اۆتور: تاراس پانو
ايتپاقشى، ۇمىتىپ بارامىز: بۇل وقۋعا تۇرارلىق ماقالا.
سيريا وپپوزيسيالىق كۇشتەرىنىڭ استانادا وتكەن كەلىسسوزدەرى نازاربايەۆتىڭ بىتىمگەرلىك ۇمتىلىسىن بارىنشا اشىپ كورسەتتى.
سيريا وپپوزيسيالىق كۇشتەرىنىڭ ءبىر جىلدا وسىمەن ەكىنشى رەت ءوتىپ وتىرعان كونفەرەنسياسى استانادا اياقتالىپ، جيىنعا قاتىسۋشىلار: «ەلدەگى اۋىر احۋالدى بەيبىت تۇردە شەشۋ قاجەت» دەگەن دەكلاراسيا قابىلدادى. ارينە، ولاردىڭ مۇنىسى ەشكىمگە جاڭالىق ەمەس. ءبىراق، ءبىر جەتىستىك بولسا، ول ۇيىمداستىرۋشىلار مەن قاتىسۋشىلار تاراپىنان جيىنعا شاقىرىلعان 37 ادامنىڭ 29-ى اتالعان قۇجاتقا قول قويدى.
دەكلاراسيادا نە دەلىنگەن؟ ارينە، رەسەيلىك ديپلوماتتاردىڭ سيريالىقتارعا قاراتا «قارۋ-جاراقتارىڭدى تاستاپ، ۇيلەرىڭە ورالىڭدار» دەگەن ۇسىنىسى بۇل جولى ايتىلعان جوق. ايتىلسا دا، ونىڭ ورىندالماسى انىق ەدى. بۇل – ۋتوپيا.
ال اساد جانە ونىڭ قاراماعىنداعىلار، بۇعان قوسا «يسلام مەملەكەتىنىڭ» جاۋىنگەرلەرى قاقتىعىستى بەيبىت تۇردە شەشۋگە تالقىلاۋعا شاقىرعان كونفەرەنسياعا قاتىسپايدى. نەگە؟ بىلمەيمىز. بالكىم، اسادقا جانە «يسلام مەملەكەتىنە» مۇنداي ادىس-تاسىلدەر ءالى قىزىق ەمەس شىعار. ءبىراق، ءدال وسى جايت كوپ نارسەنى شەشەدى. بىلايشا ايتقاندا، ولاردىڭ اتالعان كونفەرەنسياعا قاتىسپاۋىنا قاراپ، ماسەلەنىڭ بەيبىت تۇردە شەشىلمەسىن بولجاۋعا بولادى.
شارانىڭ ۇيىمداستىرۋشىلارى مەن كونفەرەنسيا مودەراتورلارى جيىننىڭ سيريا پرەزيدەنتى باشار اسادتىڭ بيلىگىنە قارسى باعىتتالماعانىن قايتا-قايتا قايتالاۋمەن بولدى. قىزىعى، قاتىسۋشىلار دا سولاي دەسە جاراسار ەدى. ءبىراق، ولار ءۇنسىز قالۋدى ءجون دەپ تاپتى...
– استاناداعى باسقوسۋدىڭ قانداي دا ءبىر انتيۇكىمەتتىك نىشانى جوق. جيىندى وتكىزۋدەگى ماقسات – سيريا داعدارىسىنان شىعۋدىڭ جولىن ىزدەۋ، سيريا حالقىن قيىندىقتان قۇتقارۋ جانە بۇل كۇرەستە حالىقتىڭ نەگىزگى جاۋىن انىقتاۋ، – دەدى ءسوز ورايىندا فرانسيانىڭ ساياسي جانە سىرتقى بايلانىستار ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى فابەن بۋسسار.
