قمدب بيتكوين (Bitcoin، BTC) – ورتالىقسىزداندىرىلعان، تەك قانا دۇنيەجۇزىلىك جەلىدە جۇزەگە اساتىن ۆيرتۋالدى ۆاليۋتا دەپ مالىمدەمە جاسادى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
بۇل جۇيەنى الەمدەگى ەشبىر بانك، اگەنتتىك نەمەسە مەملەكەتتىك ورگاندار قاداعالامايدى ءارى ول ەش جەردە باسىلىپ شىعارىلمايدى. بۇل ۆاليۋتا – «Bitcoin Mining» دەپ اتالاتىن پروسەسس، ياعني ماتەماتيكالىق الگوريتمدەردى ەسەپتەۋگە ارنالعان باعدارلامانى قولداناتىن ميلليونداعان كومپيۋتەردىڭ جۇمىسى ارقىلى شىعارىلادى.
نەگىزى ۇلتتىق ۆاليۋتالار التىن نەمەسە ىشكى ءونىم بويىنشا قاراستىرىلادى. ال بيتكوين ەشقانداي دۇنيەمەن قامتاماسىز ەتىلمەگەن. كەز كەلگەن ادام كومپيۋتەر ارقىلى ءوز اقشاسىنىڭ ورتالىق بانك جۇيەسى بولا الادى. سونداي-اق، دۇنيەجۇزىلىك جەلىنىڭ ءاربىر مۇشەسى بۇل وپەراسيالاردى ەشبىر دەلدالسىز، ەشكىمنىڭ قاداعالاۋىنسىز جۇرگىزە الادى.
- شاريعات بويىنشا قانداي دا ءبىر اقشا نەگىزگە الىنۋى ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان شىعارىلۋى كەرەك جانە ونىڭ كەپىلدىگى مەن قورعاۋىندا بولۋى شارت. ءابۋ الي حاسان ءات-تاۋسي:
«عاسىرلار بويى اقشانى شىعارۋ قۇقىعى پاتشادان وزگەگە بەرىلمەگەن» – دەسە، يبن حالدۋن ونى بىلاي تۇسىندىرەدى:
«ول – پاتشانىڭ اسا قاجەتتى مىندەتتەمەلەرىنىڭ ءبىرى. ويتكەنى بۇل ارقىلى ادامدار ءوزارا مامىلە جاساعاندا اقشانىڭ جاساندى نەمەسە جاساندى ەمەستىگىن اجىراتادى».
ال بيتكوين ەشبىر ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ سيپاتىنا كەلمەيدى. ويتكەنى ول مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ كەپىلدىگىمەن ءارى قارجىلىق زاڭدارمەن قورعالماعان. ناقتى اكتيۆتەرى جوق، ورتالىقتاندىرىلماعان ۆيرتۋالدى اقشا. كەز كەلگەن ساتتە ونىڭ نارىعى كۇرت ءوسۋى نەمەسە ءتۇسۋى مۇمكىن. بۇدان ادامدار زيان شەگەدى. سوندىقتان بۇل ۆاليۋتامەن شۇعىلدانۋ ادامنىڭ مال-دۇنيەسىن ارام جولمەن جەۋگە ءارى ونىڭ قۇقىقتارىن جويۋعا الىپ بارادى؛
- ساۋدا-ساتتىقتىڭ دۇرىس بولۋى ءۇشىن ساتۋشى مەن ساتىپ الۋشىسى جانە اقشا مەن تاۋار بەلگىلى بولۋى شارت. الايدا بيتكويندا بارلىق جاعىنان بەلگىسىزدىك بار. ويتكەنى ول شيفرلاۋ پرينسيپتەرىنە سۇيەنەدى ءارى ءىس بارىسىندا ادامنىڭ دەرەكتەرى تۋرالى اقپارات بولمايدى.
بيتكويننىڭ پروسەسستەرى كوبىنە جاسىرىن جۇزەگە اسادى. بۇل ءوز كەزەگىندە شاريعات تىيىم سالعان الداۋعا، الاياقتىققا سوقتىرادى. اللا تاعالا قۇراندا بىلاي دەيدى:
«ۋا، يمان كەلتىرگەندەر! ءبىر-بىرىڭنىڭ مال-دۇنيەلەرىڭدى ارام جولمەن جەمەڭدەر. ال ءوزارا كەلىسىپ، ريزاشىلىقپەن جاساعان ساۋدا-ساتتىقتىڭ ءجونى بولەك».
پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) بەلگىسىزدىك ساۋداسىنا (عارارعا) تىيىم سالعان.
ساۋدا-ساتتىقتا زيانعا جول بەرىلمەيدى. بيتكوين ۆاليۋتا نەمەسە تاۋار رەتىندە جاۋاپتى تاراپتاردىڭ باقىلاۋىنان تىس قالادى. بۇل ەلدىڭ ىشكى ەكونوميكاسىنا كەرى اسەرىن بەرىپ، قوعامنىڭ تۇراقسىزدانۋىنا الىپ بارۋى مۇمكىن. ويتكەنى ول ارقىلى تىيىم سالىنعان ساۋدانىڭ تارالۋى، اقشانىڭ جىمقىرىلۋى، دەسترۋكتيۆتى توپتاردىڭ قاراجات اۋدارىمدارى ورىن الۋى ىقتيمال. ال زياننىڭ الدىن الۋ كەرەك. پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن):
«وزىنە دە، وزگەگە دە زيان تيگىزۋگە بولمايدى»، – دەگەن.
وسىعان وراي، بيتكوين كريپتاۆاليۋتانى اقشا دەپ نەگىزگە الاتىنداي ەشقانداي ۇلتتىق ۆاليۋتالاردىڭ سيپاتتارى مەن شارتتارى جوق. وعان قوسا بۇل ۆاليۋتادا (عيش) الاياقتىق، بەلگىسىزدىك، مەملەكەت پەن جەكە تۇلعالارعا زيان تيگىزۋ ءقاۋپى بار. سوندىقتان بۇعان تىيىم سالىنادى.
مىسىر ەلىنىڭ ءپاتۋا كوميتەتى جانە ەۋرازيا مۇسىلماندارىنىڭ ءپاتۋا شىعارۋ كەڭەسى بيتكوينعا تىيىم سالعان.
«بيتكوين» كريپتوۆاليۋتاسى بەلگىسىزدىك، الاياقتىق جانە جەكە تۇلعالار مەن مەملەكەتكە زيان كەلتىرەتىندىكتەن شاريعات بويىنشا پايدالانۋعا تىيىم سالىنادى.
