ەۋروپانىڭ جۇرەگى بريۋسسەل قالاسىندا ەلىمىزدىڭ ازاماتتىق بەلسەندىلەرى باس قوسىپ، "جاڭا قازاقستان" اتتى فورۋمى اياسىندا ەلدەگى جاعدايدى تالقىلادى. بۇل جيىننىڭ وتەتىنى ءمالىم بولعالى بەرى ەل اراسىندا نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەردىڭ باس كوتەرگەنى بەلگىلى. ەندىگى كەزەكتە ەل مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ باسقوسۋىنا قاتىستى ءوز ويىمىزدى العا تارتساق.

 

ءابىليازوۆتان باسقا ماڭىزدى دۇنيە بار

بۇل جيىننىڭ بريۋسسەلدە وتەتىنى ءمالىم بولعاندا ءبىراز جۇرت ەۋروپادا بويتاسالاپ جۇرگەن مۇحتار ءابىليازوۆقا قارسى ۇيىمداستىرىلعان شارا ەكەنىن دە ايتىپ قالدى.

ءيا، لوگيكاعا سيادى. بۇگىندە قازاقستاندا تىيىم سالعان ۇيىمنىڭ جۇمىسىن الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى قىزدىرۋعا بار كۇشىن سالعان ءابىليازوۆ ءقازىر بيلىكتىڭ باس اۋرۋىنا اينالعانى جاسىرىن ەمەس.

سوندىقتان جۇرتتىڭ بۇلاي ويلاۋى زاڭدى. ءبىراق بريۋسسەلدە وتكەن جيىنعا قازاقستاننان اتتانعان ساياساتكەرلەردىڭ توبىنا نازار اۋدارعان ادام – ولاردىڭ ءبىر كۇندە بيلىكتىڭ «ۇرتوقپاعىنا» اينالامايتىنىن جاقسى بىلەدى. دوس كوشىم، ايدوس سارىم، ءامىرجان قوسانوۆ، راسۋل جۇمالى باستاعان ساياساتكەرلەردىڭ مۇنداي ارەكەتكە بارماسى انىق.

ەكىنشىدەن، ءدال وسى كەزدە بيلىك پەن وپپوزيسيادا جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ءوز مۇددەسىن كوزدەۋى ەلىمىزدىڭ ۇلكەن تىعىرىققا تىرەيتىنى انىق. ەگەر ەل ىشىندە ساياسي تارتىس ۇدەي تۇسسە، تاۋەلسىزدىكتەن ايىرىلىپ قالۋىمىز دا بەك مۇمكىن.

سوندىقتان ساياساتتا جۇرگەن ازاماتتاردىڭ قيىن كەزەڭدە بىرىگۋىن ۇلكەن جەتىستىك دەپ باعالاۋعا بولادى.

وسىدان 3-4 جىل بۇرىن دوس كوشىم مەن اكەجان قاجىگەلدين ءبىر ۇستەلدىڭ باسىندا وتىرىپ، ەل مۇددەسى توڭىرەگىندە اڭگىمەلەسىپتى، بولماسا، ايدوس سارىم مەن راسۋل جۇمالى اكەجان قاجىگەلدينمەن كەزدەسۋگە جولعا شىعىپتى دەگەن حابار تاراسا سەنبەس ەدىك.

ايتپاقشى، «بۇل ىسكە بيلىكتىڭ قاتىسى بولماسا (ءابىليازوۆتى السىرەتۋدى كوزدەمەسە دەپ قابىلداساڭىز دا بولادى)، قازاقستاننان ءبىر توپ ساياساتكەرلەر قۇدالىققا بارعانداي، ەۋروپاعا كەدەرگىسىز قالايشا بارىپ، كەلدى» دەگەن كۇمان-كۇدىك ءبىراز ادامنىڭ كوكەيىندە جۇرگەنى انىق.



