دەر كەزىندە قابىلدانعان تاماشا شەشىم
قازاقتىڭ ءبىر تۋار اقىنى ماعجان جۇمابايەۆ «ەر تۇرىكتىڭ بەسىگى» دەپ جىرعا قوسقان تۇركىستاننىڭ وبلىس ورتالىعى بولۋى تەك تۇركىستاندىقتار ءۇشىن عانا ەمەس، تۇتاس قازاق حالقى ءۇشىن جانە تۇركى الەمىنە دە اسا ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ءبىرى دەپ بىلەمىن. سەبەبى، وسىعان دەيىن رۋحاني استانامىز رەتىندە اتالىپ كەلگەن قالاعا ەندى بىلدەي ءبىر وبلىستىڭ جۇگى جۇكتەلىپ وتىر. بۇل، ارينە، قالانىڭ وسىپ-وركەندەۋىنە وڭ اسەرىن تيگىزەتىن يگىلىكتى ءىس. سونىڭ ارقاسىندا كەشە كۇللى تۇركى الەمىنىڭ التىن ورداسى بولعان تۇركىستاننىڭ قايتادان تۇلەپ، تۇرلەنەتىن، تاۋەلسىزدىك تۇعىرىنىڭ بيىكتەي تۇسۋىنە وزىندىك ۇلەس قوساتىن كەزەڭ تۋىپ وتىر. «وسىنداي باسىمدىقتاردى ەسكەرىپ، ەلباسىنىڭ شىمكەنتكە رەسپۋبليكالىق ماڭىز بەرىپ، تۇركىستاندى وبلىس ورتالىعى رەتىندە قايتا قۇرۋىن تاريحي ءارى ءادىل شەشىم دەپ ەسەپتەيمىن.
بۇل ميلليوننان اسا حالقى بار قالا ءوز بەتىنشە جەكە ءومىر ءسۇرسىن، قالعاندارى دا بىرتىندەپ جەتىلىپ كەتەر دەگەن سىندى جاي عانا جەڭىل ماقساتپەن جاسالعان جاڭالىق ەمەس. بۇل – ودان الدەقايدا اۋقىمدى، ۇلكەن ماقساتتى كوزدەگەن شەشىم. تۇركىستان ەجەلدەن ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىندا جاتقان قالا، كيەلى شاھار. دەگەنمەن، بۇل جاڭالىق تەك وسى ويمەن، سىرتقى فورما ءۇشىن جاسالدى دەپ ويلامايمىن. ءوڭتۇستىكتەگى كورشىمىز وزبەكستاندا اسا اۋقىمدى جۇمىستار باستالىپ، ءىرى-ىرى جوبالار قولعا الىنىپ جاتىر. كورشى مەملەكەتپەن قاتارلاسىپ، ءبىزدىڭ شەكارا بويىندا جاتقان وبلىس تا ودان ءارى قارقىندى تۇردە دامۋعا ءتيىس. وعان مۇمكىندىگى، الەۋەتى جەتكىلىكتى. وسى جاعىنان العاندا، بۇل جاڭالىق ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن، جاڭا اتاۋعا يە بولعان وبلىس ءۇشىن ءتيىمدى بولادى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان تۇركىستاننىڭ وبلىس ورتالىعى بولعانىنا قۋانىشتىمىز، ءارى قاراي جان-جاقتى دامي بەرەتىنىنە سەنەمىز.
شىمكەنتتىڭ دە بۇرىنعى بيىگى الاسارماي، بۇرىنعى باعاسى كەمىمەي، ودان ءارى دامي تۇسەدى. بۇل ءوڭىردىڭ حالقى ەڭبەكقور، ساۋداعا بەيىم، باسەكەلەستىككە قابىلەتتى. وبلىس ورتالىعى اۋىستى دەپ وكىنىپ جاتپاعانىنا سەنىمدىمىن. ارينە، ازداعان قيىندىقتار بولۋى مۇمكىن. ماسەلەن، ماقتاارال اۋدانىنان شىمكەنتكە دەيىنگى قاشىقتىق بۇرىن 200 شاقىرىم بولسا، ەندى جاڭا وبلىس ورتالىعى تۇركىستانمەن ارادا 400 شاقىرىم جول جاتىر. ودان بولەك، بۇل وبلىستىڭ وزەندەرى وبلىس اۋماعىندا بىركەلكى تارالماعان. تۇركىستان وبلىسى جەرىنىڭ وڭتۇستىگىنەن سولتۇستىك-باتىسىنا قاراي سىرداريا وزەنى اعىپ وتەدى. سىردارياعا ارىس (378 شاقىرىمداي)، كەلەس (241 شاقىرىمداي)، قۇركەلەس (98 شاقىرىمداي) وزەندەرى قۇيادى. حالقى تىعىز ورنالاسقان وڭتۇستىك-شىعىسىندا ارىس وزەنىنىڭ سالالارى: بادام، سايرامسۋ، اقسۋ، جاباعىلى، ماشات، داۋىلبابا، بورالداي وزەندەرىنىڭ شارۋاشىلىق ماڭىزى زور.