قىزىق، ءيا؟ ازاماتتىق سوعىستىڭ ءجۇرىپ جاتقانىنا 4 جىل بولدى، ميلليونعا جۋىق ادام قازا تاپتى، ال سيريالىق وپپوزيسيونەرلەر نەگىزگى جاۋدى ءالى انىقتاۋ ۇستىندە. شىنى كەرەك، بۇل تاراپتا ۇمىتكەرلەر كوپ.
كونفەرەنسيا قانداي ناتيجە بەردى؟ ايتايىق. ارنايى كوميتەت قۇرىلدى، بىرىنشىدەن. كوميتەتتىڭ وكىلدەرى جاقىن ارادا سيريانىڭ سولتۇستىگىنە اتتانادى. بۇل ايماقتى كۇردتەر «يسلام مەملەكەتىنىڭ» جاۋىنگەرلەرىنەن تازارتىپ، ءتىپتى ءبىرقاتار اكىمشىلىك مەكەمەلەردىڭ جۇمىسىن جولعا قويعان بولاتىن.
انىعىندا، ءدال ءقازىر سيريالىق وپپوزيسيونەرلەرگە كۇش بىرىكتىرەتىن كەز كەلدى. بۇل ولاردىڭ پوزيسياسىنان بولەك، سيريانى ساقتاپ قالۋدىڭ جالعىز جولى. ولاي بولماعان جاعدايدا بۇكىل ەل اساد-پۋتين جانە راديكالدى يسلاميستەردىڭ اراسىنداعى سوعىس الاڭىنا اينالادى. وپپوزيسيا از ەمەس. بارلىعى 30-دان اساتىن ۇيىم مەن فراكسيا بار. ەگەر بۇلار بىرىكپەسە ەرتەڭگى كۇنى اسادتىڭ باسكەسەرلەرى مەن يسلاميستەردىڭ قارۋلى كۇشتەرى بۇلاردى جەپ تىنادى.
جارايدى، كونفەرەنسيانىڭ ناتيجەسى ءوز الدىنا، ونىڭ استانادا ءوتۋىنىڭ ءوزى قىزىقتى. جاقسى بىلەسىزدەر، رەسەي يسلام مەملەكەتىنىڭ جاۋىنگەرلەرى مەن سيريا وپپوزيسياسىن «ءبولىپ-جارمايدى»، ەكى جاقتى دا تەك تەرروريستەر دەپ سانايدى.
مىنە، وسىنداي جاعدايدا سيريالىق وپپوزيسيونەرلەردىڭ باسىن قوسىپ، استانادا ۇلكەن جيىن وتكىزۋ – نازاربايەۆتىڭ تاراپىنان جاسالعان باتىل قادام. مۇنىڭ باتىل قادام ەكەنىن، ءبىر جاعىنان ءپۋتيننىڭ سيريانىڭ ماسەلەسىن ءبىر ءوزى شەشۋگە بەلسەنە كىرىسكەنى دالەلدەي تۇسەدى (ارينە، قارۋدىڭ كۇشىمەن).
مىنە، وسىنداي جاعدايدا استانادا سيريا داعدارىسىنا قاتىستى كونفەرەنسيا وتكىزۋ، رەسەيلىك بيلىككە دەگەن نازاربايەۆتىڭ سەنىمسىزدىگى جانە كۇدىگىن كورسەتىپ وتىرسا كەرەك.
نەگە؟ بىرىنشىدەن، قازاقتار سيرياداعى جاعدايدى كىم-كىم، ءبىراق ءدال ءپۋتيننىڭ رەتكە كەلتىرەرىنە، بىلايشا ايتقاندا بەيبىتشىلىك ورناتارىنا سەنبەيدى. وسى سەبەپتى بەيتاراپ الاڭ رەتىندە ءوز قىزمەتىن ۇسىنىپ وتىر. تاراپتاردى ءتىل تابىستىرۋ ءۇشىن...
