سمايىل سەيىتبەكوۆ، ماڭعىستاۋ وبلىسى بويىنشا وكىل يمام[/caption]
سمايىل سەيتبەكوۆ،
قمدب-نىڭ ماڭعىستاۋ وبلىسى
بويىنشا وكىل يمامى
بۇيىرا بەرمەيتىن باقىت
جۋىردا استانا قالاسىندا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن تۇڭعىش رەت ءى رەسپۋبليكالىق يمامدار فورۋمى ءوتتى. تاريحي شارادا «قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ تۇعىرناماسى»، «شىنايى مۇسىلماننىڭ بەينەسى»، «يمامنىڭ تۇلعالىق كەلبەتى»، «قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى قىزمەتكەرىنىڭ ەتيكاسى» اتتى تالىمدىك قۇجاتتار قابىلداندى.
ءدىني باسقارما تاريحىندا تۇڭعىش رەت قابىلدانعان وسىناۋ قۇجاتتاردىڭ يمام-مولدالارعا جۇكتەگەن مىندەتتەرى مەن تالاپتارى جايلى ويلارىمىزدى ورتاعا سالۋدى ءجون كوردىك.
پايعامبارىمىز مۇحاممەد (اللانىڭ وعان يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ءبىر حاديسىندە: «اللا تاعالا كىمگە جاقسىلىقتى قالاسا، سوعان ءدىندى تەرەڭ ءتۇسىنۋدى ءناسىپ ەتەدى»، – دەگەن. دەمەك، ءدىندى ءتۇسىنۋ، وعان امال ەتۋ، يسلامدى ناسيحاتتاۋ باقىتى كىمگە بولسىن بۇيىرا بەرمەيتىن باقىت. سوندىقتان ءدىني قىزمەت – مارتەبەلى مىندەت. تۇسىنگەن پەندەگە اللا جولىندا قىزمەت ەتۋدەن ارتىق جەتىستىك، باقىت جوق.
ءدىني باسقارماعا باس ءمۇفتي ەرجان قاجى مالعاجى ۇلى كەلگەلى بەرى يمام-مولدالاردىڭ ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگىنە اسا ءمان بەرىلىپ كەلەدى. مەشىت قىزمەتكەرى تەك شاريعات ىلىمدەرىمەن شەكتەلىپ قالماي، عالامتور، زاماناۋي اقپارات الماسۋ جانە بايلانىس قۇرالدارىن جەتىك مەڭگەرۋى، شەشەندىك ونەر مەن سويلەۋ ادەبىن يگەرۋى تالاپ ەتىلە باستادى. ءوزىن جان-جاقتى دامىتىپ، ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىندا ۋاعىزدى قازاقستان تاريحىمەن، سالت-داستۇرمەن، ادەپ-عۇرىپپەن، بي-شەشەندەرىمىزدىڭ قاناتتى سوزدەرىمەن، ماقال-ماتەلدەرمەن ۇشتاستىرىپ ايتۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار، ءدىن قىزمەتكەرىنىڭ ۋاعىز-ناسيحاتتى قازاق حالقىنىڭ دانىشپان، وقىمىستى تۇلعالارىنىڭ، ماسەلەن، ءال-فارابي، قوجا احمەت ياساۋي، ءجۇسىپ بالاساعۇن، اباي، ىبىراي، شاكارىم، ءماشھۇر جۇسىپتەردىڭ وسيەت ولەڭدەرى مەن عيبراتتى اڭگىمەلەرىمەن كوركەمدەپ ايتۋى – ۋاقىت تالابىنان تۋىنداعان شەشىم.
قمدب-نىڭ 2014 جىلدى «ءدىن مەن ءداستۇر جىلى» دەپ جاريالاۋى – دىنىمىزبەن بىتەقايناسقان ءداستۇرىمىزدىڭ دە حالىق اراسىندا كەڭىنەن ناسيحاتتالۋىنا سەرپىن بەردى. ءقازىر يمامدار تەك ءدىننىڭ عانا ەمەس، ءداستۇردىڭ دە ناسيحاتشىسىنا اينالدى.
«تاماقتى شايناۋعا ۋاقىتىم جوق»
«قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى قىزمەتكەرىنىڭ ەتيكاسى» تالىمدىك قۇجاتىنىڭ بىزدەرگە، يمامدارعا جۇكتەگەن تاعى ءبىر تالابى – حالىقپەن جۇمىس جاساعاندا ايماقتاعى تىلدىك، مادەني، رۋحاني ەرەكشەلىكتەرگە ءجىتى ءمان بەرىپ، جەرگىلىكتى تۇرعىندارمەن ساناسا ءبىلۋ. بۇل دا وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. ءار وڭىردە بۇرىننان قالىپتاسقان تۇسىنىك، تىلدىك ەرەكشەلىكتەر بار. مۇنى ەسكەرمەۋگە بولمايدى. وسىنداي ايماقتىق ەرەكشەلىكتەردى ەسكەرە وتىرىپ، ۋاعىز ايتىپ، يماندىلىققا شاقىرۋ – يمام جۇمىسىن جەڭىلدەتەدى، ءارى ناتيجەلى بولماق.
