بيىلعى جىلعى «قازاقستان ارۋى» بايقاۋىندا اكتەر كىتاپ بەتىن اشپاعان سىلقىمداردى سىنعا الدى. وسى بايقاۋدا باستالعان شۋ ءالى دە باسىلعان جوق. ءىkerim.kz سايتى داۋدى باستاپ بەرگەن انۋارمەن سۇحباتتاسىپتى. ول نە دەگەن ەكەن؟
«ءتۇرىڭ ءايبات بولسا بولدى، اقىلدىڭ كەرەگى جوق»
«وكىنىشكە وراي، ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ تالعامى، ياعني، قالاۋى – ادەمى، كورىكتى، الايدا بىردە-بىر كىتاپ وقىماعان قىزعا ءتۇستى. ارينە، مەن ءۇشىن بۇل دورەكى وقيعا بولدى. سوندىقتان مەن وسى جىلى دا كىتاپ تۋرالى سۇراق قويدىم. ءبىراق كىشكەنە كۇردەلەندىرىپ قويعان بولدىم. وسى كونكۋرسقا قاراپ ءبىز ءبىر تۇجىرىمعا كەلە الامىز. دەمەك بۇگىنگى كۇننىڭ قىزدارى اقىلدى بولۋعا، نە شەبەر بولۋعا تىرىسپايدى. ادەمى بولۋ كەرەك دەگەن ترەندتى عانا ۇستانىپ ءجۇر. ياعني، بۇكىل جيناعان قاراجاتىن، وتباسىنىڭ نەمەسە ونىڭ بولاشاق كۇيەۋىنىڭ اقشاسىن تەك ءوزىنىڭ ادەمىلىگىنە جۇمساپ، تەك قانا سوعان ينۆەستيسيا سالىپ جاتىر. ال سول قاراجاتتىڭ كەم دەگەندە جارتىسىن وقۋىنا، ءتىل ۇيرەنۋگە، بولماعاندا شەتەلگە بارۋىنا جۇمساسا، پايداسى بولادى عوي».
«جاساندى ەرىن، جاساندى قاس…جاساندىلىقتان شارشادىم»
ءيا، ءانۋاردىڭ جاساندىلىقتان جۇرەگى اينيدى ەكەن. ابدەن شارشاعان. وپا-دالاپ ۇستاپ تۇرعان تۇرلەردىڭ ارجاعىندا تۇك جوق. بوس قۋىس. كىتاپ وقىماعان، ساۋات اشپاعان جاندار…
«سوندىقتان قىزداردىڭ ەرىندەرىن، كىرپىكتەرىن جالعان جاساپ العانىن مەن كوزبوياۋشىلىق دەپ سانايمىن. ولار وزدەرىنىڭ «وتىرىك بەينەسىمەن» قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ ءجۇر. ونداي جانداردان قانداي شىندىق كۇتۋگە بولادى. ويتكەنى قانداي مىقتى دارىگەر جاساسا دا، ءبارى كورىنىپ تۇرادى عوي. ءقازىر قاتتى بىلىنبەۋى مۇمكىن، ءبىراق ۋاقىت وتە كورىنەدى. ول جەردە ايتقان ءسوزىم تەك كونكۋرسقا قاتىسقان قىزدارعا عانا ايتىلعان جوق.
ادامنىڭ ادەمى نەمەسە باسقاشا بولۋى ونىڭ كىناسى ەمەس قوي. ول تابيعاتتىڭ بەرگەنى. ال اقىلدى بولۋ، ەڭبەكقور بولۋ، جەتىستىككە جەتۋ ادامنىڭ جاساعان ەڭبەگىنىڭ جەتىستىگى. سوندىقتان مەنىڭ ىزام كەلەتىنى نەگە قىزدار وسىنداي كونكۋرسقا بارعاندا ءوزىنىڭ ءىلىمىن، ءبىلىمىن دامىتپايدى؟» – دەيدى اكتەر.
«ساۋاتسىز قىز «قازاقستان ارۋى» اتانۋعا لايىق پا؟»
ايتپاقشى، العاشقىدا ءانۋار اتالعان بايقاۋعا ءادىل قازى بولۋدان باس تارتىپتى.
«بۇعان وتكەن جىلعى كونكۋرس سەبەپ بولعان. سول كەزدە ءبارى قالاي بولاتىنىن ءوز كوزىممەن كورگەسىن، بيىل قاتىسپايمىن دەدىم. سەبەبى ءبىز قويعان سۇراعىمىزعا قانداي ساۋاتسىز جاۋاپ الساق تا، ول «ميسس» بولا الادى. وندا بۇل سايىستىڭ ءمانى نەدە؟ ءبىزدىڭ سۇراقتارىمىزدىڭ ءمانى نەدە؟ مەنىڭ سوندىقتان كەلىسىم بەرگىم كەلمەگەن ەدى. ءبىراق ءبىر كىسىلەر ارقىلى ءوتىنىش ايتتى. ارينە، قىسىم بولعان جوق، ءبىراق ول كىسىنى قاتتى سىيلاعاندىقتان باس تارتا المادىم. سوسىن جاقسى مەن بارامىن، ءبىراق قىزدار تاعى دا بۇرىنعىداي تۇسىنىكسىز جاۋاپ بەرسە، وندا مەن كەلەسى جىلى شاقىرمايتىنداي ەتەمىن دەدىم…».
