونىڭ اۋىل تۇرعىندارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە اسەرى جايىندا ايتىپ بەردى.
– راميل قايىرگەلدى ۇلى، سوڭعى جىلدارى اۋىلدىق جەرلەردە ءورت قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى ءجيى كوتەرىلىپ جۇرگەنىن بىلەسىز. «اۋىل قۇتقارۋشىلارى» باعدارلاماسى اياسىندا بۇل ماسەلە وڭ شەشىمىن تابادى دەپ ايتۋعا بولا ما؟
– ويىڭىز دۇرىس. باعدارلامانىڭ باستى ماقساتى – اۋىلداعى قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋ. بۇرىن ءورت نەمەسە باسقا توتەنشە جاعداي تۋىنداعاندا، ورتالىقتان ءورت سوندىرۋشىلەر جەتكەنشە ءبىراز ۋاقىت وتەتىن. سول ۋاقىت ىشىندە قورا-قوپسى، ءۇي-جاي تۇگەل جانىپ كەتەتىنى جاسىرىن ەمەس. ءقازىر ءبىز ەرىكتى ءورت ءسوندىرۋ قۇرالىمدارىن اۋىلدىڭ وزىندە قۇرىپ جاتىرمىز. بۇل – جەرگىلىكتى اكىمدىكتەردىڭ ارەكەتىن جەدەلدەتىپ، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ءومىرىن، مال-مۇلكىن قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
– وسى ەرىكتى قۇرالىمداردىڭ ەرەكشەلىگى نەدە؟
– ەڭ باستىسى – ولار اۋىلدىڭ ءوز ادامدارى. ءقاۋىپ تونگەن كەزدە ءوز كورشىسىن، ءوز تۋىسىن قورعاۋ ءۇشىن جۇگىرىپ شىعاتىن ادامدار. ءبىز ولاردى ارنايى تەحنيكامەن، جابدىقتارمەن قامتىپ جاتىرمىز. ءورت سوندىرۋگە ارنالعان سيستەرنالار، سۋ ايدايتىن موتوپومپالار، جەكە قورعانىس قۇرالدارى جەتكىزىلۋدە. ءار اۋىلدا شاعىن بولسا دا كاسىبي دەڭگەيگە جۋىق قۇرالىم جاساقتالۋدا.
– بۇل تەك ءورت سوندىرۋگە باعىتتالعان شارا ما، الدە باسقا جاعدايلاردا دا كومەك بەرە الا ما؟
– ارينە، تەك ورتپەن شەكتەلمەيدى. قىس مەزگىلىندەگى بوران، جازداعى سۋ تاسقىنى، جول-كولىك اپاتتارى سياقتى كەز كەلگەن جاعدايدا العاشقى ارەكەتتى جاساي الاتىن دايىن توپ بولعانى ماڭىزدى. ولار تەك ورتكە قارسى ەمەس، جالپى توتەنشە جاعدايلارعا قارسى دايىندىقتى كۇشەيتەدى. ءبىز ولاردى وقىتۋ كۋرستارىنان وتكىزىپ، تاجىريبەلىك ساباقتار ۇيىمداستىرىپ جاتىرمىز.
– ەلىمىزدەگى اۋىلداردىڭ جارتىسىندا ءورت ءقاۋپى جوعارى ەكەنى ايتىلىپ ءجۇر. باعدارلاما وسى ءقاۋىپتىڭ الدىن الۋدا قانشالىقتى ءتيىمدى بولماق؟
– شىندىققا تۋرا قاراساق، اۋىلدا قاۋىپ-قاتەر كوپ. پەشپەن جىلىتامىز، گاز باللوندارىن قولدانامىز، جازدا ءشوپ تۇسەدى، دالا ءورتى جيىلەيدى. وسىنداي جاعدايدا اۋىلدىڭ ىشىندە دايىن تۇرعان ەرىكتى جاساقتار ۇلكەن ءقاۋىپتىڭ الدىن الادى. الەمدىك تاجىريبەگە قاراساق، ەۋروپادا دا، رەسەيدىڭ الىس ايماقتارىندا دا ءدال وسىنداي ەرىكتى جاساقتار نەگىزگى تىرەك سانالادى. ءبىز دە وسى جۇيەنى ەنگىزىپ وتىرمىز.
– اۋىل حالقىنىڭ بۇل باستاماعا كوزقاراسى قانداي؟
– كوڭىل قۋانتادى. قاراپايىم تۇرعىندار بەلسەندى قاتىسىپ جاتىر. ءبىر اۋىلدا جاس جىگىتتەر ءوز ەركىمەن كىرسە، ءبىر اۋىلدا زەينەت جاسىنا جاقىنداعان ازاماتتار دا شەتتە قالماي، ءوز ۇلەستەرىن قوسۋدا. سەبەبى ءبارى ءوز اۋىلىن قورعاۋعا مۇددەلى. بۇل جەردە تەك قۇتقارۋشىلىق ەمەس، ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىك تە ارتادى. ءار ۇيدە قاۋىپسىزدىك مادەنيەتى قالىپتاسادى.
– باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋدا قانداي قيىندىقتار بار؟
– ارينە، كەمشىلىكتەر جوق ەمەس. كەيبىر ايماقتاردا تەحنيكا جەتكىلىكسىز، كەيبىر جەرلەردە ەرىكتىلەردى دايىنداۋ ءالى تولىق جۇيەگە تۇسكەن جوق. ءبىراق العاشقى ناتيجەلەر بار. جۇزدەگەن اۋىلدا جاساق قۇرىلدى، ونداعان ءورتتىڭ الدىن الدىق. الداعى ۋاقىتتا قارجىلاندىرۋدى ارتتىرىپ، ەرىكتىلەردى قولداۋدى كۇشەيتەمىز.
ءار اۋىلدا ءوز قۇتقارۋشىسى بولۋى ءتيىس. مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ بار، ەڭ باستىسى – حالىقتىڭ ىنتاسى بار. ەكەۋى توعىسقاندا عانا ءبىز كەز كەلگەن توتەنشە جاعدايعا قارسى تۇرا الامىز.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
اسحات رايقۇل