ءدىن قىزمەتكەرىنىڭ ەتيكاسىندا ءدىني قىزمەتتىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرمەي، پىكىر الماسۋلاردى كوركەم تۇردە ادەپپەن جۇرگىزۋ، بيازىلىق تانىتىپ، دورەكىلىككە جول بەرمەۋى كوزدەلگەن.
«يمامنىڭ تۇلعالىق كەلبەتى» دەگەن قۇجاتىمىز دا مەشىت قىزمەتكەرلەرىنە زور جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى. يمامنىڭ بويىندا كورىنىس تابۋى ءتيىس قاسيەتتەردىڭ ءبىرى – بىلىمدىلىك، پاراساتتىلىق. ءبىلىمدى تالاپ ەتۋ، ءىلىم ۇيرەنۋ، دانالىق جولىن ۇستانىپ، عىلىممەن شۇعىلدانۋ – پايعامبارىمىز مۇحاممەدتەن (اللانىڭ وعان يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) قالعان اسىل سۇننەت. حاديستە: «ءبىلىمدى تالاپ ەتۋ – ءاربىر مۇسىلمانعا پارىز»، – دەلىنگەن.
يمام-مولدالار حالىق اراسىندا ءدىني اعارتۋ، ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ بارىسىندا ءارتۇرلى سالاعا قاتىستى كوپتەگەن سۇراقتارعا تاپ بولادى. وعان دەر كەزىندە جاۋاپ بەرىپ، سۇراۋشىنى قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن دە، ارينە، ەڭ اۋەلى ءبىلىم كەرەك. سوندىقتان يسلامدا ءبىلىم الۋدىڭ ماڭىزى وتە ۇلكەن.
بەلگىلى عۇلاما ءال-يمام ءابۋل ءۋافا الي يبن اقيل بىلاي دەگەن ەكەن: «مەن تاماقتانۋ ۋاقىتتارىن قىسقارتۋ ءۇشىن قولىمنان كەلگەن ارەكەتتەردى جاسايمىن. ءتىپتى، كوپ شاينالاتىن تاماقتان گورى، تەز جۇتىلاتىنىن تاڭدايمىن. نەگە دەسەڭىز، شايناۋعا دا ۋاقىت كەتىپ قالادى. وسىلايشا، جازۋعا، وقۋعا كوپ ۋاقىت تابامىن».
قاسيەتتى كىتابىمىز قۇراندا: «راببىم، ءبىلىمىمدى ارتتىر!» – دەگەن ايات بار («تاھا» سۇرەسى، 114-ايات). تاعى ءبىر سۇرەدە: «بىلەتىندەر مەن بىلمەيتىندەر بىردەي بولا ما؟» – دەپ ءبىلىم يەلەرىن ارداقتاعان («زۋمار» سۇرەسى، 9-ايات).
يمام تىڭداۋشىنى زەرىكتىرمەۋى ءتيىس
يمام ادامدارعا ۋاعىز ايتادى، ولارمەن سۇحباتتاسادى، اڭگىمەلەسەدى. تىڭداۋشىنى باۋراپ، يماندىلىققا ۇيىتىپ، ءدىني ماسەلە توڭىرەگىندە قاناعاتتاندىرۋ دا – وڭاي شارۋا ەمەس. بۇل شەبەر سويلەپ، شەشەندىك ونەردى مەڭگەرۋدى تالاپ ەتەدى. الايدا، بۇگىنگى زاماننىڭ سۇرانىسىنا وراي، يمامدار دا سويلەۋ شەبەرلىگىن ۇيرەنۋى قاجەت. زامان سۇرانىسى دەيمىز-اۋ، اۋەلدە اللا تاعالا اسەرلى سويلەۋدى بۇكىل ادام بالاسىنا بۇيىرعان. جاراتۋشى يەمىز مۇباراك قۇراندا: «...ولارعا ۇگىت بەر دە، ولارعا اسەرلى ءسوز سويلە»، – دەپ بۇيىرعان.
يمام ۋاعىزى حالىقتى زەرىكتىرمەۋى ءتيىس. ءبىر سارىندا سويلەۋ تىڭداۋشىنى جالىقتىراتىنى راس. ءسوزدى انىق ءارى نىق جەتكىزۋ، ماڭىزدى سوزدەرگە باسىمدىق بەرۋ، بولعان وقيعانى كوتەرىڭكى داۋىسپەن ءبىلدىرۋ، «ياعني»، «مىسالى»، «سوسىن»، «جاڭاعى»، «سونداي-اق» دەگەن سوزدەردى ءجيى قايتالاۋدان الشاق بولۋ، اۋديتورياعا نەمقۇرايلى قاراماۋ، قولمەن كوركەم تۇردە يشارا جاساۋ، تىڭداۋشىنىڭ جاس ەرەكشەلىگىن جانە جاعدايىن ەسكەرۋ، ت.ب. – شەشەن سويلەۋشى تۇلعاعا قويىلار تالاپتاردىڭ ءبىرى.