بىزدەر مۇنداي جاندارعا ەلىمىز ءۇشىن ءابىليازوۆتىڭ بيلىككە قارسى ساياسي كۇرەسىنەن ماڭىزدى دۇنيەلەردىڭ بار ەكەنىن ەستەرىنە سالامىز. كەز كەلگەن ادام وسى سۇراقتى وزىنە قوياتىن بولسا، ءبىراز سۇراققا جاۋاپ الاتىنى انىق.

 

 

رەسەيدەن ىرگەنى اۋلاق سالۋ

قازىرگى تاڭدا الەمدىك گەوساياسي جاعداي مىڭ قۇبىلىپ تۇرعانى بارشاعا ءمالىم. بۇگىندە بيلىكتىڭ ءوزى دە كورشىمىز رەسەيدىڭ شاشباۋىن كوتەرە بەرسە، ۇلكەن تىعىرىققا ماڭداي تىرەيتىنىن ءتۇسىندى.

ءدال ءقازىر الەمدەگى ساياسي جاعداي الاي-تۇلەي بولعانمەن، بۇل كەزەڭ قازاقستاندا ساياسي رەفورما جۇرگىزۋ ءۇشىن قولايلى كەزەڭ بولىپ تۇرعانىن بيلىك تە، وپپوزيسيادا جۇرگەن ازاماتتار دا ۇعىنىپ، ءتۇسىنىپ وتىر.

رەسەي اقش باستاعان باتىس ەلدەرىمەن كۇرەسىپ جاتقاندا رەسمي استانانىڭ ەلىمىزدەگى دەموكراتيالىق كۇشتەردىڭ باسشىلارىمەن ىمىراعا كەلىپ، ەۋروپا ەلدەرىنىڭ الدىندا "مانيەۆەر" جاسايتىن جاڭا جولدار ىزدەستىرۋىن تۇسىنۋگە بولادى. ەگەر بيلىكتىڭ مۇنداي ويى بولسا،  ونى سوگە، جامانداۋدىڭ ءجونى جوق.

كىم بىلەدى، ەرتەڭگى كۇنى رەسەيدەگى پۋتين رەجيمى سانكسيالارعا شىداس بەرمەي سۇلاپ تۇسسە، بيلىكتىڭ ەۋروپا ەلدەرىنىڭ الدىنا تارتاتىن ارگۋمەنتى بولۋى كەرەك قوي. قازاقستاننىڭ وپپوزيسيادا جۇرگەن، جالپى ەركىن ويلى ازاماتتارىنىڭ ەۋروپا تورىندە باس قوسىپ، ەلدەگى ساياسي احۋالدى تالقىلاسا، بۇدان قازاقستاندى ورتالىق ازيا، قالا بەردى دوستاستىق ەلدەرى اراسىندا دەموكراتياسى ءبىرشاما دامىعان ەل ەكەنىن ايگىلەپ، شوقتىعىن بيىكتەتە تۇسەتىنى انىق. سول سەبەپتى، بۇل باسقوسۋدى ءابىليازوۆقا قارسى ۇيىمداستىرىلعان شارا دەپ تون ءپىشىپ، جاۋىرىن اشۋدىڭ ورىنسىز ەكەنىن بايقايمىز. مۇنىڭ استارى تىم تەرەڭدە.

 

ساياسي جىلىمىق جانە قازاق ءتىلى

جالپى  الداعى ۋاقىتتا ەلىمىزدەگى ساياسي جىلىمىق ورناۋى مۇمكىن. بۇل ءوز كەزەگىندە ەۋروپادا بيلىكتى قاتتى سىنعا الىپ جاتقان ءابىليازوۆتىڭ ءباسىن تومەندەتەتىنى ءسوزسىز.

