1894 جىلى 15 قازاندا قاراعاندى وبلىسى، قاراشىلىك قىستاعىندا دۇنيەگە كەلگەن سۇڭقار ساكەننىڭ ەلى ءۇشىن اتقارعان قىزمەتىن ءبىرقاتار ساكەنتانۋشى عالىمدار، اقىن جاناشىرلارى جازىپ تا، ايتىپ ءجۇر.
مەكتەپ تابالدىرىعىنان «تار جول، تايعاق كەشۋ» رومانى، كوكشەتاۋ پوەماسى سياقتى شىعارمالارىن وقىپ قانا تانىعان، ساكەن سەيفۋلليننىڭ تاعدىرى جايلى ءبىرقاتار مالىمەتتەر ءبىز ءۇشىن جۇمباق ەدى. استانا قالاسىنىڭ قاق ورتاسىندا 30 جىلدىق تاريحى بار، اقىننىڭ قارا شاڭىراعى سانالعان مۋزەي بار ەكەنىن بىلسەك تە، سول شاڭىراققا بارىپ كورمەگەن ەكەنبىز.
2018 جىلى قاڭتار ايىندا ءساتى ءتۇسىپ ساكەن سەيفۋللين مۋزەيىندە ەڭبەك جولىمىزدى جالعاستىرۋ بۇيىرىپتى. اتالعان مۋزەيگە كىرگەننەن كونەنىڭ كوزى سانالاتىن جادىگەرلەردىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇردى. سول جەردە «ساكەن جايلى ءبىز نە بىلەمىز؟»، «مۋزەي جايلى نە بىلەمىز؟» دەگەن سۇراقتار بىردەن كەلدى ويعا.
قاسيەتتى شاڭىراقتاعى العاشقى كۇندەردى مەكتەپ كەزىندە ءۇزىندىسىن عانا وقىعان «تار جول، تايعاق كەشۋ» رومانىن وقۋدان باستادىق. ارتىنشا مۋزەي ارالاپ ءجۇرىپ، سول روماندى كوز الدىمىزدان ءبىر وتكىزىپ الدىق. ەرىكسىز كوزگە جاس كەلدى.
نەبارى 43 جاس ءومىر سۇرگەن داۋىلپاز اقىننىڭ ەلى ءۇشىن اتقارعان ەڭبەكتەرى ۇشان تەڭىز.
1916 جىلى ومبى مۇعالىمدەر سەمينارياسىن ءبىتىرىپ كەلىپ، اۋىلعا ءمۇعالىم بولىپ، بۇعىلى بولىسىندا مەكتەپ اشىپ، ءبىلىم بەرگەنىن ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلە بەرمەيدى. 1923 جىلعى اقپاننىڭ 15-ىندە «ەڭبەكشىل قازاق» گازەتىندە جارىق كورگەن «قازاقتى «قازاق» دەيىك، قاتەنى تۇزەتەيىك» دەگەن ماقالاسى جاريالاندى. كۇرەسكەر اقىننىڭ ەڭبەكتەرى ساكەنتانۋشى، زەرتتەۋشىلەردىڭ كىتاپتارىندا، باسپا ءسوز بەتتەرىندە جازىلىپ، ءتۇرلى شارالاردا ايتىلىپ بولاشاق ۇرپاقتىڭ ساناسىنا سىڭىرىلۋدە.
ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن اشىلعان مۋزەيدە 20-30 جىلدارى قولدانىستا بولعان زاتتار مەن قاتار ساكەننىڭ ءوزى تۇتىنعان زاتتارى مەن كيىمدەرى، قولجازبالارى مەن قۇجاتتارى، ەڭبەكتەرى اقىن ومىرىنەن سىر شەرتەدى. 1914 جىلى قازان قالاسىندا «وتكەن كۇندەر» دەگەن اتاۋمەن جارىق كورگەن العاشقى ولەڭدەر جيناعى، 1927 جىلى جارىق كورگەن «تار جول، تايعاق كەشۋ» رومانىنىڭ ءتۇپنۇسقاسى سىندى قۇندى جادىگەرلەر ساقتالعان.
تاريحي قۇندى 6000-نان استام جادىگەر ساقتاپ وتىرعان اتالعان مۋزەيدە ساكەننىڭ ءوزى كيگەن كيىمى دە بار.