قاراتاۋ جوتاسىنان باستالاتىن بوگەن، شايان، ارىستاندى، شىلبىر، بايىلدىر، كوكساراي وزەندەرى وبلىس ورتالىعىن سۋمەن قامتاماسىز ەتەدى.
جازيار ماقسۇت قىزى، ف.ع.ك.، دوسەنت:
ءوڭىردىڭ الەۋەتى زور
تۇركىستان قالاسىنا وبلىس ورتالىعى مارتەبەسىن بەرۋ جانە ايماقتى تۇركىستان وبلىسى دەپ اتاۋ وتە تاماشا ءارى دەر كەزىندە قابىلدانعان شەشىم دەپ سانايمىن. ەلباسىمىزدىڭ بۇل شەشىمى كورەگەندىلىك دەپ ەسەپتەيمىن. «بۇدان بىلاي بۇل ءوڭىر تۇركىستان وبلىسى دەپ اتالاتىن بولادى. وسى اكىمشىلىك اۋماقتىڭ قۇرىلىمىنا وزگەرىس ەنگىزۋ ارقىلى بۇل ءوڭىردىڭ وركەندەۋىنە تىڭ سەرپىن بەرۋدى كوزدەگەن تاريحي قۇجات بولىپ سانالادى»، - دەپ ەلباسى شەشىم شىعارعاندا تاريحتى تەرەڭىنەن تانىعاندار شىن قۋاندى دەپ ويلايمىن.وسى ورايدا ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ وڭتۇستىك قازاقستان ەلىمىزدەگى ەكونوميكالىق، كولىك-لوگيستيكالىق، دەموگرافيالىق الەۋەتى زور ايماق ەكەنىن، حالقىنىڭ سانى ميلليونعا جەتكەن شىمكەنت شاھارى قازاقستانداعى ەڭ ءىرى مەگاپوليستىڭ قاتارىنا قوسىلعانىن دا اتاعاندا قايماعى بۇزىلماعان ءوڭىردىڭ وركەندەۋىنە شىن تىلەكتەستىك بىلدىردىك.تۇركىستان قالاسىنىڭ عاسىرلار بويى قازاق حاندىعى مەن بۇكىل تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني استاناسى بولىپ كەلگەنىنەن كوزى قاراقتى جاندار حاباردار.
شىمكەنتكە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالا مارتەبەسىن بەرۋ جانە تۇركىستان وبلىسىن قۇرۋ تەك قازاقستاننىڭ عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ورتالىق ازيا ءوڭىرىنىڭ ەكونوميكالىق ءمۇددەسى ءۇشىن جۇمىس ىستەۋگە ءمۇمكىندىك بەرەدى. ەگەر ءبىز شىمكەنت پەن جاڭادان قۇرىلعان تۇركىستان وبلىسىنىڭ الەۋەءتىن قاراستىراتىن بولساق، نەنى بايقايمىز؟ بىرىنشىدەن، شىمكەنتتە جانە وبلىستا وتە ءىرى ونەركاسىپ جانە ءبىلىم بەرۋ نىساندارى شوعىرلانعان. 90-شى جىلدارى تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ باستاماسىمەن تۇركىستاندا حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قۇرىلعانىن ەسكە الساق تا جەتكىلىكتى. بۇگىندە بۇل ۋنيۆەرسيتەت قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى رەيتينگىندە لايىقتى ورىنعا يە بولىپ وتىر.
