ءقازىر ەرىنبەگەن ادامنىڭ ءبارى ءدىني باسقارمانى اششى تىلىمەن ءبىر تۇيرەپ وتەتىن بولدى. ەلىمىزدەگى جاستار جات اعىمنىڭ قاتارىنا ءوتىپ، لاڭكەستىك ارەكەتتەر ورىن السا، «ءدىني باسقارما قايدا قاراپ وتىر؟» دەپ شەكە باسىمىز تىرىسىپ، كۇيىپ-پىسەتىن كۇيگە تۇستىك. بىردەن ايتايىق، ءدىننىڭ توڭىرەگىندە بولىپ جاتقان ماسەلەلەرگە تەك قانا ءدىني باسقارما جاۋاپتى ەمەس. دىنگە قاتىستى ماسەلەگە ءدىن ىستەرى كوميتەتى، ۇقك، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى، مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ دە قاتىسى بار ەكەنىن ەستەن شىعارماعان ابزال.

 

شوۋعا كوڭىل بولگەنشە، دىنگە كوڭىل بولسەيشى...

قوعامدىق ۇيىمنىڭ قاتارىنا جاتاتىن ءدىني باسقارما ءقازىر مەملەكەتتەن ءبىر تيىن الماي، جۇمىس ىستەپ جاتىر. مۇنى ءدىننىڭ اينالاسىدا جۇرگەندەردىڭ ءبارى بىلەدى.

كەرەك دەسەڭىز، ەلىمىزدەن سوڭعى ءۇش-تورت جىلدا ءدىني باسقارما سەكىلدى جۇمىس ىستەپ جاتقان مەكەمەنى قولىڭىزعا شام الىپ ىزدەسەڭىزدە تاپپايسىز.

ءدىني باسقارماعا ەرجان مايامەروۆتى پرەزيدەنت جۇمىستى جۇرگىزۋ ءۇشىن اكەلدى. قۇدايعا شۇكىر، ول پرەزيدەنتتىڭ سەنىمىن اقتاپ، جۇمىس ىستەۋدە.

ءقازىر قوعامدىق ورتادا تۇرمەگە تۇسكەن ادامنىڭ جات اعىمنىڭ سوڭىنا ىلەسىپ كەتەدى دەگەن ۇعىم قالىپتاسقان (مۇنىڭ الدىندا «تۇرمەنىڭ بوساعاسىن اتتاعان ادام تۋبەركۋلەزگە مىندەتتى تۇردە شالدىعادى» دەۋشى ەدىك). ەگەر تەمىر توردىڭ ار جاعىندا جات اعىم قانات جايسا، وعان ادىلەت جانە ىشكى ىستەر مينيسترلىگى جاۋاپكەر بولۋى ءتيىس. بۇعان ءدىني باسقارمانىڭ قانداي قاتىسى بار؟

ءبىراق مۋفتيات «مەنىڭ جۇمىسىم، سەنىڭ جۇمىسىڭ» دەپ ءبولىپ-جارماي اتا-بابامىز ۇستانعان اسىل ءدىنىمىزدى ناسيحاتتاۋ ءۇشىن ارنايى ۇگىت-ناسيحات توبىن قۇرىپ اۋىل-اۋىلدى، تۇرمەلەردى ارالاپ ۋاعىز ايتىپ، ءتۇسىندىرىپ ءجۇر. وسىدان كەيىن ءدىني باسقارما «جۇمىس ىستەمەيدى» دەپ ايتۋدىڭ ءوزى ۇيات.

ەسكە ءتۇسىرىپ كورىڭىزشى، ءدىني باسقارمانىڭ بۇل باعىتتاعى جۇمىسىن قاي تەلەارنا كەڭ كولەمدە ناسيحاتتاپ، ۇزبەي حابار تارتتى. ەشقانداي تەلەارانا بۇعان قىزىعۋشىلىق تانىتقان جوق.

ەسەسىنە اش ىشەكتەي شۇباتىلعان تەلەسەريالدار مەن شوۋ-باعدارلامالار كورسەتۋدەن بىر-بىرىمەن باسەكەلەسىپ، رەيتينگ قۋىپ كەتكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. سىناعىش بولساق، سولاردى سىنايىق.

 

مەشىتتەردى قايتارۋ

كەزىندە قولىندا قاراجاتى بارلار جەر-جەردە اتالارىنىڭ اتىنان مەشىت سالىپ، جاماعاتتىڭ يمانعا بەت بۇرۋىنا مۇرىندىق بولدى. سول مەشىتتەردىڭ ءبارى بىردەي ءدىني باسقارماعا باعىنباعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەۋى مۇمكىن.

ەرجان مالعاج ۇلى كەلگەن بەتتى ءار اعىمنىڭ ورداسىنا اينالعان مەشىتتەردى ءبىر ورتالىققا جيناۋعا كۇش سالدى. بۇل ايتار اۋىزعا جەڭىل جۇمىس بولعانىمەن اتقارىلۋى قيىن، مەحانات تىرلىگى مول شارۋا-تۇعىن.

