دەرەككوز: Ras.kz
بۇل بالا كەزىمدە ءوزىم كۋا بولعان وقيعا ەدى.
قاراقۇمداعى ءبىر قۇدىقتىڭ باسىندا ەكى ءۇي ەدىك. كورشىمىز دۇيسەن دەگەن شوپان. سول كىسى ءبىر كۇنى ءبىزدىڭ ۇيدە اكەمە ءبىر اڭگىمە ايتىپ وتىردى. وسى جەردەن كوءرىنىپ تۇراتىن بيىك توبەنىڭ باۋرايىندا مال جايىپ ءجۇرىپ، ول قاسقىردىڭ اپانىنا كەزدەسىپتى. اپاننىڭ الدىندا ءۇش-تورت كۇشىك ويناپ ءجۇرىپتى. ەرتەڭىنە كەتپەن الىپ بارىپ، ءىندى ەرىنبەي قازىپ، كۇشىكتىڭ ءبارىن ۇستاپ الىپ، ءولتىءرىپ تاستاپتى.
– ەرتەڭ ءوسىپ العاسىن بۇلار مالعا شابادى، – دەدى دۇيسەن.
– ءاي، بەكەر قىلعان ەكەنسىڭ، – دەدى اكەم وعان رەنجىپ. – قاسقىر كورشىسىنە شاباتىن با ەدى. ەندى بالە بولاتىن بولدى. مالىڭا ساق بول! تىپ-تىنىش ۇيقىمدى قاندىرىپ جۇرگەن مەنى دە قارالاي تۇنىمەن مال كۇزەتتىرەتىن بولدىڭ-اۋ.
ايتقانىنداي، ەكى-ۇش كۇننەن سوڭ دۇيسەننىڭ ەكى-ۇش قويىن قاسقىر ءولتىرىپ كەتتى. ودان سوڭ تاعى بىر-ەكى رەت. جەمەيدى. قويلاردى تەك تاماقتاپ ءولتىرىپ كەتە بەرەدى. جيىرمادان اسا مالى شىعىن بولدى.
ال ول ۇيدەن بىرەر ءجۇز مەتر جەردە وتىراتىن ءبىزدىڭ وتار امان.
ءبىر كۇنى ءتۇن ىشىندە دۇيسەننىڭ ءۇي جاعىنان شىققان ويبايلاعان جامان داۋىستان ءبارىمىز ورە تۇرەگەلدىك. دۇيسەننىڭ ايەلى زار جىلاپ ءجۇر. نە بولعان؟
سويتسەك، قوجايىننىڭ مال كۇزەتىندە جۇرگەنىن «زەرتتەپ» العان قاسقىر ونىڭ ۇيىنە كەلەدى. كيىز ءۇي ىستىق بولعاسىن، تۇنەمەلىك ىرگەنىڭ ءشيىن اشىپ، كيىزىن ءتۇرىپ قويادى ەكەن. ول كەزدە شوپان بايعۇستا قانداي ءجونى ءتۇزۋ ءۇي بار. ءشيى ىسىرىلعان اشىق ىرگەدەگى كەرەگەنىڭ ساعاناعى سىنىق تا، ول جەردە ەڭبەكتەگەن ەرەسەك ادام ەركىن سىيىپ كەتەتىندەي تەسىك بار ەكەن. جانكەشتى قاسقىر سول تەسىكتەن كىرىپ، شوپان ايەلىنىڭ قۇشاعىندا جاتقان ەمىزۋلى بالانى العان دا قاشقان عوي. بالانىڭ اناسى اۋەلى قورىققانىنان ءۇنى شىقپاي قالىپ، سالدەن سوڭ ەسىن جيىپ بارىپ، ويبايىن سالعان ەكەن.
قاسقىر تىستەپ كەتكەن بالا تاس قاراڭعى تۇندە قايدان تابىلسىن، ەرتەڭىنە تاڭ اتا جىرتقىشتىڭ ءىزى شىقتى. ۇيدەن شىعا ءبىر توبەدەن اسىپ، ەكىنشى توبەنىڭ باسىنا شىققان سوڭ تاماعىنان تىستەپ ولتىرگەن ءسابيدى تاستاپ كەتىپتى. جەمەگەن. دەنەسىن بۇلدىرمەگەن. تەك ولتىرگەن. ولگەنىنە كوزى جەتكەسىن بارىپ، ءسابي مۇردەسىن «ەندى الا قويىڭدار» دەگەندەي توبە باسىنداعى اشىق شاعىل قۇمنىڭ باسىنا، كوزگە تۇسەتىن جەرگە قالدىرىپ كەتكەن.