ەۋروپاداعى ەركىن ويلى ازاماتتاردىڭ باسقوسۋى، كۇنى كەشە عانا بەلگىلى عالىم سايات ىبىرايدىڭ مەزگىلىنەن بۇرىن اباقتىدان بوساپ شىعۋى – اينالىپ كەلگەندە،  ەلىمىزدەگى ساياسي پليۋراليزم بويىنا قان جۇگىرتىپ، ءابىليازوۆتىڭ ەكپىنىن تابيعي تۇردە باسەڭدەتە تۇسەدى.

وسى ءبىر جايتتاردىڭ استارىنا ۇڭىلگەن جۇرت سوڭعى ۋاقىتتارى قازاقستاندا ءقازاقتىلدى ساياساتكەرلەردىڭ كۇش الىپ، بيلىك ساناساتىن دەڭگەيگە جەتكەنىن اڭعارۋعا بولادى. بۇل – ۇلتتىق مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسىن قالاۋداعى ماڭىزدى قادام ەكەنىن ەستەن شىعارماعان ءجون.

 

كۇنى كەشەگى فورۋمدا قىل اياعى قاجىگەلديننىڭ قازاق تىلىندە سۇحبات بەرىپ، قازاق تىلىندە سويلەۋى، قازاق ءتىلدى ورتادا شىققان عالىم، قوعام قايراتكەرى سايات ىبىرايدىڭ بوستاندىققا شىعۋىنان الداعى ۋاقىتتا قازاقستاندا ساياسي بيلىككە ۇمتىلعان توپتار اراسىندا قازاق ءتىلىن ءبىلۋ جەڭىسكە جەتەلەيتىن نەگىزگى فاكتور بولاتىنىن بايقاۋعا بولادى.

ەندىگى كەزەكتە «جاڭا قازاقستان" فورۋىمىنىڭ ەلىمىزگە تيگىزەر قانداي پايداسى بار؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرسەك. جالپى العان ەلىمىزدەگى دەموكرتيالىق قۇندىلىقتاردى تۋ ەتىپ كوتەرگەن ازاماتتاردىڭ ەۋروپا تورىندە باس قوسىپ، ساياسي ءماجىلىس قۇرۋى ەلىمىزدە ساياسي مادەنيەتتىڭ قالىپتاسقانىن ايعاقتايتىن قۇبىلىس.

فورۋم جۇمىسىنا قاتىسقان ازاماتتاردىڭ تابانىندا ءبۇرى بار، باستى ورىنعا ەل مۇددەسىن قويا الاتىن ازاماتتار ەكەنى بەلگىلى. سوندىقتان الداعى ۋاقىتتا بۇل ازاماتتار بيلىككە ناقتى تالاپتاپ قويىپ، بيلىك الماسۋىنا قاتىسىپ، كۇردەلى كەزەڭدى ابىرويمەن وتۋگە بار كۇش-جىگەرىن جۇمىسايتى ءسوزسىز. ايتالىق، "ازاتتىق" تىلشىسىنە بەرەن سۇحباتىندا اكەجان قاجىگەلدين سىرتقى كۇشتەردىڭ (ەۋروپارلامەنت) ىقپال ەتۋىمەن ەلدەگى ساياسي وزگەرىستەرگە ارالاساتىنىن ايتتى. ال ونىڭ قالاي ىسكە اسا باستايتىنىن جاقىن كۇندەرى كورە باستاۋىمىز مۇمكىن. سوندىقتان "جاڭا قازاقستان" فورۋمى كوپ دۇنيەگە باستاماشى بولاتىن مۇمكىندىگى بار. الداعى ۋاقىتتا فورۋمنىڭ ماقساتى مەن ەلمىزدەگى ساياسي جۇيەگە ىقپالى ايقىندالا تۇسەتىنى انىق. سوندىقتان فورۋمنىڭ ەلگە تيگەزەتىن پايداسى وتە زور ەكەنىن بايقاۋعا بولادى.

نۇرلان جۇماحان، جۋرناليست، ساياسي ساراپشى.

 

https://dalanews.kz/19865