19 قازان – قۇتقارۋشىلار ءۇشىن تاريحي داتا. ويتكەنى، 1995 جىلدىڭ ءدال وسى كۇنى توتەنشە جاعدايلار جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەت قۇرىلدى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بۇكىل تاريحىندا ۆەدومستۆو بىرنەشە رەت مارتەبەسىن وزگەرتكەنىن بىلەمىز، ءبىراق 2020 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن باستاپ مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىنداعى جەكە قۇرىلىمعا اينالدى.
«ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قۇرىلىمىن نەگىزگى ەمەس فۋنكسيالاردان بوساتىپ، قايتا قاراۋ قاجەت، بۇل ماڭىزدى ۆەدومستۆو جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. ءبىز تابيعي جانە تەحنوگەندىك اپاتتار داۋىرىنە اياق باسقانىمىزدى ەسكەرە وتىرىپ، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىن قايتا قۇرۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن»، - دەپ تاپسىرعان-دى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا.
توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ قىزمەتكەرلەرى قاتارىندا ءورت سوندىرۋشىلەر، قۇتقارۋشىلار، ۇشقىشتار، دارىگەرلەر، پسيحولوگتار، كينولوگتار بار. ولار توتەنشە جاعدايلاردى جويادى، ءورتتى سوندىرەدى، اۆاريالىق-قۇتقارۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەدى، ادامدار مەن جانۋارلارعا كومەك كورسەتەدى، ماتەريالدىق شىعىندى بارىنشا ازايتادى. تەك وسى باعىتتاردا قىزمەت ەتەدى، تەر توگەدى، بارىن سالادى.
قازاقستان تاۋەلسىزدىگى جىلدارىندا، اسىرەسە، 1995-2021 جىلدارى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ قۇتقارۋ قىزمەتتەرى 1،5 ميلليونعا جۋىق شاقىرۋدى جۇزەگە اسىردى. ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ، كاسىبيلىگى مەن تيىمدىلىگىنىڭ ارقاسىندا 400 مىڭعا جۋىق ادام قۇتقارىلدى، 353 مىڭ قازاقستاندىق توتەنشە جاعداي ايماقتارىنان ەۆاكۋاسيالاندى، 61 مىڭ زارداپ شەككەندەرگە مەديسينالىق كومەك كورسەتىلدى. ءقاۋىپتى جاعدايلاردان ءتىرى جانە جاراقاتسىز شىعۋ ۇنەمى مۇمكىن ەمەس. وسى كۇزگە دەيىن قۇتقارۋ قىزمەتىنىڭ 64 قىزمەتكەرى قىزمەتتىك مىندەتتەرىن ورىنداۋ كەزىندە قازا تاپقان.
توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى قۇرىلعان 2020 جىلى بۇل ماماندىق وكىلدەرى ءۇشىن شىنىندا دا اۋىر بولدى. ادامدارعا پاندەميا جانە كارانتيندىك شەكتەۋلەر، ورتتەر مەن سۋ تاسقىندارى، قار كوشكىندەر مەن جارىلىستار، وندىرىستىك اپاتتار، اۆتوموبيل جانۋى وقيعالارى بولدى. 14،6 مىڭ توتەنشە جاعدايدان كەلگەن شىعىن 5 ميلليارد تەڭگەدەن استام سومانى قۇرادى.
«وزبەكستانداعى سۋ قويماسى بوگەتىنىڭ بۇزىلۋىنان دا ايتارلىقتاي ماتەريالدىق شىعىن كەلتىرىلدى. سالدارىنان تۇركىستان وبلىسى ماقتاارال اۋدانىنىڭ بەس ەلدى مەكەنى زارداپ شەكتى، بۇل شامامەن 6 مىڭ ادامعا جەتىپ جىعىلادى. ولاردىڭ بارلىعىنا دەر كەزىندە ماتەريالدىق كومەك كورسەتىلدى. جاڭا مەكتەپتەر، اۋرۋحانالار مەن تۇرعىن ۇيلەر سالىنىپ، جاڭا ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدار مەن جولدار توسەلدى. تۇركىستان وبلىسىندا توتەنشە جاعدايلاردى جويۋعا ۇكىمەت رەزەرۆىنەن 16،8 ملرد تەڭگە ءبولىندى»، - دەگەن-دى سول كەزدەگى توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى يۋريي يلين.