الماتى سياقتى ءىرى قالالاردا كەزىندە پىسىقتار «مەشىت سالامىز» دەپ اكىمدىكتەن جەر تەلىمدەرىن الىپ، ءبىر شەتىنە مەشىت، ءبىر شەتىنە كوتتەدج، كافە، دۇكەن سالىپ الدى. ولارمەن كۇرەسۋ وڭاي بولدى دەپ ەشكىم ايتا الماسى انىق.

ءبىراق ءدىني باسقارما داۋ تۋعىزباي، بار ماسەلەنى سوتقا جەتكىزبەي شەشتى. مۇنى ءبارىمىز بىلەمىز. ءبىراق اتقارىلعان جۇمىستىڭ ساناتىنا قوسقىمىز كەلمەيدى.

جالپى العاندا مەشىتتەردى مۋفتياتقا قايتارۋدا باسقارما قىزمەتكەرلەرى زاڭ اياسىندا جۇمىس ىستەپ، وزدەرىنىڭ بىلىكتى بىتىمگەر ەكەندەرىن كورسەتتى. ولار بۇل باعىتتا اتقارعان جۇمىستارىن جارنامالاپ، جالايىرعا جار سالعانىن ەستىگەن دە، كورگەن دە ەمەسپىن.

تاعى ءبىر قىزىقتى جايتتى ايتا كەتەيىك. الماتىداعى ۇيعىر اعايىندار كوپ قونىستانعان ياسسۋي كوشەسىنىڭ بويىندا اللانىڭ ءۇيى بار. الگى مەشىتتىڭ تورىنە ۇيعىرلار ۇيعىرستاننىڭ تۋىن كەرىپ قويعاندا، مۇنىڭ زاڭعا قايشى ەكەنىن مۋفتيات قىزمەتكەرلەرى جاڭقالاپ ءتۇسىندىرىپ، بار ماسەلەنى داۋ-شارسىز شەشكەن ەدى. مۇنى ءبىز كەيىننەن ەستىدىك.

وسىلايشا «جۇمىس ىستەمەيتىن» ءدىني باسقارما ۇلتتىق تۇتاستىعىمىزدى ساقتاپ، بىرلىگىمىزگە سىزات تۇسىرمەۋدە ۇقك كەم ەڭبەكتەنبەگەنىن نەگە بايقاماعانداي كەيىپ تانىتامىز؟

ءدىني باسقارما ەلىمىزدەگى مەشىتتەردى قاناتىنىڭ استىنا الىپ، ەلىمىزدىڭ ءدىني-رۋحاني سالاسىنىڭ تۇتاس ءبىر ورگانيزيم سياقتى جۇمىس ىستەۋىنە جول اشتى. بۇل ارالىقتا مۋفتيات وزگە دە جۇمىستاردى ۇمىت قالدىرماي شۇرىق تەسىك بولعان جانىمىزعا جاماۋ بولعانىن قالاي ايتپاسسىڭ؟

 

مەدرەسەنىڭ كوللەدجدەن نەسى كەم

ءدىني باسقارمانىڭ اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن تاعى ءبىر ءىسى – مۋفتيات جانىندا جاستارعا ءدىني تۇرعىدان ءبىلىم بەرىپ، كادرلاردا دايارلايتىن مەدرەسەلەردى كوللەدج دەڭگەيىنە كوتەرىپ، مەملەكەتتىك ديپلوم تابىستايتىن رەسمي وقۋ ورىنعا اينالدىرعانى.

كىم بىلەدى، بۇعان مۋفتيات ارالاسپاعاندا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى بۇل ىسكە ساۋساعىنىڭ ۇشىندا باتىرماس ەدى.

ءقازىر ءدىن سالاسىندا مەدەرەسەلەر مەن جوعارعى بۋىندى وقۋ ورىنداردى بىتىرگەن جاستارىمىز مەملەكەتتىك ديپلومعا يە بولىپ، ءتۇرلى سالادا جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك الىپ وتىر.

ءوز كەزەگىندە حازرەت ەرجان مالعانج ۇلى مەدرەسە بىتىرگەندەردىڭ ءبارى يمام، مولدا بولىپ كەتپەيتىنىن، ەڭ باستىسى ءدىني ساۋاتقا يە بولىپ، اداسۋشىلىققا بوي الدىرمايتىنىن ايتقان ەدى.



ورايى كەلگەندە ايتا كەتەيىك. كىندىك ازيادا بىزگە قاراعاندا ەداۋىر ءدىندار كورشىمىز وزبەكستاندا مەدرەسە بىتىرگەن جاستار مەملەكەت تاراپىنان مويىندالماعان تاباقتاي سەرتيفيكاتتارىن قالتاعا سالىپ، تەككە ۋاقىت ولتىرگەندەرىنە ءالى كۇنگە دەيىن وكىنىپ ءجۇر.

