بۇل رەتتە Freedom Finance Global كومپانياسى ءبىر مەزگىلدە ورتالىق ازيانىڭ مىناداي ءتورت ەلىنىڭ: قازاقستان (3600 رەسپوندەنت)، وزبەكستان (3600)، قىرعىزستان (1600) جانە تاجىكستان (1200) تۇرعىندارىنىڭ تۇتىنۋشىلىق سەنىمدىلىگىن، ينفلياسيالىق جانە ديەۆالۆاسيالىق كۇتۋلەرىن بەسىنشى اي قاتارىنان زەرتتەپ كەلەدى.
قازاقستاندا ءبىر ايلىق ءوسىم بارلىق بەس قوسالقى يندەكستى كورسەتتى، ونىڭ ىشىندە قورىتىندى ناتيجە ەسەپتەلەدى. ءبىراق اعىمداعى جاي-كۇيدى باعالاۋعا بايلانىستى يندەكستەر ەڭ كۇشتى ءوسىم بولدى. قازاقستاندىقتار سوڭعى 12 ايدا ەل ەكونوميكاسىنداعى جانە جەكە ماتەريالدىق جاعدايىنداعى وزگەرىستەردى الدەقايدا جاقسى باعالاي باستادى.
ەلدەگى تۇتىنۋشىلىق سەنىمدىلىكتىڭ ءوسۋى ناقتى باعالاۋدىڭ ايتارلىقتاي جاقسارۋىنا بايلانىستى بولدى. ەكونوميكانىڭ اعىمداعى جاي-كۇيىن باعالاۋ قوسالقى يندەكسى 8،9 تارماققا ءوسىپ، 85،4 تارماققا جەتتى، بۇل زەرتتەۋ تاريحىنداعى رەكوردتىق كورسەتكىش بولىپ تابىلادى. قازاقستاندىقتاردىڭ 23%-عا جۋىعى سوڭعى جىلدا ەكونوميكا جاقسى كورسەتكىش كورسەتتى دەپ ەسەپتەيدى.
وڭىرلەر بويىنشا ەڭ جاقسى ناتيجە قىزىلوردا وبلىسىندا بايقالادى، وندا تۇرعىنداردىڭ 36%-ى ەكونوميكاداعى وڭ وزگەرىستەردى اتاپ ءوتتى. سونداي-اق، وڭ وزگەرىس تەك تۇركىستان جانە جەتىسۋ وبلىستارىندا تەرىس وزگەرىستەن باسىم بولىپ وتىر. ەكونوميكانىڭ اعىمداعى جاي-كۇيى ماسەلەسىندە پەسسيميستەردىڭ كوبىن باتىس قازاقستان جانە قاراعاندى وبلىستارىنان كورۋگە بولادى. ەكى وڭىردە دە تەرىس جاۋاپتاردىڭ ۇلەسى 51%-عا جەتەدى.
سوڭعى 12 ايدا جەكە ماتەريالدىق جاعدايداعى وزگەرىستەردى ناقتى باعالاۋ قوسالقى يندەكسى 6،1 تارماققا ءوستى. ساۋالناماعا قاتىسقان ەل تۇرعىندارىنىڭ 37،9%-ى سوڭعى جىلدا جەكە ماتەريالدىق جاعدايلارى جاقساردى دەپ سانايدى.
سونداي-اق، ءىرى ساۋدا جاساۋعا جانە شىعىندارعا جاعدايلاردىڭ قولايلىلىق دەڭگەيى رەكوردتىق جوعارى دەڭگەي كورسەتتى. قازاقستاندىقتاردىڭ 32،8%-ى ءقازىر قانداي دا ءبىر دارەجەدە ءىرى ساۋدا جاساۋعا قولايلى ۋاقىت دەپ ەسەپتەيدى.
قازاقستاندا ينفلياسيالىق كۇتۋلەر ماكسيمۋمدى جاڭارتتى. دەگەنمەن، ينفلياسيالىق سەزىمدەر ءبىرشاما، جىلدىق ينفلياسيانىڭ تومەندەۋىمەن بىرگە تومەندەۋى مۇمكىن. باعالاردىڭ جىلدام ءوسۋىن كۇتەتىندەردىڭ ۇلەسى ءبىر اي ىشىندە 24،6%-دان 30،2%-عا دەيىن ءوستى، بۇل 2022 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنان بەرگى ەڭ جوعارى كورسەتكىش. بۇل رەتتە كەلەسى 12 اي دەڭگەيىندە باعالار 24،4%-دان 27،3%-عا دەيىن قاتتى وسەدى دەپ كۇتىلۋدە. بۇل زەرتتەۋ بارىسىنداعى ەڭ جوعارى كورسەتكىش بولىپ تابىلادى.
قازاقستاندىقتاردىڭ جەكەلەگەن تاۋارلارى مەن قىزمەتتەرىنىڭ اراسىندا ەت پەن قۇس ەتىنە، نان مەن نان-توقاش ونىمدەرىنە، سونداي-اق ءسۇت پەن ءسۇت ونىمدەرىنە باعانىڭ ءوسۋى اسا الاڭداتادى. بارلىق وسى تاۋار بويىنشا قازاقستاندىقتاردىڭ 32-35%-ى قاراشا ايىندا باعانىڭ قاتتى وسكەنىن بايقادى، الايدا بۇل قازان ايىنىڭ ناتيجەسىنەن شامامەن 3 پايىزدىق تارماققا تومەن. ۇن جوعارى سۇرانىستى تاۋارلار قاتارىنان شىعىپ، ءقازىر كوكونىستەر مەن جەمىستەردەن كەيىنگى بەسىنشى ورىندا تۇرعانىن اتاپ ءوتۋ كەرەك.
