[caption id="attachment_13710" align="alignright" width="366"]
مۋلتفيلم رەجيسسەرلەرى تۇردىبەك پەن تىلەك[/caption]
ەگەر مۇمكىندىك بولسا، «تاستۇلەكتى» تولىقمەتراجدى مۋلتفيلمگە اينالدىرۋعا بولاتىنىنا دا كوزىمىز جەتكەن. جۋىردا «تاستۇلەكتى» تۇعىرعا قوندىرعان جىگىتتەردەن جاقسى حابار جەتتى. «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنىڭ باس ديرەكتورى باقىت قايىربەكوۆ «تاستۇلەكتى» كورىپ: «مۇنداي مۋلتفيلمدەر ەلىمىزدەگى مۋلتيپليكاسيانىڭ دامۋىنا زور ىقپال ەتەدى. ەندى مۇنى تولىقمەتراجدى مۋلتفيلمگە اينالدىرۋ كەرەك» دەپ، 2015 جىلدىڭ كۇزىندە نەگىزگى جوسپاردىڭ قابىلدانىپ قويعانىنا قاراماستان «مۇزبالاق» اتتى مۋلتفيلم جاساۋعا ۇجىم بولىپ كىرىسۋدى تاپسىرىپتى. دايىندىق كەزەڭىنە ويلانباستان كىرىسىپ كەتكەن شىعارماشىلىق توپ ءقازىردىڭ وزىندە مىڭداعان سۋرەت سالىپ، العاشقى كەزەڭدى ويداعىداي اياقتاۋدىڭ الدىندا تۇر. ەندى وندىرىستىك كەزەڭ باستالادى. ول كەزدە 30-40 ادام جۇمىس ىستەيدى دەيدى قازىرگى قۇرام. ءبىز وسى جوبانىڭ رەجيسسەرى تۇردىبەك مايدان مەن تىلەك تولەۋعازىعا جولىعىپ، كوكەيدەگى سۇراقتارعا جاۋاپ العان ەدىك.
– تۇردىبەك، اۋەلى جۇمىستارىڭا ساتتىلىك تىلەيمىز. تولىقمەتراجدى «مۇزبالاق» ءمۋلتفيلمىن ءبىتىرۋ جوسپارى قاي ۋاقىتقا بەلگىلەنگەن؟
– بۇل بىرەر ايدا اتقارار شارۋا ەمەس. مىڭداعان سۋرەت سالىپ، ونى بوياپ-ارلەپ، قوزعالىسقا ەنگىزىپ، اراسىن جالعاپ، مۋزىكاسى مەن ديالوگتاردى قابىستىرىپ، مونتاجىن ءبىتىرۋ ءۇشىن بىرەر جىل ۋاقىت كەتەدى. ءمۋلتفيلمنىڭ ۇزاقتىعى 60 مينۋت. ەگەر ءار سەكۋندتا 24-25 كادر بولاتىنىن ەسەپتەسەڭىز، كەمى 100 مىڭداي سۋرەت سالىنۋى كەرەك. ىشىندە بىرنەشە مارتە سىزىلاتىن تۇستارى بار. جوسپار بويىنشا وسى جىلدىڭ ساۋىرىنە دەيىن دايىندىق كەزەڭى اياقتالۋى كەرەك. ءقازىردىڭ وزىندە باسى قايىرىلدى. ال ەكرانعا 2017 جىلى 1 ماۋسىم – حالىقارالىق بالالار كۇنىنە وراي جول تارتادى دەپ وتىرمىز. مۇنىڭ ءبارى بيۋدجەتتىڭ ۋاقتىلى بولىنۋىنە بايلانىستى. بىلتىر كۇزدە دايىندىق كەزەڭىنە جەتەرلىك قارجى بولىنگەن. ەندى وندىرىستىك كەزەڭنىڭ بيۋدجەتىن كۇتىپ وتىرمىز.
