ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ رەكتورى، اكادەميك عالىم مۇتانوۆ باستاعان ءبىر توپ عالىم تۇڭعىش رەت بەريلليي مەتالىن الۋدىڭ ەكولوگيالىق تازا تەحنولوگياسىن جاساپ شىعارىپ، اقش-تىڭ ەكى پاتەنتىنە يە بولدى.
قۇرامىندا بەريللييى بار شيكىزاتتى كەن ورىندارىنان ەكولوگيالىق تازا تەحنولوگيامەن الۋ ءادىسى الەمدىك تاجىريبەدە تۇڭعىش رەت «قازاتومونەركاسىپ» ۇاك» اق قۇرامىنا كىرەتىن جانە وندىرۋشىلەردىڭ جوعارى باعاسىنا يە ءۇلبى مەتاللۋرگيالىق زاۋىتىنىڭ زەرتحاناسىندا ارنايى قۇرىلعىدا جاسالعان. عالىمداردىڭ ەسەبى بويىنشا، جاڭا تەحنولوگيانى وندىرىسكە ەنگىزۋ زور ەكونوميكالىق ناتيجە بەرمەك. ويتكەنى، بۇل تەحنولوگيانى قولدانۋ بارىسىندا جوعارى تەمپەراتۋرالىق ۇدەرىس بولمايدى. سونداي-اق، كوپ قۋات كوزىن قاجەت ەتپەيدى، زياندى گازدار بولىنبەيدى جانە مەتالدى ەرىتۋ كەزىندە وتقا ءتوزىمدى قىمبات باعالى قۇرالدار قاجەت ەمەس. ساراپشىلار قازاق عالىمدارىنىڭ تەحنولوگياسى الەم بويىنشا باسەكەگە قابىلەتتى ەكەنىن ايتۋدا. ونىڭ ۇستىنە اقش پاتەنتىنە يە بولۋ – قازاقستاننىڭ جەتەكشى جوعارى وقۋ ورنىنىڭ عىلىمي-يننوۆاسيالىق الەۋەتىنىڭ جانە الەمدىك دەڭگەيدە جەتىستىكتەرىنىڭ مويىندالىپ جاتقاندىعىن ايقىنداي تۇسەدى.
الىپ جوبا قايتا جالعاستى
اراداعى ءبىرشاما ۇزىلىستەن كەيىن ۇلكەن ادروندىق كوللايدەر قايتا ىسكە قوسىلدى. شۆەيساريا مەن فرانسيا شەكاراسىنداعى تەرەڭ جەر استىنا ورنالاسقان 27 شاقىرىمدىق الىپ ساقينا بويىمەن پروتونداردىڭ العاشقى توبى جىبەرىلدى.
ەۋروپانىڭ يادرولىق زەرتتەۋلەر ۇيىمى ۇلكەن ادروندىق كوللايدەردى ەڭ كىشى بولشەكتەردىڭ ساۋلە جىلدامدىعىنا جاقىن جىلدامدىقپەن ءوزارا قاقتىعىسۋى كەزىندە قانداي اسەر بولاتىنىن انىقتاۋ ءۇشىن ارنايى جاساعان بولاتىن. عالىمدار بۇل سىناق الەمنىڭ قالاي پايدا بولۋىنا قاتىستى ءبىرقاتار ماڭىزدى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەتىنىن العا تارتۋدا. العاش رەت كوللايدەر 2007 جىلى ىسكە قوسىلىپ، كوپ ۇزاماي اقاۋ ورىن الىپ، جۇمىسىن توقتاتقان بولاتىن. بۇگىندە كوللايدەر دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ قىمبات عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىسى بولىپ سانالادى. جالپى، قازىرگى تاڭدا بۇل جوباعا دۇنيەجۇزىنىڭ 44 ەلىنەن 100 مىڭعا تارتا ادام تارتىلعان. جوبانىڭ جالپى قۇنى 2010 جىلدىڭ وزىندە 7،5 ملرد دوللاردى قۇراعان-دى. مامانداردىڭ ەسەپتەۋىنشە، جوبا جىل سايىن 1 ميلليون حالقى بار قالا تۇتىناتىن قۋات كوزىن قاجەتسىنەدى.
جاڭا لازەر
تومسك قالاسىنداعى عالىمدار اۋاداعى ءتۇرلى توكسين مەن جارىلعىش زاتتاردى جانە ەسىرتكى توزاڭدارىن انىقتايتىن جاڭا لازەردى ويلاپ تاپتى.
عالىمدار جاڭا لازەردىڭ قاشىق تولقىنداردى گەنەراسيالاۋ ناتيجەسىندە پايدا بولاتىنىن بايقاعان. لازەر وتە كەڭ اۋماققا تارالاتىنمەن دە ەرەكشەلەنۋدە. ماماندار جاڭا لازەرلەردىڭ كومەگەمىەن اتموسفەرا قاباتىنداعى ءتۇرلى گازداردىڭ قانشالىقتى مولشەردە جيناقتالعانىن انىقتاۋعا بولاتىنىن جانە قورشاعان ورتانىڭ قانشالىقتى لاستانعانىن قولمەن قويعانداي ايقىنداپ بەرەتىنىن العا تارتتى. بۇدان باسقا لازەردى مەديسينا سالاسىندا كەڭىنەن قولدانۋعا بولادى.
الداعى ۋاقىتتا وسى لازەردىڭ كومەگىمەن ءىرى كاسىپورىندار قورشاعان ورتاعا قانشالىقتى زالال كەلتىرىپ وتىرعانىن انىقتاي الادى. ءبىراق جاڭا لازەردى كاسىپورىن باسشىلارى قاجەتىنە جاراتا قويسا دەڭىز.
