سوڭعى بەس جىلداعى ەلىمىزدەگى ينۆەستيسيالىق پيراميدالارعا قاتىستى قىلمىستىق ىستەردىڭ ستاتيستيكاسىن زەردەلەسەك، 2019 جىلى قارجى پيراميدالارىن ۇيىمداستىرۋشىلارعا قاتىستى قوزعالعان قىلمىستىق ىستەردىڭ سانى سالىستىرمالى تۇردە از بولدى. ەسەسىنە، پاندەميانىڭ ءبىرىنشى جىلىندا ول بىردەن جەتى ەسەگە، ياعني 24-تەن 180-گە ءوسىپ كەتتى. كەلتىرىلگەن زالال كولەمى دە ءۇش ەسەگە – 1،59 ميلليارد تەڭگەدەن 6،17 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن جەتتى. ويتكەنى، سول ءبىر الاعاي دا بۇلاعاي كەزەڭدە ادامدار قۇنسىزدانۋ مەن ينفلياسياعا جەلىنىپ قالماس ءۇشىن قاراجاتتارىن ساقتاۋ مۇمكىندىگىن بەلسەنە ىزدەدى.
2021 جىل – قازاقستانداعى قارجى پيراميدالارىن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ قىزۋ جۇمىس ىستەگەن كەزەڭى بولدى دەسەك، قاتەلەسپەيمىز. ولاردىڭ ىزدەرى مەگاپوليستەردەن عانا ەمەس، ايماقتاردان دا كورىنىس تابا باستادى. جاڭادان اشىلعان قىلمىستىق ىستەردىڭ سانى ءبىرشاما ازايعانىمەن (6،1 پايىزعا)، كەلتىرىلگەن زالال كولەمى بىرنەشە ەسەگە ءوستى. ناقتى سيفرمەن تاڭبالايتىن بولساق، 33،34 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن باردى. بۇل – باس پروكۋراتۋرانىڭ 2015 جىلدان بەرگى كەزەڭدەگى ستاتيستيكالىق جۇمىسىنداعى رەكوردتىق سوما.
2022 جىلى سالىمشىلاردىڭ اقشاسىنا قاتىستى قارجىلىق قىلمىستار ەداۋىر كەمىگەنىن اڭعارۋعا بولادى. سول جىلدىڭ قاڭتار-قاراشا ايلارىنىڭ ارالىعىندا قۇزىرلى ورگانداردا 127 ءىس قارالعان. 2021 جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا تومەندەۋ 24،8 پايىزدى قۇرايدى. زارداپ شەككەندەر سانى 1،2 مىڭنان 625 ادامعا دەيىن تۇسكەن. بۇل جەردە ەسكەرتە كەتەتىنىمىز، جوعارىداعى ستاتيستيكا پوليسياعا ارىز جازعان جابىرلەنۋشىلەردىڭ سانىمەن عانا جاسالدى.
كەلتىرىلگەن شىعىنعا كەلەتىن بولساق، باس پروكۋراتۋرانىڭ قۇقىقتىق ستاتيستيكا جانە ارنايى ەسەپكە الۋ جونىندەگى كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنشە، 2022 جىلدىڭ قاڭتار-قاراشا ايلارىندا قازاقستاندىق قارجى پيراميدالارى قۇرباندارى الاياقتارعا 8،11 ميلليارد تەڭگە «ۇستاتقان».
ايتپاقشى، قازاقستاندا «قارجى پيراميداسىن قۇرۋ جانە باسقارۋ» بابى بويىنشا وتەۋ پايىزى وتكەن جىلدارى دا وتە تومەن بولدى. جوعالعان اقشانى قايتارۋ مۇمكىندىگى مەيلىنشە از ەكەنىن قولداعى دەرەكتەر راستايدى: 2019-2021 جىلدارى الدانعان تۇرعىنداردىڭ شىعىندارىن قالپىنا كەلتىرۋ 1 پايىزعا دا جەيتپەيدى، 2018 جىلى 1،07 پايىزدى قۇرادى.
تەرگەۋشىلەر قاراعان قىلمىستىق ىستەردىڭ جالپى سانى ايتارلىقتاي قىسقاردى: وتكەن جىلدارداعى ءوندىرىستى ەسەپكە العاندا – 230، 2021 جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىندە 362 بولعان. بۇل 2021 جىلدىڭ قاڭتار-قاراشا ايلارىندا سوڭعى ساتىسىنا جەتكەن قىلمىستىق ىستەردىڭ وتە جوعارى ۇلەسى (75،7%) بولعانىمەن بايلانىستى، ولار نە سوتقا جىبەرىلدى، نە ءارتۇرلى نەگىزدەر بويىنشا توقتاتىلدى.
قارجى پيراميدالارىنىڭ قانات جايعان كەزى دە ولاردىڭ بەلسەندى تۇردە اشكەرەلەنۋى مەن قۋعىندالۋ ۋاقىتىمەن سايكەس كەلەدى. كەيىر قىلمىستىق ىستەر 2022 جىلعا وتپەلى بولادى.
