قۇقىقتىق مادەنيەتتىڭ جوعارى دەڭگەيى – كەز كەلگەن وركەنيەتتى ەلدىڭ تۇراقتى دامۋى مەن زاڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ باستى كەپىلى. بۇل تۋرالى پروفەسسور، زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرمەتتى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتكەرى الماز ەششانوۆ اڭگىمەلەپ بەردى
ونىڭ ايتۋىنشا، قۇقىقتىق مادەنيەت – ادامنىڭ زاڭعا دەگەن ىشكى قۇرمەتى مەن كۇندەلىكتى ومىردە قۇقىقتىق نورمالاردى ساقتاۋعا ۇمتىلۋى.
«قۇقىقتىق مادەنيەت – بۇل ادامنىڭ مەملەكەت بەكىتكەن قۇقىقتىق قۇندىلىقتارعا دەگەن قارىم-قاتىناسىن بەينەلەيتىن جانە زاڭدىلىق پەن ءتارتىپتى ۇستانۋ ارقىلى كورىنەتىن رۋحاني قۇندىلىقتار جۇيەسى»، – دەدى ول.
عالىمنىڭ پىكىرىنشە، بۇل مادەنيەت بىردەن قالىپتاسپايدى، ونى ۋاقىتپەن، جۇيەلى تاربيە مەن ءبىلىم ارقىلى ءسىڭىرۋ قاجەت. قۇقىقتىق مادەنيەت – ۇزاق جانە كۇردەلى پروسەسس. ول ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساناسىنا، قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىنا جانە زاڭ شىعارۋشى ورگانداردىڭ ساپالى زاڭناما دايىنداۋىنا تىكەلەي بايلانىستى.
الماز ەششانوۆ قۇقىقتىق مادەنيەتتىڭ ءۇش نەگىزگى قۇرامداس بولىگىن اتاپ ءوتتى:
- قۇقىقتىق سانا – ادامنىڭ زاڭداردى ءبىلۋى مەن ءتۇسىنۋى؛
- قۇقىقتىق ادەت – زاڭعا ساي ارەكەت ەتۋگە بەيىمدىلىك؛
- قۇقىقتىق بەلسەندىلىك – ءوز قۇقىقتارىن ءتيىمدى پايدالانۋ مەن زاڭدى قورعاۋعا ۇمتىلۋ.
«قۇقىقتىق سانا – بۇل تەك زاڭداردى جاتتاپ الۋ ەمەس. بۇل – قۇقىقتى ءتۇسىنۋ، ونى سەزىنۋ، قوعامداعى ءرولىن باعامداي الۋ»، – دەيدى پروفەسسور.
عالىمنىڭ ايتۋىنشا، قۇقىقتىق مادەنيەت وتباسىنان، بالاباقشادان، مەكتەپتەن باستالۋى ءتيىس. قۇقىقتىق تاربيە كەشەندى جۇرگىزىلۋى قاجەت. بۇل – تەك قۇقىق ءپانىن وقىتۋ ەمەس. بۇل – بالالاردى ادىلەتتىلىككە، جاۋاپكەرشىلىككە، زاڭعا قۇرمەتپەن قاراۋعا باۋلۋ.
الايدا، الماز ەششانوۆ قازىرگى قوعامدا قۇقىقتىق نيگيليزمنىڭ بەلەڭ العانىن اتاپ ءوتتى. ازاماتتاردىڭ كەيبىرى زاڭعا سەنبەيدى، ال زاڭداردى اينالىپ ءوتۋدى قالىپتى جاعداي دەپ قابىلدايدى. ونىڭ پايىمىنشا، بۇل – كەڭەستىك كەزەڭدەگى قۇقىقتىق تاربيەنىڭ وسالدىعىنىڭ سالدارى.
«قۇقىقتىق ساۋاتسىزدىق – بۇل تەك جەكە ادامنىڭ پروبلەماسى ەمەس. بۇل – بۇكىل قوعامعا اسەر ەتەتىن فاكتور. زاڭدى بىلمەي، ونى ساقتاۋ مۇمكىن ەمەس»، – دەدى پروفەسسور.
عالىم قۇقىقتىق مادەنيەتتى ارتتىرۋ ءۇشىن مىناداي ناقتى ۇسىنىستار بەردى:
- كونستيتۋسيا مەن قۇقىق نەگىزدەرىن مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاپ جۇيەلى تۇردە وقىتۋ؛
- قۇقىقتىق اقپاراتتى تۇسىندىرۋدە ب ا ق پەن الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ ءرولىن كۇشەيتۋ؛
- وتباسىلىق تاربيە مەن ۇلتتىق داستۇرلەر نەگىزىندە پاتريوتتىق جانە قۇقىقتىق قۇندىلىقتاردى قاتار تاربيەلەۋ؛
- مەكتەپتەر مەن جوو-لاردا قۇقىقتىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىراتىن ارنايى باعدارلامالاردى ەنگىزۋ.
سونداي-اق، الماز ەششانوۆتىڭ ايتۋىنشا، قۇقىقتىق مادەنيەتتى كوتەرۋدىڭ ماڭىزدى شارتى – ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ. بۇل دەگەنىمىز – ءوز قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن ءبىلۋ، ولاردى زاڭدى جولمەن قورعاۋ جانە باسقا ازاماتتاردىڭ دا قۇقىعىن قۇرمەتتەۋ.
«قۇقىقتىق مادەنيەت – بۇل جاي عانا زاڭداردى ساقتاۋ ەمەس. بۇل – ازاماتتىڭ قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگى، ادامگەرشىلىك ۇستانىمى جانە ادىلەتكە دەگەن سەنىمى. قۇقىقتى سەزىنە وتىرىپ ءومىر سۇرەتىن قوعام عانا شىن مانىندە ادىلەتتى ءارى وركەنيەتتى بولا الادى»، – دەپ قورىتىندىلادى الماز ەششانوۆ.