كوپتەگەن ستۋدەنتتەر، ونىڭ ىشىندە شەتەلدىكتەر دە ءبىلىم الىپ جاتىر. سونىمەن قاتار بۇگىنگى تۇركىستان وبلىسىنىڭ اۋماعى ارقىلى «باتىس ەۋروپا – باتىس جۇڭگو» جاڭا زاماناۋي ءدالىزى سالىندى. اقپارات بەتتەرىندەگى كەي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، بيىل تۇركىستان وبلىسىندا جالپى ۇزىندىعى 968 شاقىرىم جول مەن 5 كوپىردىڭ قۇرىلىس-جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ جوسپارلانعان. ونىڭ ىشىندە 2018 جىلدان 21 نىسان ونىڭ 435،6 شاقىرىمى جول وتپەلى بولسا، 2019 جىلى جاڭادان باستالاتىن 30 نىسانعا 532،4 شاقىرىم جول مەن 5 كوپىرگە ءتيىستى قارجى قارالعان ەكەن. تۇركىستان قالاسى وبلىسى ورتالىعى مارتەبەسىن العاننان باستاپ، اۋدان قالالاردى وبلىس ورتالىعىنا جالعايتىن نەگىزگى جولداردىڭ جاعدايىنا باسا نازار اۋدارىلۋدا.
بۇعان قوسا، گاز تارتۋ ماسەلەسى دە شەشىلىپ، وڭىردە اۋىل شارۋاشىلىعى، شاعىن بيزنەس قارقىندى دامي تۇسۋدە.
مارينا ءابىلجان قىزى، ف.ع.ك.
دەموگرافيالىق وسىمگە ىقپال ەتەدى
ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىندا ورنالاسقان كونە قالاعا جاڭا اتاۋ بەرىلۋى، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى بۇدان بىلاي تۇركىستان وبلىسى دەپ اتالۋى، ورتالىعى – تۇركىستان قالاسىنىڭ بولۋى وڭ شەشىم ەكەندىگىنە داۋ جوق. اقوردادا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىسىنىڭ كەيبىر ماسەلەلەرى تۋرالى» جارلىققا قول قويعان تۇڭعىش پرەزيدەنت تۇركىستان وبلىسى تۋرالى پىكىرى بۇرىن دا وڭ بولاتىن.
ەلباسىنىڭ «مەن قول قويعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىسى تۋرالى» زاڭنىڭ 3-بابىنىڭ 1-تارماعىنا ءسايكەس، شىمكەنت رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالا مارتەبەسىنە يە بولدى. بۇل اكىمشىلىك بىرلىك ەلىمىزدىڭ ون جەءتىنشى ايماعى اتاندى. ال قازاق حاندىعى مەن تۇركى الەمىنىڭ جۇرەگىنە اينالعان تۇركىستان قالاسى وبلىس ورتالىعى بولىپ بەكىتىلدى»، - دەپ شەشىم قابىلداعاندا ءبىراز ەل جاناشىرلارى «ءجون» دەستى. ءراسىم كەزىندە ول شىمكەنتتىڭ استانا جانە الماتى سياقتى ميلليونداعان تۇرعىنى بار قالالاردىڭ قاتارىنا قوسىلعانىن دا باسا ايتتى. «بۇل اكىمشىلىك اۋماقتىڭ قۇرىلىمدىق وزگەرىستەرى وسى ءوڭىردىڭ وركەندەۋىنە تىڭ سەرپىن بەرۋىن كوزدەگەن تاريحي قۇجات بولادى. وڭتۇستىك قازاقستان – ەلىمىزدەگى ەكونوميكالىق، كولىك، لوگيستيكالىق، دەموگرافيالىق الەۋەتى زور ايماق. بيىل حالقىنىڭ سانى ميلليونعا جەتكەن شىمكەنت قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى ءۇش مەگاپوليسىنىڭ قاتارىنا قوسىلدى، - دەدى ەلباسى.وسىلايشا، قازاق حاندىعىنىڭ، باسقا دا سۇلتاندىقتار مەن حاندىقتاردىڭ استاناسى بولعان كيەلى ولكەنىڭ مارتەبەسى بيىكتەي ءتۇستى.