ال وسىنداي وسىنداي كونكۋرستار «ساتىلادى» نەمەسە «كرىشاسى بار جەڭەدى» دەگەن پىكىرگە قاتىستى اكتەر: «ول جايىندا مەن سىزگە ەشتەڭە ايتا المايمىن. ويتكەنى ماعان ەشكىم اقشا بەرگەن جوق، ەشكىم ۇسىنعان جوق» دەپ جاۋاپ بەرىپتى.
«ءبارى جالعان»
ايتۋىنشا بۇل بايقاۋ قىزداردىڭ شىن قابىلەتىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى.
«مەنىڭ كوڭىلىمنەن شىعاتىنداي، شىن تالانتتى باعالايتىنداي مۇمكىندىگىم بولعان جوق. مىسالى ونەر كورسەتۋ تۋرىندا ءبارى فونوگراممامەن ءان ايتىپ شىقتى. ونى قالاي باعالايسىز؟ قالاي؟ ول جەردە قىزداردى سالىستىرۋعا مەنىڭ فيزيكالىق تۇردە مۇمكىندىگىم بولمادى. ءجاي قاراپ وتىردىق. ءبارى جالعان نارسە» دەيدى نۇرپەيىسوۆ.
«قازاقستان ارۋى؟ مۇنداي بايقاۋدىڭ تۇككە كەرەگى جوق»
«جارايدى، وزدەرى وتكىزە بەرسىن… ءبىراق نەگە ولاردى ءبىزدىڭ اكىمشىلىكتەر قولدايدى؟ مەن مۇنى سالىق تولەۋشى رەتىندە سۇراي الامىن. وعان تولىق قۇقىم بار. نەگە ءبىزدىڭ قاراجاتىمىز وسىنداي دورەكى، تۇككە تۇرمايتىن سايىستاردى قولداۋعا كەتۋى كەرەك؟ جارايدى وزدەرىنىڭ قارجىلارىنا وتكىزە بەرسىن. ءبىراق ءبىز سول ارقىلى كەشكىلىك پرايم-تايم ۋاقىتتا، رەسپۋبليكالىق ارنادان اكىمشىلىك قولداۋىمەن ساۋاتسىزدىقتى دارىپتەپ جاتىرمىز عوي. وعان مەن قارسىمىن! ءسىز قاراڭىزشى، مەن فيزيكادان فورمۋلانى سۇراعان جوقپىن، نيكاراگۋانىڭ استاناسىن سۇراعان جوقپىن. بۇل ەندى قاراپايىم سۇراقتار عوي. سەنىڭ ەڭ سۇيىكتى كىتابىڭ قانداي؟ مەيلى، وسى جولى ءۇش كىتابىن سۇرادىم. ەندى ادام وقىسا سولاي ايتا ما؟ ءسىز كوردىڭىز عوي «اباي»، «ابااي» دەپ تۇر… سوندا «اباي جولىن» ايتا الماي تۇر…».
ءانۋار، مۇنىڭ قالاي؟
كىتاپ دەمەكشى، ادەبيەتتەن ماقۇرىم «قازاقستان ارۋلارىن» سىنعا العان ءانۋاردىڭ ءوزى قانداي تۋىندىلاردى ءسۇيىپ وقيتىنىن ايتىپ بەرىپتى.
«ول بىرىنشىدەن، گرەگوري ديەۆيد روبەرتستىڭ «شانتارام» شىعارماسى، سوسىن مالكولم گلادۋەللدىڭ «گەنيي ي اۋتسايدەرى»، سوڭعىسى «چايكا پو يمەني دجوناتان ليۆينگستون» دەگەن ريچارد باحتىڭ ەڭبەگى» دەپتى ول.
ال قازاق ادەبيەتىن اسا وقىماعان ەكەن.
«ويتكەنى مەنىڭ وسكەن ورتام ورىس ءتىلدى بولدى. ءبىراق ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ «كوشپەندىلەر» تريلوگياسى، جانە مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» كىتابىن وقىدىم» دەپتى ول.
وسى-اق پا؟ قازاق ادەبيەتى مۇنىمەن شەكتەلمەيدى عوي؟ الەمدىك كلاسسيكادان كەم تۇسپەيتىن تاماشا تۋىندىلار قازاق ادەبيەتىندە دە بار؟ ءانۋار سونى بىلە مە ەكە؟
تاعى دا قىزدار جايلى
«مەنىڭشە، ءبىزدىڭ قىزدارىمىز دەنساۋلىققا اسا كوڭىل بولمەيدى. مىسالى، ادەمى كورىنۋ ءۇشىن، جىلى كيىنبەيدى. ايازدى كۇنى كورىپ، «مىنا بەيشارا قىز قالاي ءبىر كولگوتكيمەن ءجۇر؟» دەپ ايايسىڭ. ەكىنشىدەن كاليان، تەمەكى، الكوگولدى ىشىمدىكتەردى قولدانادى. بۇرىن قازاقتىڭ قىزىنا جات نارسەلەر، بۇگىندە بىزگە ۇيرەنشىكتى بولىپ كەتتى».
ال فرەدو
