Halyk Finance аналитикалық орталығы 3 ақпанда Ұлттық банктің валюта нарығы бойынша 2025 жылдың қаңтарына арналған мәлімдемесіне қатысты өз пікірін ұсынды, деп жазады Dalanews.kz.
Айта кетсек, қаңтар айында теңге соңғы төрт ай ішінде айтарлықтай нығайды. Бұған қатысты Ұлттық банк жариялаған ақпаратқа кейбір сарапшылардың көңілі толмаған болатын. "Неге Ұлттық Банк бұл ретте қабылдаған шараларын ашып айтпайды" деген сипатта сұрақтар болған. Міне, осы сұрақты Halyk Finance былайша егжей-тегжей зерттеп көріпті:
Айдың соңында теңге бағамы 1,3%-ға нығайып, бір АҚШ доллары 518,2 теңгені құрады. KASE сауда-саттық көлемінің төмендеу динамикасы жалғасып, ол 4,5 млрд долларды құрады, бұл өткен жылдың төртінші тоқсанындағы көлемдерден айтарлықтай төмен. Қаңтарда Ұлттық Банк отандық алтын өндіруші кәсіпорындардан бұрын сатып алынған алтынды сатудан түскен АҚШ долларын ішкі валюта нарығында сату көзделетін теңестіру тетігін ендіруге шешім қабылдады. Осылайша 244 млрд теңге (орташа айлық бағам бойынша 465 млн доллар) көлемінде қосымша валюта сатылды. Сонымен қатар, қаңтарда трансферттерді қамтамасыз ету үшін 850 млн доллар айырбасталды, экспорттаушылардың валюталық түсімдерінің жартысын сату тәжірибесі жалғасты және БЖЗҚ үшін валюта сатып алынбады, бұл теңгенің нығаюына бірге ықпал етті.
Қаңтарда 2024 жылдың төртінші тоқсанындағы көрсеткіштермен салыстырғанда KASE сауда-саттық көлемінің айтарлықтай төмендеуі байқалды. Осылайша, айдың аяғында сауда көлемі желтоқсандағы 5,3 млрд доллармен және қарашадағы 5,5 млрд доллармен салыстырғанда 4,5 млрд долларды құрады, бұл валютаға сұраныстың одан әрі төмендеуі мен тұрақтануын көрсетеді. Ұлттық Банктің қор биржасында валютаны таза сатуы шамамен 1,3 млрд долларды құрады.
Оның бір бөлігі бюджетке трансферттерді қамтамасыз ету үшін валюта сатуға, бір бөлігі "Самұрық-Қазына" АҚ облигациялық несиесі арқылы Талдықорған-Үшарал магистральдық газ құбырының құрылысын қаржыландыруға қатысты. Осы екі мақсатта Ұлттық Банк қаңтарда Ұлттық қордан 850 млн АҚШ долларын сатты. Ұлттық қордан түскен сату үлесі жалпы сауда көлемінің бестен бір бөлігін құрады. Үшінші бөлік отандық алтын өндіруші компаниялардан сатып алынған алтынды сатудан түскен АҚШ долларын сатуды көздейтін доллар сатып, оған алтын сатып алу тәжірибесін енгізудің нәтижесі. Осы тетіктің нәтижесінде 244 млрд теңге (немесе орташа айлық айырбас бағамы бойынша шамамен 465 млн доллар) алынды.
"Өткен жылы Ұлттық қордан "Самұрық-Қазына" АҚ облигациялық заемдарын сатып алуға, сондай-ақ инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыруға 238 млрд теңге бөлінді. 2025 жылдың қаңтарында осындай мақсаттарға бөлінген көлемдермен бірге бұл валюталық сауда көлеміне және ұлттық валюта бағамына әсер етуі мүмкін айтарлықтай соманы білдіреді. Сондықтан, осыған байланысты валюта бағамына әсерін бейтараптандыру үшін мұндай сатудың жүйелілігі мен біркелкілігін қамтамасыз ету маңызды", деп атап өтті HF сарапшылары.
Теңге бағамына арналған болжам
Ақпан айында Ұлттық Банктің есебіне сәйкес, үкімет бюджеттік өтінімдер негізінде Ұлттық қордан 550 млн доллардан 650 млн долларға дейін (орташа есеппен 600 млн доллар) валюта сатуды жоспарлап отыр. Сонымен қатар, "айна" тәжірибесі жалғасады, оның аясында ақпан айында шамамен 250 млрд теңге (немесе шамамен 475 млн доллар) сомаға валюта сату жоспарлануда. Нәтижесінде ақпанда Ұлттық Банктен нарыққа валютаның ай сайынғы таза ағыны қаңтардағыдан төмен болуы мүмкін. Сонымен қатар, Ұлттық Банк БЖЗҚ зейнетақы активтерінің валюталық үлесін қолдау үшін ақпан айында шетел валютасын сатып алуды жоспарлап отырған жоқ, ал квазимемлекеттік сектор субъектілерінің валюталық түсімдердің 50%-ын міндетті түрде сатуы туралы ереже де бар.
"Осылайша, сыртқы және ішкі факторлар өзгеріссіз қалған және айырбас бағамының динамикасына әсер ететін жаңа жағымсыз жағдайлар туындамаған жағдайда ақпан айында доллардың теңгеге шаққандағы бағамы шамамен қазіргі деңгейде сақталады деп болжаймыз. Биылғы айырбас бағамы бойынша болжамдарға келетін болсақ, жыл соңына дейін ол бір доллар 550-560 теңге аралығында болуы мүмкін деп болжап отырмыз", - дейді HF сарапшысы Мәдина Қабжалялова.
Мұнайдың әлемдік бағасына қатысты жоғары белгісіздік сақталуда, ал Дональд Трамптың саясаты АҚШ-тағы тақтатас мұнайы өндірісінің артуына алып келуі мүмкін, бұл әлемдік бағаға қосымша қысым жасайды.
"Рубль факторына келетін болсақ, ҚР Ұлттық Банк төрағасының орынбасарының жуырдағы түсініктемесін келтіре кеткен жөн, ол рубль нақты факторлардың, соның ішінде санкциялық құрамдас бөлікке байланысты әсер ететінін атап өтті. Қазіргі жағдайда Ресей рублінің динамикасы шешуші фактор болмауы керек және жергілікті нарықтағы айырбас бағамының қалыптасуын әлеуетті түрде бұрмалайтын және шамадан тыс құбылмалылыққа әкелетін шамадан тыс нарықтық реакцияға ықпал етуі мүмкін. Қазіргі уақытта біздің елдеріміздің нарықтары әртүрлі жағдайда орналасып, жұмыс істеп жатқаны анық. Біз бұл пікірмен Қазақстан Республикасының барлық сыртқы сауда (импорт-экспорт) операцияларында рубльмен есеп айырысу үлесінің салыстырмалы түрде төмен болуына байланысты толық келісеміз", деп нақтылай түседі сарапшы.
Екінші жағынан, биыл трансферттердің жоғары көлемі (5,2 трлн теңге) бекітілді, сондай-ақ айырбас бағамын тұрақтандыру үшін басқа құралдарды қолдануға болады – Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына валюта сатып алуды реттеу, 75%-ға дейін ұлғайтылуы мүмкін валюталық түсімдерді міндетті түрде сату туралы ереже, жалпы ұлттық валюта бағамына айтарлықтай қолдау көрсете алатын жаңа тетік.
Бұған дейін сайтымызда "Теңгені қолдау: Ұлттық Банк ақпан айында қанша валюта сатуды жоспарлап отырғанын айтты" деген материал жарияланған болатын.