جالپى، ەكس+شەنەۋنىكتىڭ مالىمەتىنشە، سوڭعى بەس جىلدا قازاقستاندا توتەنشە جاعدايلاردى جويۋعا 44 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى جۇمسالعان.
«مەن بالا كەزىمنەن قۇتقارۋشى بولۋدى ارماندادىم، - دەيدى استانا قالاسىنىڭ №5 ءورت ءسوندىرۋ ءبولىمىنىڭ اعا ءورت ءسوندىرۋشىسى ەگور سلاتين. – ول كەزدە بويىمدا سونداي قورقىنىش جوق. سالقىنقاندىلىقپەن جۇمىس ىستەۋ كەرەك دەگەندى ميىما كىرگىزىپ العانمىن. ويتكەنى قورقاتىن بولساڭ، دۇربەلەڭ كەزىندە، تەك وزىڭە زيان كەلتىرەسىڭ. بىرنەشە جىلدىڭ ءجۇزى بولدى، وسىنداي ۇستانىممەن ەڭبەك ەتىپ كەلەمىن. جەكە ءوزىم ماماندىعىمدى وزگەرتۋ تۋرالى ەشقاشان ويلاعان ەمەسپىن».
بارلىق تابيعي جانە تەحنوگەندىك سيپاتتاعى توتەنشە جاعدايلاردىڭ 80 پايىزدان استامى ءورت بولىپ شىعادى. ءورت ءسوندىرۋشى ماماندىعى ساپەرلەر مەن كەنشىلەردەن كەيىنگى ەڭ ءقاۋىپتى ءۇش ماماندىقتىڭ ءبىرى. عىلىمي زەرتتەۋلەر كورسەتكەندەي، ءورت كەزىندە ادام ءولىمى، ادەتتە، ءورت شىققاننان كەيىن 5-6 مينۋت ىشىندە بولادى. ونىڭ ۇستىنە قازاقستاندا ءاربىر 36 ورتتەن ءولىم تىركەلسە، اقش-تا بۇل كورسەتكىش 10 ەسە از – 360 ورتتەن ءبىر ادام، ۇلىبريتانيادا – 14 ەسە، فرانسيادا – 27 ەسە.
ءورت سوندىرۋشىلەر مەن قۇتقارۋشىلاردىڭ ەرلىگىنىڭ سوڭعى ۇلگىلەرىنىڭ ءبىرى - جامبىل وبلىسىندا وق-دارىلەردىڭ جارىلۋى سالدارىنان بولعان ءورتتى سوندىرۋدەگى وقيعالار. 26 تامىزدا الاپات جارىلىستىڭ سالدارىنان توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ 50 قىزمەتكەرى زارداپ شەكتى، ونىڭ 8ء-ى قازا تاپتى.
«ءبىزدىڭ جىگىتتەر جۇگىرىپ ءجۇرىپ مىندەتتەرىن ابىرويمەن ورىندادى. وقيعا ورنىنا جەتكەندە تەك قاتتى ءتۇتىن باسقانىن بايقادىق. سول سەبەپتى ءورتتى سوندىرۋگە بارلىق جاۋىنگەرلىك بريگادالاردى جۇمىلدىردىق. ال ودان ءارى نە بولعانىن ساراپتاي المادىق، قايعىلى وقيعانىڭ ارتى تەرگەۋمەن جالعاسىپ كەتتى. قايتا ارىس قالاسىنداعى جارىلىستان شىققان ءورت قاۋىپسىزدەۋ ەدى، بارلىعى جان-جاققا باس ساۋعالاپ ۇلگەردى، دەسە دە جارىلىس ءقاۋپى جوق. ونىڭ ىشىندە باستاپقى كەزەڭدە دە، ءورت كەزىندە دە بىزدە بولعان اقپارات بويىنشا جۇمىس ىستەدىك»، - دەدى وقيعانىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن ماماندار.