ەكىنشىدەن، نازاربايەۆ استانا كونفەرەنسياسىن وتكىزۋ ارقىلى پۋتينگە مىنانى ايتقىسى كەلگەندەي: «ۆلاديمير، تەك باشار اسادتىڭ عانا مۇددەسىن ويلاۋ دۇرىس ەمەس، قارسى تاراپپەن دە سويلەسۋ كەرەك، ولاردىڭ پىكىرىن تىڭداۋ قاجەت. «يسلام مەملەكەتىنە» باعىتتالعان-مىس رەسەيلىك بومبىلاردى وپپوزيسيانىڭ توبەسىنەن تاستاي سالۋ – تىعىرىقتان شىعار جول ەمەس».
نازاربايەۆ تاعى مىنانى ايتقىسى كەلدى: «ۆلاديمير، سيريانىڭ ماسەلەسىن قارۋدىڭ كۇشىمەن شەشۋ، ياعني اسكەري وپەراسيامەن ارالاسۋ اسا ءتيىمدى جولعا جاتپايدى. الدىمەن سوزگە كەلەتىن، ءسوز تىڭدايتىن تاراپتاردىڭ باسىن قوسۋ كەرەك».
ال بۇعان يسلام مەملەكەتىنىڭ وكىلدەرى كىرمەيتىنى ايدان انىق.
بۇل ارادا استانا ۋكراين-رەسەي قاقتىعىسىنداعى مينسكىنىڭ، بەلارۋستىڭ بىتىمگەرلىك تاجىريبەسىن قولدانىپ كورمەك سياقتى. بۇل رەسمي استاناعا حالىقارالىق ساحنادا بىرنەشە ۇپاي جيناۋدىڭ تاپتىرماس جولى.
نەگىزىنەن مۇسىلمان مەملەكەتىن باسقاراتىن پرەزيدەنت نازاربايەۆ ءتۇرلى مۇسىلمان كۇشتەرىنىڭ اراسىندا تۋىنداعان ساياسي داۋ-دامايلارعا بىتىمگەر ءارى ءادىل قازى رەتىندە ارالاسقىسى كەلەدى. ىقپالدى مۇسىلمان مەملەكەتتەرىنىڭ كوپشىلىگى سيريا داعدارىسىنا ەتەنە كىرىگىپ، بەلگىلى ءبىر تاراپتى قولداپ وتىرعاندا وسى ساياسي داۋ-دامايعا قازاقستاننىڭ دا ارالاسىپ، ءوز ءسوزىن ايتاتىن مۇمكىندىگى بار.
ارينە، سيريا داعدارىسىنىڭ ءتۇيىنىن تارقاتۋدى بۇگىنگىدەن دە جوعارى دەڭگەيدە شەشۋگە قازاقستاننىڭ الەۋەتى جەتپەسى انىق. سەبەبى، مۇنداي جاعدايدا كەلىسسوزدەرگە سىرت كوز جانە اجەپتاۋىر قۋاتتى تورەشى كەرەك بولادى. ايتالىق، سونىڭ ءبىرى – اقش. ونىڭ ىشىندە امەريكانىڭ سىرتقى ساياسات ۆەدومستۆوسى.
ەستەرىڭىزدە بولسا، ۋكراينا-رەسەي كەلىسسوزدەرىنە ەۋروپالىق مودەراتورلىق قاتىسقان بولاتىن.
ونىڭ ۇستىنە، ءدال ءقازىر سيريالىق وپپوزيسيونەرلەرگە اسەر ەتە الاتىن ءبىر كۇش بولسا ول – «ۆاشينگتوندىق وبكوم». سەبەبى، ءدال ءقازىر ولار كومەككە مۇقتاج. ءپۋتيننىڭ بومبىلاۋىنا قارسى تۇرا الاتىن اۋە قورعانىسى كەرەك. اقش-تىڭ ايتقانىنا كونسە، امەريكا ولارعا بۇل قورعانىستى بەرۋگە ءازىر.
