تاريحتان بۇرىنعى داۋىرلەردەن بەرى ءتۇرلى وركەنيەتتەردىڭ جولى توعىسقان، جەر بەتىندەگى ەڭ كونە ەلدى مەكەندەردىڭ نەگىزى قالانعان جانە ادامزات تاريحىنداعى كوپتەگەن جاڭالىقتار ورىن العان انادولى بۇگىندە وسى كونە مادەنيەتتەردىڭ بىرەگەي قازىنالارىنا يە. بۇل جەرلەردىڭ بايلىعى مادەنيەت جانە تۋريزم مينيسترلىگىنىڭ باسشىلىعىمەن 12 ايدا جۇرگىزىلگەن قازبا جۇمىستارىنىڭ ارقاسىندا بىرتىندەپ اشىلۋدا. بيىل ساراپشىلار الەمدىك تاريحقا تاعى دا اسەر ەتەتىن ماڭىزدى جاڭالىقتار اشتى. وسىمەن قاتار شەتەلگە زاڭسىز شىعارىلعان جادىگەرلەردى ەلگە قايتارۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە.
تۇرىك ارحەولوگياسىنىڭ التىن عاسىرى
مادەني مۇراسىنىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جۇرگىزىلىپ جاتقان كوپتەگەن ارحەولوگيالىق قازبالار مەن قالپىنا كەلتىرۋ جوبالارىمەن تۇركيا ارحەولوگيالىق جۇمىس ءۇشىن قىزىقتى جاھاندىق بەكىنىس رەتىندە پايدا بولدى. ەلىمىز سوڭعى 60 جىلدا قانداي جۇمىس اتقارسا، الداعى ءتورت جىلدا دا سونشا جۇمىس اتقارۋدى ماقسات ەتىپ وتىر. وسى تۇرعىدا 2024 جىل «تۇرىك ارحەولوگياسىنىڭ التىن عاسىرى» دەپ جاريالاندى. 2021 جىلى 670 بولعان ەلدەگى ارحەولوگيالىق زەرتتەۋلەردىڭ سانى 2023 جىلى العاش رەت 720-عا ءوستى جانە 2024 جىلى 750-گە دەيىن كوتەرىلىپ، 2026 جىلى 800-گە جەتەدى دەپ كۇتىلۋدە. سونىمەن قاتار، تۇركيادا تابيعاتتى قورعاۋ بويىنشا زەرتتەۋلەر مەن قازبالارعا كەلۋشىلەردى ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. تۇركيادا 2024 جىلدىڭ العاشقى سەگىز ايىندا تابىلعان كەيبىر كەرەمەت جادىگەرلەردى قاراستىرايىق.
2024 جىلى ارحەولوگيالىق وقيعالار
بيىلعى جىلى ەڭ كەرەمەت ولجالاردىڭ ءبىرى دەنيزليدەگى ەجەلگى لاوديكەيا قالاسىندا تابىلعان سكيللا مۇسىندەرى بولدى. ەرەكشە مۇسىندەردىڭ قاتارىندا ادامدى جەيتىن قۇبىجىق سيللانىڭ باسى مەن قولى، وديسسەيدىڭ دەنەسى، سيللانىڭ بەلىندەگى جابايى يتتەر شابۋىلداپ ولتىرگەن ونىڭ سەرىكتەرىنە تيەسىلى ەكى جوعارعى دەنە ءمۇسىنى جانە وديسسەي كەمەسىنىڭ تۇمسىعى بولدى. . ولار ەللينيزم داۋىرىندەگى جاقسى ساقتالعان ءتۇپنۇسقا بوياۋلارىمەن جانە باروككو ستيلىمەن ەرەكشەلەنەدى. ايدىنداعى يۋنەسكو سايتى افروديسياس تا زيەۆس باسىنىڭ الىپ مۇسىنىمەن كۇن تارتىبىنە شىقتى. شامامەن 2000 جىل بۇرىنعى ءمۇسىن ەڭ از زاقىمدانۋى مەن قىزىقتى بولشەكتەرى بار بۇلىنبەگەن كۇيدە تابىلدى. تاعى ءبىر كەرەمەت جاڭالىق كاحرامانماراشتا جاسالدى. «ارحەولوگيالىق قونىستارداعى قالانىڭ قازىرگى توقىما قۇرىلىمىنىڭ نەگىزى» سانالاتىن ديرەكلي ۇڭگىرىنەن 13 مىڭ جىلدىق سۇيەك تىگۋ ينەسى تابىلدى.
