قازاتومعا العاش كەلگەندە...
..كومپانيا ازىپ-توزعان شالانجانسار كۇيدە ەدى. نۇرلان بالعىمبايەۆ ەسكەرتكەندەي مەنى بۇل اراعا كومپانيانى ىڭ-شىڭسىز جاۋىپ، بانكروت دەپ جاريالاۋ ءۇشىن اكەلگەن بولاتىن.
قازاتومنىڭ قولاستىنداعى قىزمەتكەرلەردى مۇمكىندىگىنشە باسقا جەرگە ورنالاستىرىپ، زاۋىتتىڭ قاقپاسىنا قۇلىپ سالۋ، مىنە ماعان جۇكتەلگەن مىندەت وسى ەدى.
ساراپشىلار دا ءوندىرىس ورنىنىڭ كەلەشەگىنە كۇمانمەن قاراپ، "كۇدەر ۇزە بەرۋگە بولادى" دەگەن ۇيعارىمعا كەلگەن. ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى قازاقستاننىڭ اتوم ءوندىرىسى جانباي جاتىپ ءسونۋدىڭ از الدىندا تۇردى.
كومپانياعا كەلگەننەن كەيىن ەكى اپتا وتكەسىن ۇكىمەت وتىرىسىندا ەسەپ بەردىم. وسى كەزدەسۋدە قازاتومدى قۇردىمنان قۇتقارۋدىڭ جوسپارىن ۇسىندىم. ۇكىمەت مۇشەلەرى تاڭدانىسىن جاسىرعان جوق، ايتسە دە كومپانيانى قايتا تىرىلتەم دەپ تابانداپ تۇرىپ العان ماعان مۇمكىندىك بەردى. "كوز قورقاق، قول باتىر" دەدىك تە كىرىسىپ كەتتىك.
ينجەنەرلەر رەسەيگە كوشىپ كەتتى
العاشقى ساتىدا ءونىمنىڭ وزىندىك قۇنىن تومەندەتۋگە تىرىستىق. مەن كەلگەندە ۋراننىڭ الەم نارىعىنداعى باعاسى فۋنتىنا 10،5 ءدوللاردىڭ توڭىرەگىندە ەدى. ازدان كەيىن 6،80 دوللارعا ارزاندادى. ءونىمنىڭ وزىندىك قۇنىن ازايتپاساق قۇزعا قۇلار ەدىك.
اقىر سوڭى وزىندىك قۇندى 2،2 ەسەگە، اقشاعا شاققاندا 12 دوللاردان 6 دوللارعا دەيىن تومەندەتتىك. شىعىنىمىز ازايىپ، شامالى كىرىس كىرە باستادى. كەلەسى كەزەكتە كومپانيا ماماندارىنىڭ ماسەلەسىن كىرىستىك. ۋران كەنىشتەرىن شارلاپ شىعىپ، جۇمىسشىلاردىڭ جاعدايىنا ءجۇردىم-باردىم قاراعان نەمقۇرايلىلىقتىڭ كۋاسى بولدىم.
دارەتحانا، كيىم اۋىستىرۋ بولمەسى، اسحانالار ادام كورگىسىز كۇيدە ەدى. كەمشىلىكتەردىڭ كوزىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن جويىپ، وسى كۇنگە دەيىن وسىنىڭ بارىنە كونىپ كەلگەن كومپانيا ماماندارىنىڭ جۇمىسقا ىقىلاسىن قايتا وياتتىق.
البەتتە ايلىق ماسەلەسى شەت قالعان جوق. جۇمىسشىلارعا جالاقىدان بولىك ءتۇرلى سىياقى تاعايىنداپ، شابىتتاندىرىپ وتىردىق. جۇرت جۇمىس ورنىنىڭ ءقادىرىن تۇسىنە باستادى.