– دايىندىق كەزەڭى اياقتالدى دەيسىڭ. بۇل شامامەن ءمۋلتفيلمنىڭ قانشا پايىزى ءبىتتى دەگەن ءسوز؟
– مۋلتفيلم: العاشقى، دايىندىق، وندىرىستىك، مونتاجداۋ جانە اياقتاۋ كەزەڭىنەن تۇرادى. العاشقى كەزەڭى – تاپسىرىس الىپ، جۇمىسقا كىرىسۋ، شىعارماشىل توپتى انىقتاۋ، سەنارييىنىڭ نەگىزگى جۇلگەسىن بەكىتۋ سىندى جۇمىستاردان قۇرالسا، دايىندىق كەزەڭىندە ءمۋلتفيلمنىڭ نەگىزگى ارقاۋى بىتەدى. بۇل – اسىرەسە، شىعارماشىل توپ ءۇشىن اسا ماڭىزدى شاق. ءبىز، قۇدايعا شۇكىر، سول كەزەڭدى اياقتاپ قالدىق. ءمۋلتفيلمنىڭ سيۋجەتتىك جەلىسى بويىنشا كەرەكتى كادرلاردىڭ العاشقى نۇسقالارى ءبىتتى. ەندىگىسى – وندىرىستىك كەزەڭ.
– ءفيلمنىڭ نەگىزگى شىعارماشىلىق توبى تۋرالى ايتا كەتسەڭ.
– نەگىزىنەن «تاستۇلەكتى» تۇلەتكەن شىعارماشىلىق توپ «مۇزبالاقتى» دا قولعا الىپ وتىر. رەجيسسەرلەرى – مەن جانە تىلەك تولەۋعازى، قويۋشى سۋرەتشى – اداي ءابىلدينوۆ. باس انيماتر – ءامىرجان قازييەۆ. سەنارييدىڭ العاشقى نۇسقاسىن ەربول بورانشى جازدى. باسىندا اۆتورلىق مۋلتفيلم جاساعىمىز كەلگەن. كەيىن باسشىلىقتىڭ اقىل قوسۋىمەن ەكشن جانرىندا جاسايىق دەگەن شەشىمگە كەلدىك. مەن، تىلەك، اداي – ۇشەۋىمىز وقيعانى وربىتۋشىلەر بولىپ بەلگىلەندىك. ەربولمەن اقىلداسا كەلە بالالارعا دا، ەرەسەكتەرگە دە قىزىقتى بولار سيۋجەتتىك جەلىلەر قوستىق.
https://www.youtube.com/watch؟v=e6kzGxhoLUY
– سەنارييمەن تانىسۋ بارىسىندا «تاستۇلەكتىڭ» وقيعالارىمەن ۇقساس سيۋجەتتەردى كەزىكتىردىك.
– باسىندا باقىت عافۋ ۇلى وسى «تاستۇلەكتى» جەتىلدىرىپ، تولىقمەتراجدى مۋلتفيلمگە اينالدىرىڭدار دەگەن بولاتىن. كەيىن انيماسيالىق كەڭەس مۇنى جەكە مۋلتفيلمگە اينالدىرۋ كەرەك دەپ شەشتى. ەكەۋى دە بۇركىت تۋرالى بولعاسىن ۇقساستىقتاردىڭ بولۋى زاڭدى. بۇركىت، اڭشى، ايداھار وبرازدارى مۇندا دا كەزدەسەدى. كورمەگەن ادام بۇرىنعىنى قايتالاۋ دەپ ۇعۋى مۇمكىن. شىن مانىندە، الدىڭعىعا قاراعاندا مۇلدەم بولەك. مۇنداعى دەتالدار دا، وقيعانىڭ ءوربۋى دە كولەمدى ءارى تولىققاندى.
– باقسى وبرازىن مۇندادا قوسىپسىڭدار. ول ابجىلاننىڭ كۇن تۇتىلعان كەزدە ايداھارعا اينالاتىنىن، وعان قارسى تۇرۋ قيىن ەكەنىن ەسكەرتەدى. بۇل مۋلتفيلمگە باقسى وبرازىن كىرىكتىرۋ قانشالىقتى قيسىندى؟
– ءبىز بۇل وبرازدى جايدان-جاي قوسىپ وتىرعانىمىز جوق. باقسى مۇندا ەشتەڭە شەشپەيدى. تەك ابجىلاننىڭ ايداھارعا اينالاتىنىن، ول كەزدىڭ ەل ءۇشىن قيىن بولاتىنىن ايتادى. ودان باسقا مۇمكىندىگى دە، قولىنان كەلەر قايران دا جوق. باقسىلار – ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا بولعان كۋلتتىك وبرازدار. ولاردى ءجونسىز ءمانسۇقتاۋدىڭ پايداسى جوق. بۇدان بولەك بۇل سيۋجەتتە ءبىز العاشقى كوشپەندىلىك وركەنيەتتى، ادامداردىڭ ەڭ العاش قىراندى قالاي قولعا ۇيرەتكەن كەزەڭىن كورسەتۋگە تىرىستىق.
