توقايەۆتىڭ قاۋلىسىنا ساي وسىناۋ قۇجاتقا قازاقستان اتىنان قورعانىس ءمينيسترى نۇرلان ەرمەكبايەۆ قول قويۋعا وكىلەتتى تۇلعا رەتىندە بەكىتىلگەن.
جاڭا قۇجات ەكى ەل اراسىنداعى وسىدان 26 جىل بۇرىن قابىلداعان اسكەري ارىپتەستىك تۋرالى كەلىسىمشارتتىڭ ورنىن باسادى.
جاڭا كەلىسىمنىڭ نەگىزگى ۇستانىمى العاشقىسىنا ۇقساس. ول ەكى ەل اراسىنداعى ستراتەگيالىق بايلانىستى ورىستەتۋ، مەملەكەتتىڭ قاستەرلى قۇندىلىعى – تاۋەلسىزدىككە سىي-قۇرمەتپەن قاراۋ، شەكارا شەبىنىڭ بۇزىلماۋىن قامتاماسىز ەتۋ، داۋلى دۇنيەلەر بولسا ەكى تاراپ تا بىتىمگە كەلەرلىك وڭتايلى شەشىم قابىلداۋ.
ەڭ باستىسى، اسكەري ارىپتەستىك ورناتقان ەلدەر ءبىرىنىڭ ىشكى ىسىنە ەكىنشىسى تۇمسىق تىقپاۋى ءتيىس.
Dalanews.kz ءتىلشىسى جاڭا اسكەري كەلىسىمشارتتاردىڭ تالابىمەن تانىسىپ شىقتى. قازاقستان مەن رەسەي كەلەسىدەي ماسەلەلەر بويىنشا مامىلەگە كەلگەن ەكەن.
- ءبىر تاراپ ەكىنشى تاراپقا ءوتىنىش بىلدىرگەن جاعدايدا قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن اسكەري كۇش-قۇرىلىمدارىن بىرىگىپ قولدانۋ؛
- ءبىر تاراپ ءوتىنىش بىلدىرگەن جاعدايدا ايماقتىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر توندىرەتىن فاكتورلارعا بىرلەسە توتەپ بەرۋ؛
- جەدەل ءارى اسكەري دايىندىق؛
- اسكەري سالاداعى ءبىلىم مەن عىلىم؛
- لاڭكەستىككە قارسى كەلۋ؛
- بىتىمگەرلىك شارالارى؛
- تاراپتاردىڭ تەرريتورياسىندا اسكەري قۇرىلىمداردىڭ قىزمەتىن جان-جاقتى قامتاماسىز ەتۋ؛
- ەكىجاقتى كەلىسىمشارتتىق-قۇقىقتىق بازانى جەتىلدىرە ءتۇسۋ؛
- تاراپتاردىڭ اسكەري دەلەگاسياسىنىڭ حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ جۇمىسىنا قاتىسۋداعى ارىپتەستىگى؛
- مەملەكەتتىك قۇپيانى ساقتاۋ جانە قورعاۋ؛
- مادەنيەت جانە سپورت
وسى قۇجاتتىڭ شەڭبەرىندە قازاقستان مەن رەسەي اسكەري سالادا ءۇش جىلعى مەرزىمدى قامتيتىن ستراتەگيالىق ارىپتەستىك باعدارلاماسىن ازىرلەۋدە.
قۇجاتتا تاراپتاردىڭ اسكەري بارلاۋ باعىتىنداعى جوبالاردى بىرلەسە اتقاراتىنى ايتىلعان. الايدا ەكى ەل دە بىر-بىرىنە قارسى باعىتتالعان بارلاۋ جۇمىسىن جۇرگىزبەۋدى مىندەتىنە الادى.
تاراپتار اسكەري ارىپتەستىك اياسىندا ءوزارا اقپارات الماسقان كەزدە ونىڭ ءمانى مەن مازمۇنى ەكىنشى تاراپتىڭ ماقسات-مۇددەسىنە قارسى ماقساتتا قولدانىلماۋى ءتيىس.
قۇجاتتا اتاپ كورسەتىلگەن وسىناۋ كەلىسىمشارت قانداي دا ءبىر مەملەكەتكە قارسى باعىتتالماعان جانە تاراپتاردىڭ باسقا دا حالىقارالىق كەلىسىمشارت اياسىنداعى قۇقىعى مەن مىندەتىنە قايشى كەلمەيدى.
بۇدان بولەك، اسكەري دوكتريناعا قول قويعان قوس تاراپ اسكەري نىسانداردىڭ ىس-ارەكەتى سالدارىنان بولعان ەكولوگيالىق پروبلەمالاردىڭ زاردابىن جويۋدا بىر-بىرىنە قول ۇشىن سوزا الادى.
