جۋرناليستەر ۇيىندە وتكەن جۇزدەسۋدى قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، مەملەكەتتىك «دارىن» جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، اقىن ەرلان ءجۇنىس جۇرگىزدى.
بۇل كەزدەسۋ دە تاپتاۋرىن سۇرلەۋگە تۇسپەي، بىردەن تۇششىمدى ويلارمەن ءورىلدى. جۇرگىزۋشى، اقىن ەرلان ءجۇنىس شايىرلاردىڭ شىعارماشىلىق جولىنان سىر شەرتە وتىرىپ، ولاردى زالعا جينالعان ءدۇيىم جۇرتقا تانىستىردى.
جۇرگىزۋشى العاشقى ساۋالىن اقىن عۇسمان جاندىبايەۆقا قويدى. ونىڭ سوناۋ 1962 جىلى ماحاببات تاقىرىبىندا جازىلعان جىر جولدارىن وقىپ بەرىپ، بۇل ولەڭنىڭ شىعۋ تاريحى تۋرالى ايتۋىن سۇرادى.
جۇرگىزۋشى قويعان ساۋالعا وراي اعامىز اقىننىڭ ولەءڭى – ونىڭ تاعدىرى، تاعدىرى عانا ەمەس بۇكىل جان دۇنيەسىنىڭ بۇلقىنىسى، جۇرەك سوعىسى، ىشكى ارپالىسى ەكەنىن ايتتى.
ءيا، تولەگەنشە تولعاساق، اقىن بولۋ – «ءاربىر سىزداعان جارانىڭ اۋزىندا بولۋ» بۇكىل ادامزاتتىڭ مۇڭىن، قايعىسى مەن قۋانىشىن جۇرەك ءسۇزگىسىنەن وتكىزۋ. مۇقاعاليشا ايتساق «قارا تاستان دا مەيىرىم كۇتەتىن» ەڭ جانى نازىك جاراتىلىس ەكەنى داۋسىز.
كەلەسى كەزەكتە جاناربەك ءاشىمجاننىڭ ءومىر جولى تۋرالى قىسقاشا شولۋ جاسالىپ، اقىننىڭ ولەڭى وقىلدى. مۇنان كەيىن ءسوز قوناقتىڭ وزىنە بەرىلدى.
ءومىر-جولى تۋرالى قىسقاشا بايانداپ وتكەن جاناربەك ءاشىمجان مۇنداي شاعىن شارالار ۇلتتىڭ كوزىن اشىپ، جانى مەن جۇرەگىن جىبىتەتىندىگىن ايتتى. وسىنداي ادەبي كەشتى ۇيىمداسىرىپ وتىرعان ءتىل باسقارماسىنا شىنايى العىسىن ءبىلدىردى. جۇرەك تەبىرەنتەرلىك سوزدەن كەيىن تۋعان اۋىلىنا ارناعان «جالاڭاش» اتتى ولەڭىن وقىدى.
ادەبي كەشتىڭ كەلەسى قوناعى اقىن ماقپال مىسا دا سوناۋ بالا شاعىنان قىسقاشا بايانداپ، العاشقى قالام ۇستاۋعا سەبەپكەر بولعان جاندار تۋرالى ايتىپ بەردى. ادەمى ەستەلىكتەردەن كەيىن جۇرەك تەربەر جىر جولدارىن وقىدى. «تۋعان جەر» باعدارلاماسى اياسىندا وتكىزىلىپ وتىرعان كەش بولعاندىقتان تۋعان جەرگە ارناپ جازعان «قاينار بۇلاق باسىنداعى قاراعاي» اتتى ولەڭىن تارتۋ ەتتى.
ادەبيەت – عىلىم ەمەس. ءبىراق، ادەبيەت عىلىمدا ءومىر سۇرمەسە، عىلىمعا ەنبەسە، وندا شىعارما ۇزاققا بارمايدى» دەپتى بىلگىرلەردىڭ ءبىرى.