زامانداستارىنىڭ جازبالارىنا سۇيەنسەك اقىن ەۆروپالىق ستيلدە كيىنگەن. ونى مۋزەي تورىنەن ورىن العان، كوستيۋمى مەن قىرىمعا، الۋپكا شيپاجايىنا بارعان كەزدە ساتىپ العان تۋفليىنەن دە اڭعارۋعا بولادى. ءتىپتى جارى گۇلباحرام ەكەۋىنىڭ ۇلدارىنىڭ 1 جاسقا تولعانىنا وراي ساتىپ العان، الايدا جايىلماي قالعان اق داستارحانى دا مۋزەيدە ساقتالعان.
ساكەننىڭ ارتىندا قالعان ۇرپاعى جوق ەكەنى بارلىعىمىزعا بەلگىلى. اياۋلى قىزى لاۋرا مەن ۇلى ايان جاستايىنان ومىردەن ءوتتى.
قازىرگى تاڭدا اقىننىڭ اتىن ۇلىقتاپ، جاناشىر تۋىستارى ەسكە الادى. اكەسى مەن اعاسى، ءوزىنىڭ سۇيەگى قايدا جەرلەنگەنىن ءالى كۇنگە بىلمەگەندىكتەن، ءىنىسى ءماجيت سەيفۋللين مەن كەلىنى ءامينا سەيفۋللينالاردىڭ زيرات باسىنا بارلىعىنا تۋىستارى ەسكەرتكىش ورناتقان ەكەن.
بۇل تۋرالى الماتىعا بارعان ساپاردا كوز جەتكىزدىك. كەڭسايداعى زيرات باسىنا بارىپ، دۇعا ەتۋدەن باستاپ، ساكەن جاناشىرلارىمەن كەزدەسۋگە بارعان ەدىك.
ساپار بارىسىندا ءماجيتتىڭ بالالارى مەن نەمەرەلەرىن كورىپ، سۇحباتتاسىپ قايتقان بولاتىنمىز.
ورىنبەك ءماجيت ۇلىنىڭ جۇبايى ريما ەسكەندىر قىزىنىڭ ايتۋىنشا بۇل اۋلەتتە ەر ازاماتتاردىڭ عۇمىرى ۇزاق بولماعان.
[caption id="attachment_47267" align="aligncenter" width="554"]
ريما ەسكەندىر قىزى ۇلى ساكەن سەيفۋللينمەن[/caption]
ياعني، ءماجيتتىڭ ورىنبەك، امانگەلدى، تولەگەن ەسىمدى ۇلدارى بولعان. الايدا بارلىعى 40 جاسىنان اسا، نەمەسە جەتپەي ومىردەن وتكەن ەكەن. اۋلەتتىڭ ۇلكەن كەلىنى ءوز سوزىندە، العاش كەلىن بولىپ تۇسكەندە ساكەن سەيفۋللين جايىندا ەشتەنە بىلمەگەندىگىن، كەيىننەن سول اۋلەتكە زەرتتەۋ بارىسىندا كەلگەن عالىمداردىڭ قاراسى كوپ بولعاندىعىن ايتادى.
ءماجيتتىڭ رىمجان، سوفيا، باعدات ەسىمدى قىزدارى دا بار. مۋزەي قابىرعاسىندا قوناق بولىپ جۇرگەن بۇل جاناشىر جانداردى بارلىعى دا بىلەدى. سوفيا ءماجيت قىزىنىڭ شاڭىراعىنا بارىپ، ۇيىندەگى ءبىر بولمەنى مۋزەي ەتىپ قويعانىن كورگەندە ەرەكشە سەزىمدە بولدىق. ول بولمەدە اتا-اناسىنان قالعان ەسكى جيھازداردان باستاپ، بارلىق سۋرەتتەر مەن قۇجاتتار ساقتالعان. اعاسىنىڭ اقتالۋىنا ات سالىسقان ءماجيتتىڭ ءبىرقاتار قۇجاتتارىن كوردىك، ءار جىلدارى مەرەيتوي قارساڭىندا جارىققا شىققان زاتتاردىڭ كوللەكسياسى مەن كىتاپتاردىڭ ءوزى شاعىن مۋزەي بولىپ تۇر. اسىلدىڭ تۇياعىنداي بۇل جانداردىڭ كوزدەرىنە جاس الىپ، ەستەلىكتەرمەن بولىسكەنىن تىڭداۋ ءبىز ءۇشىن ءبىر باقىت بولدى.