ءبىر تاراپتىڭ تاۋەلسىزدىگىنە، تەرريتوريالىق تۇتاستىعىنا، قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر تونگەندە ەكى ەل وكىلدەرى شۇعىل باس قوسىپ، ناقتى شارا قابىلداۋى قاجەت.
مۇندايدا حالىقارالىق قۇقىق پەن 1992 جىلعى 15 مامىردا قابىلدانعان ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتىنا ساي اسكەري كومەك كورسەتىلەدى.
تاريحشى ستانكيەۆيچ:
«ورتا ازيا؟ ولار ماسكەۋ رۇقساتىنسىز ەشبىر اسكەري بلوكقا قوسىلا المايدى»
جاڭا اسكەري دوكتريناعا بايلانىستى ورىس تاريحشىسى، ساياساتتانۋشى سەرگەي ستانكيەۆيچتىڭ پىكىرىن بىلگەن Dalanews.kz ءتىلشىسى مىناداي جاۋاپ الدى.
رەسەي ءقازىر يمپەريا ەمەس. ءبىراق يمپەريالىق بەدەل-مۇراسىن جوعالتقان جوق، جوعالتپايدى دا. ورتا ازيا؟ بۇل ايماققا رەسەي جاۋاپ بەرەدى. تۇتاستاي العاندا، پوستكەڭەستىك ەلدەر رەسەيدىڭ ىقپالىنان شىعا المايدى. بۇل ءبىزدىڭ ەلدىڭ ماڭدايىنا جازىلعان.
پوستكەڭەستىك ەلدەرگە ىقپال ەتۋدى دوكترينا دەڭگەيىندە بەكىتكەن دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن.
اشىعىن ايتقاندا، ءبىر كەزگى كسرو-نىڭ شەكپەنىنەن شىققان ەلدەر ماسكەۋدىڭ پارمەنىنسىز قانداي دا ءبىر اسكەري بلوكقا قوسىلا المايدى. ءوز جەرىندە شەتەلدىڭ اسكەري بازاسىن ورنالاستىرۋ ءۇشىن، اۋقىمدى اسكەري وقۋ-جاتتىعۋ ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن كرەملدىڭ رۇقساتىن الۋى كەرەك.
ءتىپتى بيلىكتى كۇشپەن اۋىستىرعان جاعدايدا دا ماسكەۋدەن ىرگەسىن اۋلاق سالا المايدى.
پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ ءبىرى ءوز جەرىندە تۇراتىن ورىس اۋديتورياسىنىڭ ار-نامىسىنا ءتيىپ، ەتنيكالىق، ساياسي جانە ءدىني تۇرعىدان قۋدالاۋعا جول بەرسە، بۇل ماسكەۋدىڭ تاراپىنان جاۋاپسىز قالمايدى. مۇندايدا كرەمل بىتىمگەرلىك وپەراسياسىن باستاۋعا قۇقىلى.
رەسەي كۇللى ەۋرازيانى بيلەسە جاراسىپ تۇر. بۇعان قارسى تۇراتىندار تابىلارى انىق. ەشتەڭە ەتپەيدى. مۇنى دا وتكەرەمىز. ءبىر كەزگى يمپەريالىق ارمان-مۇراتىنا ۇمتىلعىسى كەلسە، رەسەي ءوز الدىنا جاھاندىق دەڭگەيدەگى ماقسات قويۋى كەرەك. ول ءۇشىن البەتتە، وداقتاستار مەن جاقتاستار اۋاداي قاجەت.
...
كرەملدىڭ قارجىلاندىرۋىمەن جارىق كورگەن «وداقتاستار» اتتى ەڭبەكتە جوبا اۆتورلارى قازاقستان مەن رەسەيدىڭ اسكەري دوكتريناسىنا ارنايى توقتالادى.
«ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك ۇيىمىنا كىرسە دە قازاقستان ەڭ الدىمەن رەسەيدەن ءقاۋىپ كۇتەدى. بۇل ەلدىڭ شەكارا ايماعى ورىستانعان، بولاشاقتا ورىن الۋى مۇمكىن ەتنيكالىق جانجال، ساياسي-قوعامي تۇراقسىزدىق، يسلاميزم، تەرروريزم، سۋ تاپشىلىعىنان تۋىندايتىن تاۋەكەلدەر تاعى بار.
ەلدىڭ كوپۆەكتورلى ساياساتى رەسەيدەن قورعانۋ ءۇشىن جاسالعان بولۋى مۇمكىن.
قازاقستان ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك ۇيىمىنا قوسىلسا دا ءىس جۇزىندە كرەملدەن ءقاۋىپ كۇتەدى، بۇل ەلدى رەسەيدىڭ تولىققاندى، شىنايى وداقتاسى دەپ ايتا المايمىز»، – دەپ تۇيىندەيدى كىتاپ اۆتورلارى.
روللان مۇقامەتقالي