ەلباسىمىزدىڭ جاڭا وبلىستى «تۇركىستان» دەپ اتاۋ ارقىلى اسا ماڭىزدى تاريحي شەءشىم قابىلداۋى بولاشاق ءۇشىن ۇلكەن قادام بولدى. ويتكەنى «تۇركىستان» ۇعىمى كۇللى ءتۇركى دۇنيەسىنە ورتاق رۋحاني ءھام قاستەرلى ەسىم. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازاربايەۆ بۇعان دەيىن بۇل قالانى حالقىمىزدىڭ رۋحاني استاناسى دەپ ۇنەمى ايتاتىن ءتىپءتى سوناۋ 90-جىلداردىڭ باسىندا تۇركىستان شاھارىن جەكە مارتەبەسى بار ورتالىققا اينالىرۋ جونىندە دە پىكىر وربىگەن-تىن.
بۇل ورايدا تۇڭعىش پرەزيدەنت ۇزاق ويلانىپ، ابدەن ءيى قانىپ، پىسىپ-جەتىلگەن ءساتتى قالت جىبەرمەي شەشىم قابىلدادى. ويتكەنى كونەدەن كەلە جاتقان ارىسى تۇركى دۇنيەسىنە، بەرىسى قازاق حاندارىنا استانا بولعان بۇل شاھاردىڭ كەيىنگى ۇرپاق ءۇشىن، قازىرگى ەلىمىزدىڭ ساياسي ۇستانىمىنا اينالعان جاڭعىرۋدىڭ ءىس جۇزىندەگى كوءرىنىسى ءۇشىن اسا ماڭىزى بار. راسىن ايتقاندا، ءبىزدىڭ رۋحاني قاينارىمىز – تۇركىستان. ەگەر بۇل مەكەن قادىرلى-قاسيەتتى بولماسا ۇلتىمىزدىڭ ۇلىلارى ەسىم حان، ابىلاي حاننان باستاپ، بۇل جەردى وزدەرىنە ءماڭگىلىك مەكەنى رەتىندە تاڭداماس ەدى. بۇل ءبىر.
ەكىنشىدەن، اتالمىش شەءشىمءنىڭ ەكونوميكالىق تا قاجەتتىلىگى بار. تۇركىستان ولكەءسى جىلى رايلى، ادامدار ءومىر سۇرۋگە قولايلى. سول سەبەپءتى، وندا ورتا جانە شاعىن بيزنەسءتى دامىتۋ ارقىلى ەلدىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋعا بولادى. ءارى قاراي ساباقتاي ايتسام، ەكونوميكا جاقسارسا، حالىقتىڭ دەموگرافيالىق ءوسىمى ارتادى، تۇرمىسى جاقسارادى. دەمەك، بۇل قازاق قوعامى ءۇشىن – ەكونوميكالىق، ساياسي، رۋحاني ءۇشجاقتى پايداسى بار شەشىم.
ۆلاديمير شنايدەر، ف.ع.ك.، دوسەنت:
بۇل - عالامدىق تاجىريبە
نەگىزى وبلىس ورتالىعىن كوشىرۋدىڭ ەكونوميكالىق نەگىزدەمەسى مەن قوسا، رۋحانيات تۇرعىسىندا دا وڭ وزگەرىستەرگە باستاۋ بولاتىنى قيسىنعا كەلەدى. تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ قاي پرەزيدەنتىنىڭ اياعى قازاق جەرىنە تيسە دە، تۇركىستانعا بارماي ەلىنە ورالمايدى. بۇل ءوزىمىز كورىپ جۇرگەن جاعداي. قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىن ءدىننىڭ دىڭگەگى، ۇلىستىڭ ۇيىتقىسى دەپ بىلەدى. قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وسى قالادا ىرگەسىنىڭ قالانۋى الىستاعى اعايىنداردىڭ باۋىرمالدىعى دەپ باعالايمىز. دەمەك، بۇنداي بەتبۇرىسقا تۇركيانىڭ دا وڭ كوزعاراس تانىتۋى عاجاپ ەمەس. ماسەلەن، بيىلعى جىلدىڭ باسىندا تۇركىستان وبلىسىنىڭ 40 پەداگوگى تۇركيا رەسپۋبليكاسىندا تاجىريبە الماسىپ قايتىپتى. حالىقارالىق باعدارلاما ەلباسى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ وتكەن جىلعى جولداۋىنداعى ۇستاز مارتەبەسىن كوتەرۋ تۋرالى تاپسىرماسىنان سايكەس جۇزەگە اسىپتى.