– سەناريي بويىنشا، ايداھاردىڭ ارانىنان تەك قىران قۇتقارادى دەگەن ويمەن اڭشىلار «اسپان سەرىسىن» ىزدەپ جولعا شىعادى. وقيعا ءورىسى بەلگىلى ءبىر گەوگرافيالىق ايماقتا وتە مە؟
– ءبىزدى تەك بۇركىت قانا قۇتقارادى دەگەن ويدى سەگىزباي ايتادى. شەگىر ەكەۋى قىران ۇستاۋ ءۇشىن بۇكىل قازاق دالاسىن كەزەدى. اقىرى مۇزارتتى شىڭنان ونىڭ ۇياسىن تابادى. باسىندا بۇكىل ادام: «اسپاندا ۇشىپ جۇرگەن قۇستى قالاي قولعا تۇسىرۋگە بولادى؟» دەپ تاڭداناتىن ساتتەرى بار. اقىرى ولار ورمەكشىنىڭ تورىن كورىپ، سوعان ۇقسايتىن تور قۇرىپ، بۇركىتتى قولعا تۇسىرەدى.
مەنىڭشە، ەڭ قىزىق تۇسى – قىراندى قولعا ۇيرەتۋ. شەگىر جىلقىنى ۇيرەتكەندەي ونى كۇشپەن مويىنداتقىسى كەلەدى. سەگىزباي بولسا، وعان ەركىندىك، مەيىرىم كەرەك دەپ ويلايدى. وقيعا وسى تۇستا ودان ارى شيەلەنىسەدى.
– بۇل ءمۋلتفيلمنىڭ باستى ەرەكشەلىگى ۇلتتىق بوياۋىندا بولسا كەرەك. سۋرەتتەرىن سىزۋ بارىسىندا قانداي قيىنشىلىقتار بولدى؟
– ءبارى وزىمىزگە تانىس دۇنيەلەر. مۇنداعى ءار دەتالدى تەك قازاق قانا تۇسىنەدى ءارى تەز قابىلدايدى. مىسالى، قىران تۋرالى مۋلتفيلم جاساۋ ءۇشىن شەتەلدىكتەر جىل بويى زەرتتەۋى مۇمكىن، ءبىراق ءبارىبىر قازاقتىڭ وزىندەي قانىق ءارى ناقتى مىنەز-قۇلقىن بەرە المايدى. ءبىز اڭعا شىقپاساق تا، اڭشىلاردىڭ اڭگىمەسىن تىڭداپ وستىك. ۇلكەندەرمەن ەرىپ، اڭدى قالاي تۇزاققا تۇسىرۋگە بولاتىنىن دا شەت جاعالاپ كوزىمىزبەن كوردىك. قىراندى قالاي قوندىرىپ، تۇعىرىنا قالاي وتىرعىزۋ قاجەتتىگىن، اتتى قالاي باپتاپ، قالاي جاراتاتىنىن، قۇستى قالاي قولعا ۇستاۋعا بولاتىنىن بىزدەي ەشكىم بىلمەسى انىق. سوندىقتان دا ۇلتتىق دۇنيەلەردى قازاقتىڭ وزىندەي ەشكىم تۇسىرە المايدى.
باياعىدا ءبىر مۋلتفيلم تۇسىرۋشىلەر بىزگە حابارلاسىپ: «وشاق دەگەن نە؟» دەپ سۇرادى. ءبىز ولارعا ازەر تۇسىندىردىك. ءقازىر شالاجانسار مۋلتفيلمدەردى سولار ءتۇسىرىپ ءجۇر. ونى كورىپ وسكەن جاس ۇرپاق ءبىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى قالاي قابىلداماق؟ ءبىز نە جاساساق تا، ۇياتقا قالمايتىنداي دۇنيە جاساعىمىز كەلەدى.