ال بىزدە بۇل ماسەلە تولىعىمەن شەشىلگەن. بۇل ءىستى شەشىپ بەرگەن ءدىني باسقارماعا العىستان باسقا ايتارىمىز جوق. سوندىقتان مۋفتياتتىڭ ءدىني كادرلاردى ەل ىشىندە دايارلاۋعا كۇش سالۋى ءوز ناتيجەسىن بەردى دەپ نىق سەنىممەن ايتۋعا بولادى.

 

حالالعا باس اۋىرتقان كىم؟

تاۋەلسىزدىككە يە بولىپ، دىنگە قايتا بەت بۇرعالى بەرى قازاقستاندا حالال ستاندارتتارىن ەنگىزۋ ماسەلەسى شەتىن ماسەلەگە اينالدى. كەزىندە حالال سەرتفيكاتىن بەرەتىن ۇيىمنىڭ باسشىلارى كاسىپورىنداردىڭ ءونىمىن تەكسەرمەستەن حالال سەرتيفيكاتتى شۇلەن تاراتقانداي تاراتتى.

سول كەزدە ولاردان «كاسىپورىنداردىڭ حالال ستاندارتىنا ساي ءونىم شىعارۋىنا قاندايدا دا كەپىلدىك بەرەسىزدەر؟» دەپ سۇراعاندا. الگى اعالارىمىز: «بۇدان كەيىنگى ءىستى اللانىڭ قاراۋىنا تاپسىرامىز» دەپ اپەندەنىڭ اڭگىمەسىن ايتقانى ەستىپ، ءبىرازعا دەيىن كۇلىپ جۇردىك.

سوڭعى ۋاقىتتارى قازاقستاندا حالال ستاندارتتارىنىڭ ءبىر ىزگە ءتۇسىپ، كاسىپورىنداردىڭ حالال ءونىم شىعارۋعا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراي باستاۋىنا ءدىني باسقارما جانىنان قۇرىلعان «حالال» ونىمدەرىن ستاندارتتاۋ ءبولىمى ىقپال ەتە باستاعانى بەلگىلى.

بۇل باعىتتا ءدىني باسقارما جانىنداعى ءبولىم، الماتىداعى سانەپيدەميالىق قاداعالاۋ ورگاندارىمەن كەلىسىم-شارتقا وتىرىپ، ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنىڭ حالال ستاندارتىنا ساي كەلەتىنىن ارنايى زەرتحانادا انىقتاپ، سودان كەيىن عانا حالال سەرتيفيكاتىن بەرە باستاۋىن ورەلى جۇمىستاردىڭ قاتارىنا قوسۋعا بولادى.

ەگەر بۇل باعىتتا ءدىني باسقارما دۇرىس جۇمىس ىستەمەسە دۇنيەجۇزى مەن ەلىمىزگە تانىمال كومپانيالاردى مۋفتياتپەن جۇمىس ىستەۋگە اڭسارى اۋماس ەدى عوي.

 

وزگە جۇمىستار

بۇگىندە جىل سايىن ەلىمىزدەگى مۇسىلمانداردىڭ قاجىلىق ساپارىن ۇيىمداستىرۋ دا ءدىني باسقارماعا جۇكتەلگەن. بىلگەن ادامعا مۇنىڭ ءوزى ۇلكەن جۇمىس. سوندىقتان مۋفتيات «نەگە جۇمىس ىستەمەيدى» دەپ ەتەكتەن تارقاننان گورى ءارقايسىمىز ورتاق شارۋاعا اتسالىسىپ، ءدىني باسقارماعا ءبىر پايدامىزدى تيگىزۋىمىزدى ويلاعان ابزال.

باسقارما ءقازىر تۋرا ءدىندى ناسيحاتتايتىن بىرنەشە سايت اشىپ، قىزۋ جۇمىس ىستەپ جاتىر. بۇل ءىستى مۋفتياتتىڭ ايماقتاعى وكىل يماندارى دا ءىلىپ اكەتىپ، جاڭا سايت قۇرىپ، حالىقپەن ەتۋگە كوشكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز.

بۇدان باسقا ءدىني باسقارمانىڭ تۇركيامەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتىپ، تۋرا جولدى نۇسقايتىن ءدىني كىتاپتار شىعارىپ، تەگىن تارتاقانىن دا اتاپ ايتۋعا بولادى.

ءدىني باسقارمىنىڭ سوڭعى جىلدارى اتقارعان قاداۋ-قاداۋ ىستەرىن ادەيى تىزبەكتەپ وتىرمىز. ءبىر سوزبەن ايتساق، ءدال ءقازىر ءدىني باسقارما ءوز مۇمكىندىگىن تولىق پايدالانىپ جۇمىس ىستەپ جاتىر. ەگەر جۇمىستىڭ بۇدان دا جاندانعانىن قالاساق، ءدىني باسقارمانىڭ قۇزىرەتىن كەڭەيتىپ، مەملەكەت تاراپىنان قارجىلاندىرۋ ءىسىن جۇزەگە اسىرۋ كەرەك. سول كەزدە كوپتەگەن ماسەلەلەر شەشىمىن تابار ەدى.

نۇرلان جۇماحان