قازاقستاندىقتاردىڭ ديەۆالۆاسيالىق كۇتۋلەرى ءسال ءوستى جانە قىركۇيەك ايىندا تىركەلگەن ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جاقىندادى. بۇل قاراشا ايىندا تەڭگەنىڭ 2%-عا نىعايۋىنا قاراماستان بولدى. ساۋالناما جۇرگىزىلگەندەردىڭ 55،4%-ى تەڭگە دوللارعا قاراعاندا ءبىر جىلدان كەيىن السىرەيدى دەپ كۇتسە(قازان ايىندا 53،9%-دى قۇرادى)، ال 36،1%-ى ءبىر ايدان كەيىن السىرەيدى دەپ كۇتۋدە (قازان ايىندا 34،4%-دى قۇرادى).
دانيار ورازبايەۆ، Freedom Finance Global كومپانياسىنىڭ تالداۋشىسى:
«ورتالىق ازيانىڭ ءتورت ەلىنىڭ تۇرعىندارىنىڭ تۇتىنۋشىلىق سەنىمدىلىگىن زەرتتەۋدىڭ بەسىنشى تولقىنى سەرپىننىڭ ءارتۇرلى باعىتتىلىعىمەن، سەرپىلىستەرمەن جانە جەكەلەگەن ەلدەردەگى كەيبىر كورسەتكىشتەردىڭ تومەندەۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. الايدا، ەگەر جالپى كورىنىسكە قاراساق، وندا ەكىنشى اي قاتارىنان بۇكىل ءوڭىردىڭ تۇتىنۋشىلىق سەنىمدىلىگى وڭ ايماقتا ەكەنى بايقالادى. بۇل ءۇردىستى مەملەكەت پەن بيزنەس وڭ قابىلداۋى مۇمكىن. ەكىنشى جاعىنان، بۇكىل وڭىردەگى جىلدىق ينفلياسيانىڭ تومەندەۋىنە قاراماستان، تۇرعىنداردىڭ باعالاردىڭ بولاشاقتا وسۋىنە دەگەن ءبىرىڭعاي سەنىمدىلىگى جوق. سوندىقتان دا ينفلياسيانى مەرزىمىنەن بۇرىن جەڭگەنىن ايتپاي، ينفلياسيالىق كۇتۋلەردى مۇقيات باقىلاۋ قاجەت. زەرتتەۋدىڭ كەلەسى تولقىنى بۇل سەرپىننىڭ ءبىر رەتتىك نەمەسە ۇزاق مەرزىمدى ەكەنىن كورسەتەدى».
قازاقستاندا نەسيەلەرگە دەگەن سەنىم يندەكسى 1،3 تارماققا ءوستى جانە شامامەن الدىڭعى ءتورت اي دەڭگەيىندە قالىپ وتىر. ءقازىر نەسيە الۋ ءۇشىن قولايلى ۋاقىت دەپ سانايتىن قازاقستاندىقتاردىڭ ۇلەسى 14،8%-دان 16،6%-عا دەيىن ءوستى. بۇل رەتتە دەپوزيتكە دەگەن سەنىم دەڭگەيى 35،5%-دان 34،1%-عا دەيىن ءسال تومەندەدى. قازاقستاندىقتاردىڭ ءدال وسىنشاما ۇلەسى اعىمداعى جاعدايدا بانكتىك دەپوزيتتەردى ماقۇلدايدى.
تۇتىنۋشىلىق سەنىمدىلىك يندەكسى سياقتى تىنىشتىق دەڭگەيى دە ايتارلىقتاي ءوستى. قازاقستاندىقتاردىڭ 57،3%-ى قازىرگى ۋاقىتتى مازاسىزدىق تۋدىراتىن ۋاقىتقا قاراعاندا تىنىش ۋاقىت دەپ اتاپ ءوتتى (قازان ايىندا 56،3%-دى قۇرادى). بۇل رەتتە، ولاردىڭ اراسىندا قازىرگى ۋاقىتتى تىنىش ۋاقىت دەپ ناقتى جاۋاپ بەرگەن ادامداردىڭ ۇلەسى 32،9%-دان 35،8%-عا دەيىن ەلەۋلى تۇردە ءوستى. جۇمىسسىزدىقتىڭ ءوسۋى بويىنشا كۇتۋلەر سوڭعى التى ايدا 40،3%-دى قۇرايتىن تۇراقتى دەڭگەيدە قالىپ وتىر. دەگەنمەن، جۇمىستىڭ بولماۋى تۋرالى الاڭداۋشىلىق مامىر ايىنان بەرى ەڭ تومەنگى دەڭگەيگە جەتتى. ءبىر جىل بۇرىن وسىعان ۇقساس كورسەتكىش 38،3%-دى قۇرادى، ياعني قازاقستاندىقتاردىڭ جۇمىسسىزدىق وسەدى دەگەن قورقىنىشى وسى كەزەڭدە كۇشەيە ءتۇستى.