«تۇركىستان — ەكى دۇنيە ەسىگى عوي، تۇركىستان— ەر تۇرىكتىڭ بەسىگى عوي» ،-دەپ ەسكى ياسسى قالاسىن جىر بەسىككە سالىپ الديلەگەن ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ەكى شۋماق ولەڭىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟! قالاي ايتقاندا دا بۇل ۇسىنىستى ەلدىڭ جەلپىنە قابىلداعانى جاقسىلىقتىڭ نىشانى دەپ ايتۋعا بولادى.
ءبىز وركەندەپ، دامىپ كەلە جاتقان ەلمىز. سوندىقتان بىزگە ءدال وسىنداي وتە ماڭىزدى شەشىمدەر قاجەت. ويتكەنى ەلىمىزدە ءدال بۇگىنگى زامان اعىمىنا سايكەس ءىرى مەگاپوليس قالالار پايدا بولدى. الەمدىك ەكونوميكا تاريحىنا نازار سالساق، ەلدىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرەتىن وسى ءىرى قالالار. بۇل شاھارلاردىڭ باستى ەرەكشەلىگى – اكىمشىلىك-قۇرىلىمدىق ورتالىقتان تىس بولۋى ءتيىس. سەبەبى مەگاپوليستەر ءوزىن-وزى قامتاماسىز ەتىپ قانا قويماي، رەسپۋبليكا بيۋدجەتىنە دونور بولا الادى. بۇل عالامدىق تاجىريبە.
مىسالى، وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارى ەل كولەمىندەگى بارلىق قالالار، ياعني اكىمشىلىك ورتالىقتارى نارىق جەلىنە شايقالىپ، داعدارىسقا ۇشىراعان تۇستا، الماتى بىلق ەتكەن جوق. سەبەبى بۇل قالانىڭ دونورلىق مۇمكىندىگى بولدى، ياكي ءوزىن-وزى اسىراي الدى. وسىنداي مەگاپوليستەر قاتارىنا سوڭعى جىلدارى استانا جانە شىمكەنت قالاسى ەندى.
وسى ورايدا، بۇگىنگى قابىلدانعان شەشىمى ارقىلى ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ بولاشاقتا دونورلىق ءمۇمكىندىككە يە تاعى ءبىر قۇرىلىمدى جاساي الدى. ودان كەيىن بۇل شەءشىمنىڭ مەن ءۇشىن رۋحاني ماڭىزى – جاڭا ايماقتىڭ ءتۇركىستان وبلىسى دەپ اتالۋى جانە ونىڭ ورتالىعى قازاقتىڭ كۇللى ۇلىلارىنا ماڭگىلىك مەكەن بولعان تۇركىستان قالاسىنىڭ تاڭدالۋى.
ەندىگى ءبىر ماسەلە – بولاشاقتا بوي كوتەرۋى ءتيىس جاڭا قالا ناعىز قازاقى ستاندارتىن ساقتاعان مازمۇن، ءارى ەجەلگى تۇركىلىك مادەنيەتتىڭ جاڭا زامانداعى كەلبەتىنە ساي جاڭعىرتىلسا دەگەن نيەت بار.
عىلىمقال ماناني، ماگيستر:
رۋحاني استانانىڭ الەۋەتى ارتىپ كەلەدى
كۇللى مۇسىلمان حالقى ءۇشىن كيەلى سانالاتىن تۇركىستاننىڭ تانىمالدىلىعىنا تالاس جوق. ارعى تاريحى شاۋعار، كەيىننەن ياسسى، ال بۇگىن تۇركىستان دەگەن اتىمەن الەمگە تانىلعان كونە قالاعا الىس-جاقىننان ات شالدىرىپ كەلەتىندەر دە از ەمەس. سەبەبى، تۇركىستان - قازاق مەملەكەتىن، قازاق حاندىعىن قۇرۋدا ۇلكەن ءرولى بار قالا.
