2023 جىلعى 3 ناۋرىزدان باستاپ قازاقستان ازاماتى ءوزىن بانكروت دەپ تانيتىن قۇقىعىن قولدانا باستادى. سودان بەرى قانشا ازامات بۇل قۇقىعىن ءتيىمدى پايدالانا الدى؟ ال بانكروتتىق جاريالاۋعا رۇقسات ەتىلمەگەن جاعدايلارعا نە تۇرتكى؟ بۇل ساۋالدار جاۋابىن Dalanews.kz سايتىنان وقىپ-بىلە الاسىزدار.
بۇل رەتتە ءۇش پروسەدۋرا ۇسىنىلادى: سوتتان تىس بانكروتتىق، بانكروتتىقتىڭ سوتپەن تانىلۋى جانە تولەم قابىلەتتىلىگىن قالپىنا كەلتىرۋ، دەپ جازادى ranking.kz.
ءبىر جىلدان كەيىن، 2024 جىلدىڭ 19 ماۋسىمىندا زاڭعا قوسىمشا تۇزەتۋلەر ەنگىزىلدى. وسىلايشا قازاقستان حالقىنا بانكروتتىق ءراسىمى قولجەتىمدى بولا ءتۇستى. تۇزەتۋلەر ەنگىزىلگەن زاڭ 2024 جىلدىڭ 25 تامىزىنان باستاپ كۇشىنە ەندى.
بۇل راسىمدەردى تەك قارىز الۋشىنىڭ ءوزى عانا ءوتىنىش بەرە الادى، ياعني نەسيە بەرۋشىنىڭ بورىشكەرگە قاتىستى وسى راسىمدەردى قولدانۋعا قۇقىعى جوق.
سوتتان تىس بانكروتتىق، بۇل ءراسىمدى ازاماتتار تەك بانكتەر، ميكروقارجى ۇيىمدارى جانە كوللەكتورلىق اگەنتتىكتەر الدىنداعى بورىشتار بويىنشا كەلەسى شارتتارعا سايكەس قولدانا الادى:
- بانكتەر، ميكروقارجى ۇيىمدارى جانە كوللەكتورلار الدىنداعى بورىش 1 600 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشتەن اسپايدى (ول دەگەنىمىز 2024 جىلى 5 ملن 907 مىڭ تەڭگە قۇرايدى)؛
- قارىز 12 اي ىشىندە وتەلمەگەن؛
- مۇلىك جوق، ونىڭ ىشىندە ورتاق مەنشىكتەگى مۇلىك جوق؛
- قارىزدار بويىنشا بانكپەن رەتتەۋ ءراسىمى جۇرگىزىلگەن؛
- بانكروتتىق 7 جىل بويى قولدانىلمايدى.
سوت بانكروتتىعى، ازاماتتار قارىزى 1 600 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشتەن استام (جوعارىدا ايتىلعان بويىنشا 2024 جىلى - 5 ملن 907 مىڭ تەڭگە قۇرايدى) جانە كرەديتورلار الدىنداعى بورىشتاردىڭ بارلىق تۇرلەرى بويىنشا قولدانا الادى.
سوت بانكروتتىعى ءراسىمىنىڭ ماقساتى – بانكروتتىڭ مۇلىكتىك ماسساسى ەسەبىنەن كرەديتورلاردىڭ تالاپتارىن بارىنشا قاناعاتتاندىرۋ.
تولەم قابىلەتتىلىگىن قالپىنا كەلتىرۋ، ياعني تۇراقتى تابىس بولعان جاعدايدا سوتتا قارىزداردى ءبولىپ-بولىپ تولەۋ مۇمكىندىگىن (5 جىلعا دەيىن) كوزدەيتىن ءراسىم.
قالپىنا كەلتىرۋ جوسپارى قارجى باسقارۋشىسىمەن بىرلەسىپ ازىرلەنەدى جانە سوتتا بەكىتىلەدى.
2024 جىلعى 19 قازانداعى جاعداي بويىنشا، ەلىمىزدە بارلىعى 266 ملرد تەڭگە سوماعا بانكروت دەپ تانۋ تۋرالى 124،5 مىڭ ءوتىنىش قابىلداندى، بۇل رەتتە ونىڭ 75%-ىنا بانكروتتىق ءراسىمىن تىركەۋدەن باس تارتىلدى (200،6 ملرد تەڭگەگە). بانكروتتىقتان باس تارتۋدىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى - ءوتىنىش بەرۋشىنىڭ انىقتالعان مۇلكى، سونداي-اق تولەمنىڭ مەرزىم مەن سوماسىنا سايكەس كەلمەۋى.