ەڭ قىزىعى ورىنبەك ءماجيت ۇلىنىڭ ۇلكەن ۇلىنىڭ اتىن ساكەن دەپ قويعان. قازىرگى تاڭدا اقىنعا قاتىستى ءوتىپ جاتقان ءتۇرلى شارالاردا بوي كورسەتىپ، دەمەۋشىلىك ەتىپ، ءوز تاراپىنان جاناشىرلىق تانىتىپ ءبىرقاتار اۋقىمدى شارالار اتقارىپ جۇرگەنىنە قاراپ ريزا بولاسىن.
ساكەن ورىنبەك ۇلى سەيفۋللين ەلىمىزدىڭ ەڭبەگى سىڭگەن قارجىگەرى بولسا دا، اكەسى ورىنبەك تە پوەزيادان الىس بولماعانىن، كىتاپ سورەسىنەن ءبىرقاتار كىتاپتاردىڭ شىعۋىنا تىكەلەي ات سالىسقانىن كوردىك.
ارتىنشا ساكەن ورىنبەك ۇلى الماتىنىڭ ورتالىق ساياباعىندا ورنالاسقان اقىننىڭ ەسكەرتكىشى، ساكەن ساباق بەرگەن ۋنيۆەرسيتەت، ساكەن وتىرعىزعان اعاشتى كورسەتتى. «قازاق انگە قوسقان ساكەننىڭ سانىنە تامسانباعان ارۋ بولماعان بۇل جەرلەردە»،- دەپ ۋنيۆەرسيتەت ماڭىن كورسەتىپ، ءسوزىن تۇيىندەگەن ەدى. ساكەندەي دارا تۇلعانىڭ جۇرگەن جەرلەرىمەن ءجۇرىپ، رۋحىنا تاعزىم ەتۋ ءبىز ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە!
[caption id="attachment_47268" align="aligncenter" width="738"]
sdr[/caption]
كىتاپ سالاسىنان، جالپى مادەنيەت سالاسىنان الىستاماۋ ماقساتىندا سەمەي قالاسىنا اباي اتىنداعى امبەباپ كىتاپحاناسىنا دا كەلۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. كىتاپحانانىڭ سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتار قورىندا اباي قۇنانبايەۆتىڭ قولىمەن ۇستاپ، وقىعان كىتاپتارى ساقتالعان.
ەلىمىزدە ەشبىر كىتاپحانادا كەزدەسپەيتىن بۇل كىتاپتار اراسىندا ساكەن سەيفۋلليننىڭ 1934 جىلى الماتى، قازاقستان كوركەم ادەبيەت باسپاسىنان شىققان 79 بەتتىك، لاتىن الىپبيىندە جازىلعان «قىزىل ات» پوەماسى دا بار. ءتىپتى مۋزەيدە ساقتالماعان بۇل كىتاپ وتە قۇندى جادىگەر.
بۇگىنگى كۇنى اسىلدارىمىزدىڭ ۇرپاعىمىن دەپ الەمگە جار سالىپ، الايدا قولىندا ەشقانداي دالەل دە، قۇجات تا جوق ەكەنىن ەسكەرمەي جۇرگەن جاندار جەتەرلىك.
ارىستارىمىزدىڭ كەۋدەسىنە اتىلعان وق از بولعانداي ءالى كۇنگە دەيىن اقىنعا جالا جاۋىپ، ءتۇرلى ايىپتاۋلارىمەن ءبىرقاتار ماقالا دا جارىققا شىعىپ ءجۇر. ساكەن جاناشىرلارى شىرىلداپ سولارعا ناقتى دالەلدەرمەن جاۋاپ بەرۋگە دە دايىن، الايدا ونسىزدا تاعدىرلارى اۋىر بولعان، ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز ءۇشىن جانىن بەرگەن اسىلدارىمىزعا تىنىشتىق بەرسەك دەيمىز.
اراي تالعات قىزى
اباي اتىنداعى امبەباپ كىتاپحانا قىزمەتكەرى