كادر تاپشىلىعىن تارتتىق. كسرو كۇيرەگەن تۇستا قازاقستانداعى بىلىكتى ينجەنەرلەردىڭ كوپشىلىگى رەسەيگە كوشىپ كەتكەن-دى. ادەتتە ءار كەنىشتىڭ باسىندا 120 ينجەنەر ءجۇرۋى ءتيىس. 1998 جىلى ۋران كەنىشتەرىندە ءارى كەتكەندە 2 ماماننان عانا بولدى. ۋران ءوندىرۋ كىرپىش قالاۋ ەمەس. الگوريمى بار، اسا ءبىر ساقتىق پەن ۇقىپتىلىقتى قاجەت ەتەتىن سالا.
قولدا بار مامانداردان ايرىلىپ قالماي تۇرعاندا سولاردىڭ كومەگىمەن جاس ينجەنەرلەردىڭ باۋلىپ-باپتاپ الۋ ءۇشىن "كەنىش" اتتى اۋقىمدى باعدارلامانى جۇزەگە اسىردىق. كەيىن الگى ماماندار پەنسيا جاسىنا جەتكەن اعا بۋىننىڭ ورنىن ويداعىداي الماستىردى.
ينجەنەرلەردىڭ جاڭا بۋىنىن جاساقتاپ الدىق.
ءبىز قالاي ۇزدىك اتاندىق؟
2001-2002 جىلدىڭ ارالىعىندا كومپانيا جۇمىسىنان از ۋاقىتقا قول ءۇزىپ قالدىم. قايتىپ ورالعاندا ۇجىمنىڭ جاعاسى جايلاۋ، توقمەيىلسىگەن كوڭىل كۇيدە ءجۇر ەكەن. مۇنىڭ سوڭى سالعىرتتىققا ۇلاسار ەدى. كوللەكتيۆتىڭ ەتەك جەڭىن جيناۋ ءۇشىن وندىرىلەتىن شيكىزات كولەمىن ارتتىرۋعا تاپسىرما بەردىم. باستاپقىدا جىلىنا 7800 توننا ۋران وندىرەمىز دەگەن ماقسات قويدىق. قىزىق بولعاندا بۇل كورسەتكىشتەن اسىپ تۇستىك.
ۇجىمعا سول تۇستا ۋران وندىرۋدەن كوش باستاپ تۇرعان ساتەسو كومپانياسىن باسىپ وزۋ كەرەكتىگىن ايتتىم. ولار جىلىنا 11000 توننا وندىرەتىن. ءبىز 15000 تونناعا جەتۋدى كوزدەدىك. جەتتىك تە.
2004 جىلى قازاتومپروم ۋران وندىرۋدەن الەم بويىنشا ءبىرىنشى ورىنعا شىقتى.
قازىرگى تەحنولوگيالار كومپانياعا جىلىنا 28 مىڭ توننا ۋران وندىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، الايدا ازىرگى ءوندىرىس كولەمى 14 مىڭ تونناعا جەتەر جەتپەس. زاۋىت جارىم-جارتىلاي جۇمىس ىستەپ تۇر. مەن كەتكەلى 11 جىلدا ەشبىر جاڭا كەنىش اشىلمادى.
ۋران تابلەتكەسىن ءوندىرىپ، رەسەيمەن باسەكەلەسكىمىز كەلدى
ەڭ سوڭعى ساتى الىس-جاقىن شەتەلدەگى اتوم ستانسيالارىنا تاسىمالدانار ۋران تابلەتكاسىن وندىرۋمەن اياقتالۋعا ءتيىس ەدى. اتوم ستانسياسىنا ارنالعان وتىن وسى. 2009 جىلى اسا كۇردەلى تەحنولوگيالىق جۇمىستى جولعا قويىپ، باتىس پەن رەسەيدىڭ ستانسيالارىنا ۋران تابلەتكاسىن تاسىمالداۋدىڭ الدىندا تۇرعانبىز. الايدا مەن ۇستالىپ كەتتىم.
"ساتەسو" كومپانياسىمەن ۋران تابلەتكاسىن ازىرلەيتىن زاۋىت سالۋعا ۋاعدالاسقانبىز. قازاقستان اۋماعىندا ۋران ءوندىرۋ ءارى ونى بايىتۋ جونىندە رەسەيلىكتەرمەن ورتاق ۇيعارىمعا كەلگەن ەدىك.