قۇتقارۋشىلار تەك ورتپەن كۇرەسىپ قانا قويماي، سۋعا باتىپ بارا جاتقان ادامداردى، قيىن جاعدايعا تاپ بولعان بالىقشىلاردى قۇتقارىپ، كەمەلەر مەن شاعىن كولەمدى ءجۇزۋ قۇرالدارىنا دەيىن سۋعا باتىپ كەتپەۋگە كومەكتەسەدى. ولار سونداي-اق سەل، جەر سىلكىنىسى جانە جارىلىس سالدارىن جويادى، ادامداردى قار ۇيىندىلەرىنەن الىپ شىعادى، باكتەريولوگيالىق جانە حيميالىق قاۋىپتەردەن قورعايدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ولار - قۇرلىقتاعى، سۋداعى جانە اۋاداعى العاشقى كومەكشىلەر. امبەباپ ساربازدار.
الايدا، كەيدە قۇتقارۋشىلاردىڭ وزدەرى دە كومەككە مۇقتاج بولىپ قالاتىن ساتتەر كەزدەسەدى. «بىزگە كۇنىنە 5-7 ادام كومەككە مۇقتاج بولىپ كەلەدى، كۇن سايىن وقۋ-جاتتىعۋلار جۇرگىزەمىز. ويتكەنى، ءورت سوندىرۋشىلەر مەن قۇتقارۋشىلاردىڭ جۇمىس كۇنىنىڭ باسىم كوپشىلىگى قاتەرگە تولى. ءبىرى قولىن سىندىرىپ الادى، اياعىن شىعارىپ الادى، ءبىرى ورتكە ءتۇسىپ كەتۋى مۇمكىن، كۇيىك شالاتىندارى قانشاما. دەمەك، ولارعا دا دەر كەزىندە كومەك كەرەك. ءتىپتى، كەيبىر ارىپتەستەرىمىز تىلدەن ايىرىلىپ قالىپ جاتادى. ويتكەنى، سونداي الاپات ءورتتىڭ ىشىنە ەنىپ كەتىپ، تىرىدەي جالىننىڭ ورتاسىنا ءتۇسىپ كەتكەن ادامدى كورۋ دە وڭاي ەمەس. ال ءورت ءسوندىرۋشى سونداي ادامدى كورىپ قانا قويماي، قۇتقارۋ كەرەك»، - دەيدى پسيحولوگيالىق ترەنينگ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى، پسيحولوگ گۇلجان احمەتوۆا.
قۇتقارۋشى نەمەسە ءورت ءسوندىرۋشى رەتىندەگى ءاربىر كۇن ونىڭ سوڭعى كۇنى بولۋى مۇمكىن. ول - وتقا، سۋعا، قارعا ويلانباي تۇسەتىن، ادامنىڭ اقىماقتىعى نەمەسە بەيقامدىعى سالدارىمەن سوعىساتىن كۇرەسكەر. ول كۇن سايىن جۇمىسقا بارادى، سۇيىكتى شاڭىراعىنا، وتباسى مەن دوستارىنا قايتادان امان-ەسەن ورالاتىنىنا 100 پايىز سەنىمدى ەمەس. ءبىراق ونىڭ باسقا تاڭداۋى دا، تاڭداۋ جاساعىسى دا جوق، ويتكەنى بۇل ونىڭ ميسسياسى - ادامداردى قۇتقارۋ. جانە بۇل ورىندالادى.
اسحات قويشىعارا ۇلى