– بالالارعا قىزىقتى بولاتىنداي سيۋجەتتەر، دەتالدار بار ما؟
– بارلىعىن الدىن الا ايتۋ دۇرىس بولماس. ءبىراق مۇندا وتە قىزىقتى وقيعالار، بالالاردى قازاقتىڭ تۇرمىس-سالتىمەن ءارى قىزىقتى قيمىل-قارەكەتەر ارقىلى باۋرايتىن سيۋجەتتەر، كورىنىستەردەن كەندە بولمايدى. بۇل مۋلتفيلم مەكتەپ جاسىنداعى بالالارعا جانە ەرەسەكتەرگە ارنالعان كوركەم دۇنيە ەكەنىن ەستە ۇستاعان ءجون. 2017 جىلى استانادا ەكسپو وتەتىنىن بىلەسىزدەر. سوعان وراي ءبىز بۇل مۋلتفيلمدە جەل، سۋ، كۇن ەنەرگياسىن بۇرىنعى اتا-بابالارىمىز قالاي يگەرگەنى تۋرالى دا قىسقا-قىسقا قىزىقتى سيۋجەتتەر ەنگىزدىك.
– زاماناۋي تەحنولوگيالاردى قانشالىقتى پايدالانا الدىڭدار؟
– مۋلتفيلم 2D جانە 3D فورماتىندا جاسالادى. الەمدەگى مۋلتفيلمدەردىڭ باسىم بولىگى وسى تەحنولوگيامەن وندىرىلەدى.
ارينە، الەمدى اۋزىنا قاراتىپ وتىرعان الپاۋىت كومپانيالارمەن سالىستىراتىنداي تەحنولوگيالىق جاڭالىقتار جوق. ونى قولدانۋ مۇمكىن دە ەمەس. مىسالى، باتىستاعى ءىرى كومپانيالار ءبىر جاڭالىق ەنگىزبەك بولسا، سوعان ساي تەحنيكالىق جاڭا ءتاسىلدى ويلاپ تابادى. بىزدىكى – ءقازىر الەمدە ەڭ كوپ قولدانىستاعى تەحنيكالىق مۇمكىندىك.
باستى ماسەلە – قانداي تەحنيكانى پايدالانۋدان بۇرىن، ءمۋلتفيلمنىڭ كاسىبي دەڭگەيى. ءبىز سول جاعىنا باسا ءمان بەرەمىز.
– بۇل ءمۋلتفيلمنىڭ باستى ەرەكشەلىگى نە دەپ ايتار ەدىڭ؟
– ونەردىڭ باستى قاعيداسى – وزىڭدە باردى، ءوزىڭنىڭ وزگەلەردەن ەرەكشەلىگىڭدى ءھام دۇنيەتانىمىڭدى مەيلىنشە سول قالپىندا ءارى كوركەم دەڭگەيدە ۇسىنا ءبىلۋ. ءبىزدىڭ تاريحتا مىقتى ۇلت بولعانىمىز، جىلقىنى قولعا ۇيرەتكەنىمىز، ۇزەڭگىنى ويلاپ تاپقانىمىز، اڭشى، قۇسبەگىاتالارىمىزدىڭ ءومىر سۇرگەنى شىندىق. ءبىراق ءبارى كومەسكى تارتىپ بارادى. قازىرگى بالالارعا قۇر تاريحتى وقۋدان گورى، سونىڭ ناقتى اتريبۋتتارىن ەكرانداپ كورسەتسەك قانا سەنەدى. تۋىمىزدا قىراننىڭ سۋرەتى بار ەل ەكەنىمىز شىن بولسا، سول قىراننىڭ تەكتىلىگىن بىلۋگە ءتيىسپىز. ءبىز سونى كورسەتۋگە تالپىنامىز...
– اڭگىمەڭە راحمەت!
ت. وسكەنباي.
https://www.youtube.com/watch؟v=EGKUJjTr8XM
