كەز كەلگەن مەملەكەت ءۇشىن ۋاقىت ماسەلەسى قاشاندا ماڭىزدى بولعان. بىرنەشە ساعاتتىق بەلدەۋلەردى قامتىپ جاتقان، ۇلان-عايىر اۋماعى بار قازاق ەلىندە ءبىرىڭعاي «تابيعي» ساعاتتىق بەلدەۋگە ورالۋ پىكىرتالاسى، تەك عىلىمي عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قوعامدىق دەڭگەيدەگى تاقىرىپقا اينالدى. «قولدايمىن» دەۋشىلەردىڭ ارگۋمەنتتەرى كۇشەيىپ كەلسە، ال ىقتيمال پايدالار بارعان سايىن ايقىن كورىنىسكە يە بوپ كەلەدى.

1991 جىلى كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەيىن قازاقستان ايماقتىق گەوگرافيالىق ەرەكشەلىكتەرىن تولىق ەسكەرمەي قالعان، تاريحي سەبەپتەرگە بايلانىستى ساعاتتىق بەلدەۋلەر جۇيەسىن مۇرا ەتىپ الدى. ونداعان جىلدار بويى ەلىمىز تابيعي كۇننىڭ مەرزىمىنە قاتىستى ءجيى اۋىساتىن ۋاقىتتى پايدالانىپ كەلدى. بۇل بيولوگيالىق ىرعاقتاردىڭ بۇزىلۋىمەن بايلانىستى اۋرۋلاردىڭ كوبەيۋىنەن باستاپ، حالىقتىڭ جالپى ونىمدىلىگىنىڭ تومەندەۋىنە دەيىنگى سياقتى ءبىرقاتار جاعىمسىز سالدارعا اكەلىپ سوققانى راس.

تابيعي ساعات بەلدەۋى دەگەنىمىز بۇل ءتالتۇستىڭ كۇن بەلسەندىلىگىنى شىڭىنا سايكەس كەلگەندەگى، ياعني كۇن مەرزىمىنە مۇمكىندىگىنشە جاقىن ۋاقىتتى ايتامىز.
كوپتەگەن مەملەكەتتەر تابيعي ساعات بەلدەۋىنە كوشۋدى جۇزەگە اسىردى. مىسالى، قىتايدى الساق، ۇلكەن اۋماققا يە بولا وتىرىپ، ءبىر ۋاقىتتى پايدالانادى، بۇل ەلدى باسقارۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. ەۋروپادا، كەرىسىنشە، ساعات تىلدەرىن ماۋسىمدىق اۋىستىرۋدان باس تارتقاننان كەيىن تابيعي ساعاتتىق بەلدەۋلەرگە ورالۋ ءۇردىسى بايقالۋدا. قازاقستاندا بۇل داعدىلار زەرتتەلىنىپ، ۇزدىك تاجىريبە قابىلداندى.

قازاق ەلىندە ءبىرىڭعاي ساعات بەلدەۋىن ەنگىزۋ-بۇل كۇردەلى، ءبىراق ورىندى دا اقتالعان قادام. بەرىلگەن شەشىمنىڭ پايداسىن تابيعي ىرعاقتار مەن ەكونوميكالىق تيىمدىلىك قولدايدى. الايدا، ۋاقىت جۇيەسىندەگى كەز-كەلگەن وزگەرىس مۇقيات دايىندىقتى قاجەت ەتەتىندىگىن ەسكەرۋ كەرەك. مىسالى: حالىققا ارنالعان اقپاراتتىق ناۋقان، كولىك پەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ جۇمىسىن تۇزەتۋ، سونداي-اق ەلدىڭ ءارتۇرلى ايماقتارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ.

بۇل ءۇردىس اسىعىس بولماۋى كەرەك، ءبىراق ساۋاتتى جۇزەگە اسىرىلاتىن جاعدايدا، ول قازاق ەلىنە ۇزاق مەرزىمدى پايدا اكەلۋى مۇمكىن. قازاقستان داستۇرلەر مەن زاماناۋي سىن-تەگەۋرىندەردىڭ توعىسىندا تۇرعان ەل رەتىندە، عىلىمي دەرەكتەر مەن ازاماتتاردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن دە ەسكەرە وتىرىپ، ۋاقىت ماسەلەسىنە دەگەن ۇتىمدى تاسىلدەمەنىڭ ۇلگىسىن كورسەتۋگە ءارقالاي مۇمكىندىگى بار.

ەنۋ-دىڭ جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى فاكۋلتەتى