وتكەن جىلدىڭ ەسەپتى كەزەڭىندە سوتتا قارالعان قىلمىستىق ىستەردىڭ سانى ءبىر جىل بۇرىنعىدان ەكى ەسە از: 229-دان 92-گە دەيىن. ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى وتكەن جىلدارداعى اتى شۋلى وقيعالاردىڭ سوڭعى كەزەڭدەرى بولۋى مۇمكىن. ماسەلەن، 30 جەلتوقساندا استانا قالاسى سارىارقا اۋداندىق №2 سوتىنىڭ سۋدياسى اۆتوبيزنەسپەن پيراميدا «تۇرعىزعان» الماتى مەن استاناداعى اۆتوسالوندار جەلىسىنىڭ بەس قىزمەتكەرىنە قاتىستى ۇكىم شىعاردى. ولار كولىكتەردى اۋكسيوندا نارىق باعاسىنان تومەن باعاعا ساتقان. مۇنداي كولىكتى الۋ ءۇشىن الدىن الا تولىق تولەم جاساپ، ءبىر جارىم اي كۇتۋ كەرەك بولعان. 2019 جىلدىڭ ناۋرىزىنان 2021 جىلدىڭ قازانىنا دەيىن جالعان سالوندار 300-دەن استام جابىرلەنۋشىدەن 7،5 ميلليارد تەڭگە جەپ قويىپتى. جارنا ءبىر ادامعا 1 ميلليوننان 660 ميلليون تەڭگەگە دەيىن بارادى. زالال ەشقاشان وتەلمەيدى.
پيراميدا جۇمىسى ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلعان، ويتكەنى باستاپقى كەزەڭدە ۇيىمداستىرۋشىلار ءوز مىندەتتەمەلەرىن تولىق ورىنداپ وتىردى. كولىكتى ساتۋدىڭ قۇجاتتارى زاڭدى تۇردە ساۋاتتى، كەپىلدىك مىندەتتەمەلەرىمەن راسىمدەلىپ، ادامدار پارا العان. كليەنتتەردىڭ شاعىمدارىنىڭ جينالۋىمەن فيرمالار جابىلدى، ال بيزنەس جاڭا اتاۋمەن جانە جاڭا كەڭسەدە جۇمىسىن جالعاستىرا بەردى.
سوت شەشىمى بويىنشا «مەگا-گەنەرال كومپاني»، «مەگا-گەنەرال كو»، «NurAutoKz»، «نۇر-اي» جەكە كاسىپكەرلىكتەرى ديرەكتورلارى مەن مەنەدجەرلەرى جاسۇلان تاسپولاتوۆ، اسەل قۇجابايەۆا، پاۆەل پراحوۆ، بەرىك نۇرمانوۆ پەن دانيار سايران قازاقستان رەسپۋبليكاسى قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 217-بابىنىڭ بىرنەشە تارماقتارى بويىنشا كىنالى دەپ تانىلىپ، ولارعا 6 جىلدان 8 جىلعا دەيىن باس بوستاندىقتارىنان ايىرۋ جازاسى تاعايىندالدى. ۇكىم ءالى زاڭدى كۇشىنە ەنگەن جوق. باستى كۇدىكتىلەر – پيراميدانىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار ەرالى مۇقانوۆ پەن اعابەك س.-عا قاتىستى ىستەر جەكە وندىرىسكە بولىنگەن. ءبىرىنشىسى قاماۋعا الىنىپ، سوتقا بەرىلدى (پروسەسس ءالى اياقتالعان جوق). ەكىنشى كۇدىكتى ىزدەستىرىلۋدە. سوت وتىرىسىندا اتالعان سەرىكتەستىكتەردىڭ بۇرىنعى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ايعاقتارىنا سۇيەنسەك، اعابەك س. دومينيكان رەسپۋبليكاسىندا قاشىپ ءجۇر.
الاياقتاردىڭ ايلا-شارعىسىنا تۇسەتىن ىقتيمال قۇرباندار سانىن ازايتۋ ماقساتىندا قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى بىرنەشە جىلدان بەرى ينۆەستيسيالىق پيراميدالاردى ناسيحاتتاۋعا بەلسەندى تۇردە قارسى تۇرۋدا. ۆەدومستۆونىڭ جاڭا قۇرالدارىنىڭ ىشىندە قارجى پيراميداسىنا اقشا سالعىسى كەلەتىن ادام كومپانيانى تەكسەرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن تەلەگرام-بوت بار. سونىمەن قاتار، مۇنداي بۇزۋشىلىقتارعا كىنالى دەپ تانىلعان بارلىق فيرمالاردىڭ ءتىزىمىن اگەنتتىكتىڭ رەسمي ۆەب-سايتىنان تابۋعا بولادى. ءقازىر ونىڭ قۇرامىندا 222 كاسىپورىن تىركەلگەن.