جان-جاقتىلىق – بارلىق جانعا قاجەت قاسيەت. بۇل ارتىقشىلىق يمامدار بويىنان كورىنىس تاۋىپ جاتسا، نۇر ۇستىنە نۇر. جان-جاقتى قابىلەتكە يە ادامدى حالقىمىز «سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى» دەپ سيپاتتاعان. يمام-مولدالار تەك ءدىني بىلىممەن عانا شەكتەلمەي، زاماناۋي تەحنولوگيانى مەڭگەرىپ، جان-جاقتى ءبىلىمدى يگەرۋى ءتيىس. «يمامنىڭ تۇلعالىق كەلبەتى» اتتى تالىمدىك قۇجاتىمىز وسىنى كوزدەيدى. پايعامبارىمىز (اللانىڭ وعان يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ءبىر حاديسىندە: «سەندەردىڭ جاقسىلارىڭ دۇنيەسىن اقىرەتكە، اقىرەتىن دۇنيەگە تاستاپ قويعاندارىڭ ەمەس، بالكىم، ەكى دۇنيەنىڭ ارباسىن بىردەي ۇستاعاندارىڭ. شىن مانىندە، دۇنيە اقىرەتكە جەتەلەيدى»، – دەگەن.
ادامزات كۇيزەلىستە...
استانادا وتكەن ءى رەسپۋبليكالىق يمامدار فورۋمىندا الەمدەگى ءدىني احۋال تۋرالى ءسوز بولدى. بەيبىت تۇرعىننىڭ بەرەكەتىن قاشىرعان وقيعالاردان ساباق الىپ، ەلدىڭ تۇتاستىعىن ساقتاپ، حالقىمىزدىڭ يماندىلىعى مەن بىرلىگىن بەكەمدەي تۇسسەك دەگەن ىزگى ويلار ايتىلدى.
ءقازىر ادامزات بالاسى جاڭا عاسىردا بۇرىن-سوڭدى بولماعان ءدىني الاۋىزدىقتار، داۋ-جانجالدار، ۇلتارالىق قاقتىعىستارمەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىر. ءدىندى ساياسيلاندىرۋ ارقىلى جاستار ساناسىن تەرىس ارناعا بۇرۋ ءۇردىسى دە كورىنىس تابۋدا. بۇل وقيعالار بارشا ادامعا، يمامدارعا دا جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى.
ءاربىر پاراساتتى ادام الەمدەگى قارجىلىق داعدارىس پەن ادامدار اراسىنداعى ادىلەتسىزدىك، وتباسىلىق كۇيرەۋ، الەۋمەتتىك كەلەڭسىزدىكتەر سەكىلدى ماسەلەدەن قۇتىلۋدىڭ ءبىر عانا جولىن ءتۇسىندى. ول – رۋحاني قۇندىلىقتاردى ءبىرىنشى ورىنعا شىعارۋ. ءيا، بۇگىندە قوعام ءدىننىڭ ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارىنا اۋاداي مۇقتاج. ال وسىنداي رۋحاني كۇيزەلىس ساتتەرىندە ءدىني ۋاعىز، زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ بەلسەندى جۇمىستارىنا كوبىرەك ءۇمىت ارتىلادى. يمام دەگەنىمىز – ول ۇستاز، تاربيەشى، پسيحولوگ، ءسوز شەبەرى، بىرلىك پەن بەرەكە ۇيىتقىسى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءدىننىڭ ايناسى. ءدىندارعا قاراپ، ءدىندى تانيمىز.
ءقازىر ءبىز يماندى قوعام قۇرۋ جايلى ايتۋدامىز. يماندى قوعام وزىنەن ءوزى قۇرىلا سالمايتىنى دا اقيقات. ارەكەتسىز ءۇمىت ەتۋ – تەڭىزگە ەسكەكسىز شىققان قايىقپەن بىردەي. ەگەر ءبىزدىڭ ارامىزدان يماندى، ءبىلىمدى مۇعالىمدەر، دارىگەرلەر، جاناشىر يماندى كاسىپكەرلەر، يماندى قارجىگەرلەر كوبىرەك شىقسا، ولار ءار سالادا بەلسەندىلىك تانىتىپ، جاناشىرلىقپەن جۇمىس ىستەسە، سوندا عانا يماندى قوعام قالىپتاسا باستايدى.
اللا تاعالا ەلىمىزگە اماندىق، جەرىمىزگە تىنىشتىق بەرىپ، حالقىمىزدى ءارتۇرلى بۇلىك ارەكەتتەردەن ساقتاسىن. جاراتۋشى يەمىز ەلىمىزگە بەرەكەتىن جاۋدىرىپ، يماندى قوعام قۇرۋدا تالماي ەڭبەك ەتۋدى ءناسىپ ەتكەي! ءاۋمين!