جاپوندارمەن جۇزدەسىپ، ولار قازاقستاندا جاسالعان ۋران تابلەتكىسىن سەرتيفيكاتتايتىن بولىپ ءسوز بايلاسقانبىز. تابلەتكى ساپا سۇزگىسىنەن ءوتىپ، جوبا ساتىمەن ىسكەن اسقان جاعدايدا جاپونيا بىزدەن جىلىنا 800 توننا تابلەتكى تۇراقتى ساتىپ الىپ تۇرار ەدى.
الايدا مەن ۇستالىپ كەتتىم. جاپوندار كەلىسسوزدەن باس تارتتى. جوبا ىسكەن جاعدايدا قازاقستاندا جاسالعان ۋران تابلەتكىسى جۇڭگو مەن ءۇندىستانعا دا تاسىمالدانار ەدى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە روساتومنىڭ سوۆەتتىك ۇلگىدەگى تابلەتكىسىنە تاۋەلدىلىك ازايىپ، نارىقتا بالاما پايدا بولار ەدى.
جاستۇرىكتەر
ءبىزدىڭ بۋىندى "جاستۇرىكتەر" دەپ تەكتەن تەگىن اتاماسا كەرەك. ءبىر قىزىعى ءبىزدىڭ ءىزىمىزدى باسىپ، جولىمىزدى جالعاستىرار كەيىنگى تولقىنمەن اراداعى ساباقتاستىق ءۇزىلدى. بىزگە ءوز الۋەتىمىزدى پاش ەتەر مۇمكىندىك بەرىلدى مە دەيمىن. "جاستۇرىكتەر" قوسىنىنا كىرەتىن مەنىڭ قۇرداستارىمنىڭ كوپشىلىگى تامىر-تانىسسىز، ءوز قاجىر-قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا كوتەرىلدى.
ول تۇستا مەملەكەتتىڭ بىزگە مويىن بۇرار مۇرشاسى جوق ەدى. ول تۇستا تابىس تابۋدىڭ جار دەگەن دەگەندەگى جالعىز كوزى – ساۋدا-ساتتىق بولاتىن. مەملەكەت الىس-بەرىسكە ارالاسىپ، سۇعاناقتىق جاساعان جوق. بۇل سالادا تابيعي سۇرىپتاۋ زاڭى مۇلتىكسىز جۇمىس ىستەپ، تازا، ءادىل سايىستا توپ جارىپ شىققان "جاستۇرىكتەر" شوعىرى قالىپتاستى.
ءقازىر مە، ءقازىر كاسىبىن ەمىن-ەركىن دوڭگەلەتەر ءداۋىر كەلمەسكە كەتكەن، نارىقتاعى ءادىل باسەكەنىڭ ورنىن مونوپوليا الماستىرعان.
ءبىزدىڭ تۇسىمىزداعى ادىلەتتى ءھام كرەاتيۆتى كونكۋرەنسيا قايتا ورالسا "جاستۇرىكتەردىڭ" جاڭا بۋىنى قالىپتاسار ما ەدى. بۇلار قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ موتيۆاتورىنا اينالىپ، ەلدە جاڭا بيزنەس ەليتا پايدا بولار ما ەدى...
لۋكاشەنكو؟
حالىق ءوزى تاعدىرىن ءوزى ايقىنداۋعا ءتيىس.
بيلىكتى مەنشىكتەپ العان ءبىر ادامنىڭ تۇتاس ۇلتتىڭ اتىنان شەشىم قابىلداپ، حالىقتىڭ تالعامى مەن تاڭداۋىنا قارسى كەلۋى تازا اقىماقتىق.
حالىق قالاي كۇن كەشكىسى كەلەدى، مەملەكەتتى باسقارۋعا كىمدى لايىق كورەدى بۇل ونىڭ قۇقى مەن قۇزىرىنداعى نارسە. حالىقتان اسىپ قايدا باراسىڭ. بۇل بۇلجىماس بايلام.
ەل لۋكاشكەنودان الدەقاشان تەرىس اينالىپ، كۇدەرىن ۇزگەن.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