بانكروتتىقتى تانۋ 42،1 ملرد تەڭگە سوماسىنا ءوتىنىش بىلدىرگەن 17،5 مىڭ ادامعا ماقۇلداندى. 4،8 ملرد تەڭگە سوماسىنا تاعى 3،7 مىڭ ءوتىنىش ءالى دە قاراستىرىلۋ بارىسىندا. بانكروت دەپ تانۋ تۋرالى وتىنىشتەردىڭ جارتىسىنان كوبىن 18-41 جاس ارالىعىنداعى 73،5 مىڭ ازامات قامتىدى. 42-65 جاس ارالىعىنداعىلار - 48،6 مىڭ جانە 66-88 جاس ارالىعىنداعى - 2،5 مىڭ ادام.
سونداي-اق بانكروت دەپ تانۋ تۋرالى 64،2 مىڭ ءوتىنىشتىڭ يەسى - ەر ادامدار، ال 60،3 مىڭ ءوتىنىش ايەلدەرگە تيەسىلى.
بانكروت دەپ تانۋ تۋرالى بارلىق وتىنىشتەردىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى وڭتۇستىك وڭىرلەردەن، اتاپ ايتقاندا تۇركىستان (15،2 مىڭ)، جامبىل (9،8 مىڭ) جانە قىزىلوردا (9،1 مىڭ) وبلىستارىنان، سونداي-اق شىمكەنتتەن (6،4 مىڭ) كەلىپ تۇسكەن. وتىنىشتەردىڭ ەداۋىر بولىگى الماتى وبلىسىنا (14،8 مىڭ)، سونداي-اق الماتى (10،5 مىڭ) مەن استاناعا (8،6 مىڭ) تيەسىلى.
جالپى، ەل بويىنشا ءوتىنىش بەرگەندەردىڭ تەك 14%-ى عانا بانكروت دەپ تانىلدى، ال وڭىرلىك بولىنىستە ماقۇلدانعان وتىنىشتەردىڭ ەڭ كوپ ۇلەسى اباي وبلىسىنا ساي كەلەدى: 20،6%. ودان كەيىن استانا مەن قوستاناي وبلىسى: ءار ءوڭىر 17،8%-دان. وڭ شەشىم ەڭ از شىعارىلعان وڭىرلەرگە ۇلىتاۋ (6،7%)، تۇركىستان (8،3%) جانە باتىس قازاقستان (9،6%) وبلىستارى جاتادى.
ازاماتتاردى اسىرا نەسيەلەندىرۋ ماسەلەسى قازاقستان ۇكىمەتىن قاتتى الاڭداتادى. اسىرەسە، "جالاقىعا دەيىنگى زايمداردىڭ" وتە جوعارى سىياقى مولشەرلەمەسى كوزگە ەرەكشە تۇسۋدە. مۇنداي نەسيەنى ۇسىناتىن ميكرو قارجىلىق ۇيىمدارعا شەكتەۋلەر ەنگىزىلىپ تە ۇلگەردى. اتاپ ايتقاندا، سىياقى مولشەرلەمەسى مەن بەرىلەتىن نەسيە سوماسىنا قاتىستى.
جىل باسىنان بەرى ەلىمىزدەگى ميكرو قارجىلىق ۇيىمدار الدىنداعى تولەمى 90 كۇننەن استام مەرزىمگە كەشىكتىرىلگەن جەكە تۇلعالاردىڭ (جك قوسپاعاندا) بەرەشەگىنىڭ كولەمى 1،5 ەسەدەن اساعا ءوسىپ، 2024 جىلدىڭ تامىز ايىنىڭ سوڭىندا 111،7 ملرد تەڭگەگە جەتتى. تولەمى 90 كۇننەن اسا مەرزىمگە كەشىكتىرىلگەن شاعىن نەسيەلەردىڭ ۇلەسى جىل باسىنان بەرى 6،6%-دان 9،5%-عا دەيىن وسكەن.