تۇركىستاننىڭ وبلىس اتاۋى رەتىندە قايتا جاڭعىرىپ جاتقانى، ەلباسىمىز تۇركىستاندى «بۇكىل تۇركى حالقىنىڭ رۋحاني استاناسى» دەپ اتاۋى، تۇركىستان قالاسىنا ۇلكەن ابىروي جانە سونىڭ ارقاسىندا بۇكىل تۇركى تىلدەس حالىقتارمەن بايلانىسىمىز ارتا تۇسپەك. وسى تۇرعىدان العاندا، ەگەر تۇركىستاندى وبلىس ورتالىعى بولۋى، ونىڭ كوركەيىپ-كورىكتەنۋىنە دە كەڭ جول اشۋى دەپ ەسەپتەگەن ءجون. بۇل – ءبىر. ەكىنشىدەن، قانشا دەگەنمەن وبلىس ورتالىعى دەگەن ستاتۋس بەرىلۋى، كوپتەگەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەردى ورنالاستىراتىن جاڭا عيماراتتار بوي كوتەرىپ، زاماناۋي قۇرىلىستار دا قارقىن الادى دەگەن ءسوز. بۇل ءوز كەزەگىندە باستالىپ تا كەتتى. ال، جاڭادان سالىنىپ جاتقان ۇيلەر قالانىڭ كىرەبەرىسىندەگى مولتەكاۋدانداردان بوي كوتەرۋدە. ءبارى دە بۇگىنگى ارحيتەكتۋرالىق تالاپ ۇدەسىنەن شىعاتىنداي ءوزارا ۇندەسىپ جاتىر.
ورتا ازيانىڭ كىندىگىندە جاتقان تۇركىستاندى تەك وبلىس ورتالىعى عانا ەمەس، ەل استاناسى ەتۋگە دە لايىق كورەتىندەر بار. تاۋەلسىزدىكتىڭ ەلەڭ-الاڭىندا ەل استاناسىن كوشىرۋ تۋرالى ەلباسىمىز ن.نازاربايەۆ باستاما كوتەرگەندە قازاق ەلىنىڭ ورداسى بولۋعا لايىق قالالاردىڭ ءبىرى رەتىندە تۇركىستاننىڭ دا اتى ەمىس-ەمىس ەستىلىپ قالعانى جاسىرىن ەمەس. الايدا، قازاق ەلىنىڭ استاناسى ورتالىقتان بولۋى كەرەك ەكەنىن ەسكەرگەن ەلباسى اقىرى اقمولا قالاسىن تاڭدادى. ونىسى وتە دۇرىس شەشىم بولعانىن بۇگىندە ەل ايتىپ ءجۇر. ەسىل وزەنىنىڭ بويىنان بۇكىل ەل تامسانىپ قارايتىنداي قالا سالىنادى دەگەنگە كىم سەنگەن...
تۇركىستاننىڭ وبلىس ورتالىعىنا لايىق تۇسى – ونىڭ ساۋدا-ساتتىق ورتالىعى رەتىندە جاقسى جولعا قويىلعاندىعى. ار جاعىنداعى قىزىلوردا حالقى نەگىزىنەن وسى تۇركىستانعا كەلىپ ساۋدا جاسايدى. كۇنى-تۇنى ءۇزىلىسسىز جۇمىس ىستەيتىن بازارى بار. ياعني، كەلىم-كەتىم كوپ. بارىس-كەلىس پەن الىس-بەرىس بار جەردە قالا وزدىگىنەن دامي بەرەتىنى بەلگىلى. وعان وبلىس ورتالىعى دەگەن مارتەبەنىڭ بەرىلۋى، ونسىز دا تىرشىلىگى قىز-قىز قايناپ جاتقان رۋحاني استانانىڭ الەۋەتى ارتىپ، از ۋاقىتتىڭ ىشىندە ادام تانىماستاي بولىپ دامىپ كەتۋىنە زور ىقپال بولىپ وتىر.
تۇركىستان وبلىسىنىڭ قۇرىلۋى ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، رۋحاني ماسەلەلەردە وڭىرگە تىڭ سەرپىن بەرەتىن بولدى. بۇل وزگەرىستىڭ بارلىعى شاھاردىڭ گۇلدەنۋىنە زور ۇلەس قوسادى. ىنتىماعى ۇيىسقان ايماقتىڭ تاتۋلىعىن ءارى قاراي ساباقتاي تۇسەدى. تۇركىستان اتاۋى قانداي مارتەبەگە دە، ماداققا دا لايىقتى. ەندى جەرگىلىكتى حالىق الدىندا وسىنداي مارتەبەلى اتاققا ساي بولۋ مىندەتى تۇر.
اسەل ءبىرجان، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى، «تۇران-استانا» كوللەدج ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى7