ادەبي كەش بارىسىندا ءى. جانسۇگىروۆ اتىنداعى جەتىسۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اعا وقىتۋشىسى، پروفەسسور سايلاۋ قوجاعۇلوۆ ءسوز الىپ، ادەبيەت تۋراسىندا، كەشتىڭ ارنايى قوناقتارى، ءۇش بۋىن وكىلى عۇسمان جاندىبايەۆ، جاناربەك |ءاشىمجان جانە ماقپال مىسانىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى از-كەم ايتىپ ءوتتى.
مۇنان سوڭ كوپشىلىك قاۋىم ءۇش بۋىن وكىلىنە وزدەرىنىڭ كوكەيدەگى ساۋالدارىن قويىپ، تۇششىمدى جاۋاپ الدى. بۇل كەشتە دە ادەبيەتتىڭ كەشەگىسى، بۇگىنى، ەرتەڭى تۋرالى سىر شەرتىلدى. ءار بۋىن وكىلى باسىنان كەشكەن قىزىقتى وقيعالار تۋرالى دا بايان ەتتى.
«ادەبيەتشىلەرمەن، جۋرناليستەرمەن دە بىرگە وقىعانىم جوق. مەن ماتەماتيكا فاكۋلتەتىن ءبىتىردىم. نەگىزى، وقۋشى كەزىمدە بارلىق ماماندىقتىڭ يەسى بولعىم كەلگەن، حيميا پانىنە قىزىققانىمدا حيميك بولسام دەدىم، استرونوميانى وقىعانىمدا استرونوم بولعىم كەلدى. ءار ءپاندى وزىمشە جاقسى كوردىم.
بەسىنشى سىنىپتا وقىپ جۇرگەندە «جۇلدىز» جۋرنالىن وقىپ، سول كەزدەگى اقىن-جازۋشىلار، سىنشىلاردىڭ ءبارىن وسى باسىلىمنان وقىپ، تانىپ، ءبارىن جاتقا ءبىلدىم. سوندىقتان، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسكەنشە، عىلىم قۋسام دەپ ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنە ءتۇستىم» دەگەن عۇسمان جاندىبايەۆ ءسوز جەلىسىندە ماحاببات، وتباسى تۋرالى تاقىرىپتا دا وي ورىمدەرىمەن ءبولىستى. اقىن سوزىنشە، ايەل سويلەگەن تۇستا ەركەك كەرەڭ بولۋى كەرەك، ەركەك سويلەگەن تۇستا ايەل مىلقاۋ بولۋى ءتيىس. سوندا عانا وتباسى تۇراقتىلىعى ساقتالادى.
ادەبي كەشتە اقىندارعا ولەڭ ولكەسىنە قالاي كەلگەندىگى تۋرالى دا ساۋال قويىلدى. بۇل تۇستا وي تەربەگەن عۇسمان اعامىز: «ولەڭدى التىنشى سىنىپتان باستاپ جازا باستادىم. ءمۇعالىم شىعارما جازىپ كەل دەپ ۇيگە تاپسىرما بەردى. شىعارمانى ءۇش شۋماق ولەڭمەن جازىپ كەلدىم. سول جىلدان باستاپ ولەڭ جازعىش بالا اتاندىم. ودان كەيىن جەتى-سەگىز ولەڭىم گازەتكە جاريالاندى. وسىلاي ولەڭ الەمىنە اياق باستىم. سەگىزىنشى سىنىپ وقىپ جۇرگەن تۇستارى كۇنىنە ون شاقتى ولەڭ جازاتىن ەدىم.
جوعارىدا تىلگە تيەك ەتكەنىمدەي، مەنىڭ ادەبيەتتەگى مەكتەبىم «جۇلدىز» جۋرنالى بولدى. وسى جۋرنالدى وقي وتىرىپ، ادەبيەتتەگى جولىمدى اشۋعا مۇمكىندىك الدىم. كەيىن الاكول اۋداندىق گازەتىندە اقىن ساكەن يماناسوۆ اعامىز ەكى ولەڭىمدى جاريالادى. وسىدان كەيىن مەنى رەداكسياعا جۇمىسقا شاقىردى. قاستەك بايانبايەۆ، ساكەن يماناسوۆتارمەن بىرگە جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ، سول كىسىلەردەن دە كوپ دۇنيەنى ۇيرەندىم. ال الماتىعا كەلگەنىمدە مۇقاعالي ماقاتايەۆ، قادىر مىرزالييەۆتىڭ دە جاقسى باعاسىن الدىم» دەيدى.