بولعان وقيعانىڭ بارى وسى.
دالا تاعىلارىنىڭ ەڭ جىرتقىشى دا جۇرەكتىسى – قاسقىر. ولار اقىلدى دا ءمارت بولادى. ول ءوز ىنىنە تاقاۋ قونىستانعان وتارعا ەش ۋاقىتتا تيىسپەيدى ەكەن. بۇل – كورشىسىمەن بەيبىت ءومىر ءسۇرۋدى قالاعانى. سول زاڭدى بۇزعان ادام – دۇيسەندى ول قاندى قۇنىكەر ساناعان جانە ونىڭ يىسىنەن كۇشىكتەءرىن ءولتىرۋشى سول ەكەنىن قاپىسىز انىقتاعان. سوسىن ءوزىنە-وزى انت بەرگەن: «بالادان بالانىڭ ارتىعى جوق. قانعا – قان!»
ول جانە وزىنە-وزى بەرگەن سەرتىن ورىنداپ، ءوز بالالارىن ءولتىرۋشىدەن قان قاقساتىپ تۇرىپ كەك الدى!
دالا تاعىلارىنىڭ ەڭ جىرتقىشى دا جۇرەكتىسى – قاسقىر. ولار اقىلدى دا ءمارت بولادى. ول ءوز ىنىنە تاقاۋ قونىستانعان وتارعا ەش ۋاقىتتا تيىسپەيدى ەكەن. بۇل – كورشىسىمەن بەيبىت ءومىر ءسۇرۋدى قالاعانى.
1988 جىلى الماتىداعى «جالىن» باسپاسىنان مەنىڭ بالالارعا ارنالعان ولەڭدەر جيناعىم شىقتى. ماقتانعانىم ەمەس، كىتاپتىڭ ىشىندە كوشپەندى جۇرتىمىزدىڭ ءسالت-داستۇرىن قامتىعان جابدىقتار، دالا شوپتەرىنىڭ ءتۇر-تۇرى تۇگەلدەي قامتىلعان ءتاپ-تاۋىر ولەڭدەر بار ەدى. وسى ۇلتتىق-ەكزوتيكالىق ولەڭدەرىمنىڭ جيناعىن باستاۋىش سىنىپتار مۇعالىمدەرى، مەكتەپكە دەيىنگى بالالار مەكەمەلەرىنىڭ قىزمەتكەرلەرى وزىمە دە ۇلگەرتپەي كىتاپ دۇكەندەرىنەن پىشاق ءۇستىنەن ساتىپ الىپ كەتتى. سول كىتاپتا وسى وقيعانى سيۋجەتتى ولەڭگە اينالدىرىپ بەرە وتىرىپ، ءتۇز تاعىلارىنىڭ قاسيەتىنەن بالالاردى حاباردار ەتكىم كەلگەن. وكىنىشكە وراي، باسپاگەرلەر ءدال سول ولەڭدەرىمدى جيناققا ەنگىزبەي قويىپتى. نەگە؟
كەيىنىرەك باسپاعا بارىپ، ونداعى جىگىتتەرمەن سويلەسكەنىمدە:
– الدىندا ءبىر وتار قوي تۇرعاندا، جانىن جالداپ كيىز ۇيگە كىرىپ، ودان بالا الىپ قاشىپ، ونى جانە جەمەي تاستاپ كەتەتىن ول قاسقىر اۋىش پا، الدە ۆەگەتاريانەس پە؟! – دەدى ولار.
قاسقىردى سۋرەتىنەن عانا كورگەن جىگىتتەرگە مەن تابيعات زاڭىنىڭ كۇردەلىلىگى، ءتىلى جوق بولعانىمەن ءاربىر جاراتىلىس يەسىنىڭ وزىنە ءتان اقىل-ساناسى، جازىلماعان بۇلجىماس زاڭدارى بولاتىنىن قانشا دالەلدەسەم دە، ءتۇسىندىرە المادىم. ال ادەبيەتتىڭ توڭىرەگىندە جۇرگەن ولاردىڭ ءتۇيسىگى وسىلاي بولسا، كوپ نارسەدەن بەيحابار، اسفالتتا وسكەن ۇرپاعىمىزدى ءبىز اتا-بابامىز مەكەندەگەن دالا زاڭى مەن ۇلتتىق ساناعا قالاي تاربيەلەمەكپىز؟!
جانىڭدى كەيدە وسىنداي ءنارسەلەر دە قۇلازىتادى.
اسقار كىرەبايەۆ
