Áıel zatynyń mańdaıyna - otanasy degen beıneti men berekesi mol yryzdyqty jazyp qoıǵan syńaıly, áý bastan. Biraq, tek ot basy, oshaq qasylyq ol jandardyń barlyǵyna enshi emesteı. Solardyń biri - Gúlshat Maratqyzy Ojarova. Gúlshat hanym Almaty oblysy, Sarqan aýdany, Qarabóget aýyldyq okrýginiń ákimi qyzmetinde sońǵy biraz jyl jemisti eńbek etip keledi. «Ákim bolsań, halqyńa jaqyn bol» degen qaǵıda jaıynda ol kisimen áńgime órbittik.
– Gúlshat Maratqyzy, jalpy aýyl ákimi bolý, sonyń ishinde áıel adamnyń osy júkti kóterip júrýine el-jurttyń kózqarasy qandaı?
– Jasyratyny joq, biraz adam betime de aıtty. «Baıtal shaýyp, báıge almas» degen sıaqty kekesindi oıyn jasyrmady. Eger bilegin sybanyp «sen tur, men atamyn» degen azamattar saılaýǵa shyǵyp jatsa, qyz bala ekenimdi tanytyp, jol berer edim. Aýyl jurtynyń kópshiligi meni qoldady. Múmkin meniń shyqqan otbasymnyń salmaǵy da bolǵan shyǵar. Olaı deıtinim kórgeni bar, ónegeli shańyraqtan tárbıe aldym. Ákem Marat Ojarov uzaq jyl keńshardyń bas býhgalteri boldy. Keıin Odaq ydyraǵan soń, irgeli sharýa qojalyǵyn quryp, ondaǵan adamǵa jumys taýyp berdi. Qazir de baýyrlarym sol ákemizdiń isin jalǵastyryp uqsatymdy eńbek etip jatyr.
– Aýyl ákimi bolsyn, basqa da bılik kisisi bolsyn el arasynda onsha súıkimge ıe bolmaıtyny nelikten dep oılaısyz?
– Kórealmaýyshylq degen bir qasiret bar... Ne qylsań da ar jaǵynan bir sumdyqty tosyp otyrady. Sebebi, árkim óziniń qara basy úshin ǵana qam jasaýy kerek degen jaman pıǵyl óris alǵan. «Kimdi jarylqaıyn dep júr deısiń!» degendeı jekkórinishti talaı baıqadym. Múmkin ondaı oıdy týǵyzýǵa kezinde dáıekti sebepter de bolǵan shyǵar. Biraq barlyǵyn bir úlgimen pishýge bolmas. Aýyl jurtynyń qalyń bóligi qazirgi zaman talabyna saı oı-qulyqtaryn ózgertip keledi. Masyldyq psıhologıadan aryla bastady. Keıingi kezde qurylǵan Qoǵamdyq Keńestiń de jaǵymdy áseri baıqalady. Turǵyndardyń belsendiligi kóterilip, áleýmettik máselelerdi sheshýge at salysýda. Toqyraý jyldarynan soń ózimen-ózi bolyp, «júgensiz» ketken jurttyń sana-sezimi qatty ózgeriske ushyraǵany ras. Oǵan kináli árıne bılik salasy da bolýy múmkin. «Baqpasań mal ketedi, qaramasań qatyn ketedi» degen ǵoı halqymyz. Ata-salt bop, odan ómir ǵurpy bolyp qalyptasqan talaı qasıetterimizden aıyrylyp qala jazdadyq. Áli de jer sıpap qalmaıtyndar haraketter jasaý bizdiń ıaǵnı bıliktiń moınyndaǵy is.
– Ózin-ózi basqarý júıesi endirilip jatqan kórinedi. Osy oraıdaǵy paıymyńyzdy aıta otyrsańyz.
– Búgingi tańda aýyl ákiminiń moınyna 67 fýnksıa artylǵan. Ony oryndaý úshin bes shtattyq birlik bólingen. İshke syımaıtyn nárseler de bar. Mysaly «Tótenshe jaǵdaı» boıynsha atqarylatyn shuǵyl sharalar jergilikti jerge júktelgen. Bizdiń qolymyzda arnaıy tehnıka men kıim-keshek, qural-saımandar saqadaı-saı bolyp tursa áńgime kóterip qajeti qansha. Erikti top qurýdyń ózi bir mashaqat. Sharýa qojalyqtarynyń jumysshylary naýqan kezinde ýzaqty kún egistik basynda. Aýylda bala-shaǵa men úlkender ǵana qalady. Jaman aıtpaı, jaqsy joq, aıaq-asty órt shyǵyp jatsa, ózimiz onyń aldyn alýymyz kerek. Bul túsinikti. Laýlaǵan otty shelekpen sý shashyp, nemese etekpen jelpip sóndire almasymyz aıan ǵoı. Osy oraıda, keńes kezinde «Tutynýshylar kooperatıvi» jeke óńir retinde qyzmet kórsetken Sarqan aýdanynyń teń jartysyn quraıtyn jeti-segiz eldi mekenge bir «Tótenshe jaǵdaı» pýnktin ashsa talaı jeńildik bolar ma edi...
– «Aldyńyzǵa as qoıdy, eki qoldy bos qoıdy» demekshi, biraz salyq túrine ıe bolypsyzdar. Aýyldyń áleýmettik máselelerin sheshýge qanshalyqty qaýqarlysyzdar?
– Jer, múlik, kólik sıaqty salyq túrleri ǵoı... Odan túsken tıyn-tebenge sonshalyqty úmit artýǵabolmaıdy.Basqadaı da qarjy kózderin izdestirý kózdelgen. Aıyppul salý, ǵımarattardy jalǵa berý, jarnama t.t. Kúre joldan shalǵaı bizdiń aýyldyń jaǵdaıynda: azyn-aýlaq aıyppul bolmasa, ǵımaratty jalǵa berip nemese jarqyldatyp jarnama jasaǵannan jarylqanar túrimiz joq sıaqty. Ázirshe súıengeli otyrǵanymyz demeýshilik. «Týǵan jerge týyńdy tik» dep úndeý tastaý da oıymyzda bar. Ózin-ózi basqarý júıesi taǵy bir «reformaǵa» dýshar bolmaı, osy betimen damı berse – keleshekte óz qoly óz aýzyna jetetin el bolarymyzǵa senimdimin. Meniń oıymsha: aýyl ákimderi joǵarynyń úkimin ǵana oryndaıtyn qolbala emes, shynaıy bılik ıesine aınalýy tıis.
Áńgimelesken Zaman Tóleýov,
Almaty oblysy, Sarqan aýdany, Qarabóget aýyly