وسى تۇرعىدا وي وربىتكەن اقىن جاناربەك ءاشىمجان، ماقپال مىسا دا ولەڭ ولكەسىنە كەلۋى جايىندا تاماشا ەستەلىكتەرىمەن ءبولىستى.
«قازاقتىڭ جانى قارا ولەڭدە» دەگەن اقىن ماقپال مىسا پوەزيا جايىندا تۇششىمدى اڭگىمەلەر ايتىپ، ولەڭگە ادالدىق تۇرعىسىندا مازمۇندى، ماعىنالى دۇنيەلەر قاۋزادى.
تولعامدى وي ايتىلعان باسقوسۋدا اقىن ەرلان ءجۇنىس قالامگەرلەرگە ءارتۇرلى تاقىرىپتا ساۋال قويدى. سونىڭ ءبىرى: «قازىرگى قازاقتىڭ بويىنداعى قاي مىنەزدى ءبىز قالدىرۋىمىز ءتيىس جانە قاي مىنەزدى قايتا ورالتۋىمىز كەرەك» دەگەن ساۋالعا وراي اقىن جاناربەك ءاشىمجان بىلايشا وي ءتۇيدى.
«ەڭ الدىمەن وتىرىك ايتۋدان ارىلۋىمىز كەرەك. قازىرگى تاڭدا اعا بۋىن وكىلدەرى، تۇلعالارىمىز كوزدى باقىرايتىپ قويىپ، وتىرىكتىڭ مايىن تامىزىپ تۇرىپ ايتاتىن بولدى. سونىمەن بىرگە جالپاقشەشەيلىك، جاعىمپازدىق دەيتىن اۋرۋ، ارتىمىزدان قالماي كەلەتىن ەكىجۇزدىلىك دەگەن تاعى بار. قۇرمەت تۇتۋدان دا ادا قالىپ بارامىز. بىر-بىرىمىزگە دەگەن، ۇلكەنگە، كىشىگە دەگەن قۇرمەتتەن ايرىلدىق.... قازاقتا «وتىرىك ايتىپ جاعىنعانشا، شىنىڭدى ايتىپ جالىن» دەگەن بار عوي. وسىنى ەستەن شىعارماساق ەكەن»، – دەدى جاناربەك اقىن.
«جاناربەك اعامنىڭ ءسوزىن جالعاپ كۇندەستىكتى، كورە الماۋشىلىق قاسيەتىن قوسار ەدىم. بۇل شىنىمەن-اق ادام جانىن جارالاۋعا دايىن تۇرادى، وتكىر پىشاق سەكىلدى. ءبىراق، وسى نارسەنىڭ بارىنەن ءبىزدى بيىكتىك دەگەن ولشەم قۇتقارادى. بيىكتىك دەگەن تاعى سول – ولەڭ دەر ەم... وسەكتەن دە، كوزدەن دە، سوزدەن دە اراشالاپ، امان الىپ قالاتىن ولەڭ دەپ ويلايمىن»، - دەپ وي تەربەگەن ماقپال قىز ارى قارايعى ويىن جىر وقىپ جەتكىزدى.
ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىنىڭ «تۋعان جەر» باعدارلاماسىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان بۇل كۇنگى شارا دا كوپشىلىك قاۋىمدى ءبىر سەرپىلتتى.
ادەبي كەشتە شارانىڭ وتكىزىلۋىنە ۇيىتقى بولىپ كەلەتىن الماتى وبلىسىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى باسقارماسىنىڭ باسشىسى ايدار باشبايەۆ ءسوز الىپ، ادەبيەتتىڭ شامىن جاعىپ كەلەتىن قالامگەرلەرگە شىعارماشىلىق تابىس تىلەدى. رۋحانياتتىڭ بەسىگىن تەربەتەر وسىنداي جۇزدەسۋدىڭ ءار اي سايىن جالعاسىن تابا بەرەتىنىن ايتتى.