دۇنيە جۇزىندەگى نەوليت ءداۋىرىنىڭ ەڭ كونە ورىندارىنىڭ ءبىرى كاراحانتەپە جابايى جانۋاردىڭ قوزعالىستاعى العاشقى تابىلۋىمەن قايتادان جارقىرايدى. ارحەولوگتار شانلىۋرفاداعى تاش تەپەلەر جوباسى قازبا الاڭىندا تاس تاقتادان قاشىپ كەلە جاتقان جابايى ەسەك بەينەسىن تاپتى. سيۆاستاعى ەجەلگى حەتتەردىڭ كايالىپىنار قالاسى دا اسسيريانىڭ ساۋدا كولونيالارىنا تيەسىلى دەپ ەسەپتەلەتىن 3900 جىلدىق قول ىزدەرىن تاپتى، بۇل شامامەن ءتورت مىڭ جىل بۇرىن ادامدار قالدىرعان ىزدەردى كورۋگە سيرەك مۇمكىندىك بەردى. تاعى ءبىر كوزدىڭ جاۋىن العان ولجا كريتتەگى مينواندىق وركەنيەتكە جاتاتىن 3600 جىلدىق قولا قانجار بولدى. انتاليانىڭ كۋملۋكا جاعالاۋىندا ارحەولوگيالىق سۇڭگۋىرلەر تاپقان قانجار ارحەولوگيا الەمىن جەرورتا تەڭىزىنىڭ تاريحي ساۋدا جولدارى مەن مادەني قارىم-قاتىناستارىن قايتا قاراۋعا ءماجبۇر ەتەدى.
پامفيليانىڭ ەڭ كەرەمەت قالالارىنىڭ ءبىرى ەجەلگى اسپەندوستا زيەۆس پەن افروديتانىڭ 2000 جىلدىق مۇسىندەرى تابىلدى. ليكياداعى ەجەلگى ميرا قالاسىنىڭ پورتى اندرياكاداعى قازبا جۇمىستارى كەزىندە millefiori تەحنيكاسىندا جاسالعان ساندىك پانەلدەر تابىلدى. بۇل ارتەفاكتىلەر تۇركيادا وسى ادىسپەن اينەك جاسالعان ءبىرىنشى جادىگەر. سونىمەن قاتار ۆانداعى كونە ايانيس قالاسىندا ۋرارتۋلىقتاردىڭ باس قۇدايى حالديگە ارنالعان ءۇش قولا قالقان مەن قولا دۋلىعا تابىلدى. ارتەفاكتىلەر ۋرارتۋ مەتالل وڭدەۋ شەبەرلىگىنىڭ بايلىعىن جانە جوعارى دەڭگەيىن كورسەتەدى. تۇركياداعى قازبا جۇمىستارى مىڭداعان جىلدار بۇرىنعى تاريحقا نۇر قۇيىپ، ودان دا كوپ جادىگەرلەردى تابۋدى جالعاستىرۋدا.
جىلدىڭ مادەني جاڭعىرۋلارى
تۇركيا سونىمەن قاتار شەتەلدەن تونالعان جادىگەرلەردى ەلگە قايتارۋدى جالعاستىرۋدا. بۇل مىندەتتەمە بيىلعى جىلى بەلگىلى ورالمانداردىڭ ارقاسىندا نىعايا ءتۇستى. كوبىرەك ونەر تۋىندىلارىن ەلگە قايتارۋ ءۇشىن زاڭدى جانە ديپلوماتيالىق كۇرەس جۇرگىزىپ جاتقان ەل جاقىندا امەريكا قۇراما شتاتتارىنان 14 ارحەولوگيالىق جانە ەتنوگرافيالىق ارتەفاكتىلەردى تۋعان ەلىنە قايتاردى. قايتارىلعان مادەني جادىگەرلەر اراسىندا ەكى قولا باس، بۋردۋرداعى كونە بۋبو قالاسىنىڭ قولادان جاسالعان الىپ ءمۇسىنى، ءارتۇرلى قىش ىدىستار، ءارتۇرلى كەزەڭدەرگە تيەسىلى تيىندار مەن زەرگەرلىك بۇيىمدار مەن وسمانلى داۋىرىنەن قالعان ەكى قانجار بار.
www.goturkiye.com
