ناتيجەسىندە جازعى كورسەتكىشتەرمەن سالىستىرعاندا قازان ايىندا تۇتىنۋشىلىق سەنىم ايتارلىقتاي وسكەنىن بايقاۋعا بولادى.
ونى انىقتاۋ ءۇشىن قازاقستان مەن وزبەكستاندا ساراپشىلار حالىق سانىنا شامالاس اي سايىن 3600، قىرعىزستاندا 1600 جانە تاجىكستاندا 1200 ازاماتقا تەلەفون ارقىلى ساۋالناما وتكىزەدى.
زەرتتەۋلەر الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە تۇتىنۋشىنىڭ سەنىم يندەكستەرىن الۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن United Research Technologies Group زەرتتەۋ كومپانياسى ءادىسناماسىنا نەگىزدەلگەن.
قازاقستاندا...
قازاقستانعا كەلەتىن بولساق، تۇتىنۋشىلىق سەنىم يندەكسى (CCI) قازان ايىندا 103،3 پۋنكتتى قۇراپ، ءۇش ايدا العاش رەت ءوسىم كورسەتتى. بۇل - سوڭعى جىلداعى ەڭ جوعارى جانە 14 ايلىق زەرتتەۋ تاريحىنداعى ەكىنشى ەڭ جوعارى كورسەتكىش.
ءوسۋدىڭ نەگىزگى فاكتورى - جالپى ەكونوميكالىق جاعدايعا بايلانىستى قوسالقى يندەكستەر. كۇتۋلەردىڭ قوسالقى يندەكسى 4،3 پۋنكتكە، ال قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ وزگەرىستەرىن باعالاۋ 4،1 پۋنكتكە ءوستى.
قازاقستاندىقتاردىڭ 56،2%-ى 12 ايدان كەيىن ەل ەكونوميكاسى جاقسارادى دەپ ەسەپتەيدى. قىركۇيەك ايىندا مۇنداي قازاقستاندىقتاردىڭ ۇلەسى 49،4% بولعان.
وڭىرلىك بولىنىستە قىزىلوردا وبلىسى وپتيميستەردىڭ كوشىن باستادى. وندا رەسپوندەنتتەردىڭ 64%-ى ءبىر جىلدان كەيىن ەكونوميكالىق جاعداي جاقسارادى دەپ سانايدى. رەيتينگتىڭ اۋتسايدەرى - قاراعاندى وبلىسى، وندا جاعىمدى جاۋاپتار ۇلەسى - 45%. قىركۇيەك ايىندا كوشباسشى شىمكەنت قالاسى، ال ەڭ ناشار ءوڭىر – شىعىس قازاقستان وبلىسى.
جەكە ماتەريالدىق جاعدايعا بايلانىستى قوسالقى يندەكستەر جاقسى ءوسىم كورسەتتى.
ناقتى باعالاۋدىڭ قوسالقى يندەكسى 3،4 پۋنكتكە، ال بولجام مەن كۇتۋلەردىڭ قوسالقى يندەكسى 2،9 پۋنكتكە ءوستى. ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ ىشىندە قازاقستاندىقتاردىڭ 33،5%-ى وزدەرىنىڭ ماتەريالدىق جاعدايى سوڭعى جىلى جاقساردى دەپ ەسەپتەيدى. قىركۇيەكتە سونداي پىكىر بىلدىرگەن ادامدار ۇلەسى - 31،7%. سونداي-اق، الداعى 12 اي ىشىندە ماتەريالدىق جاعدايىنىڭ جاقسارۋىن كۇتەتىندەردىڭ قاتارى ازداپ ءوستى.
قازاقستاندىقتاردىڭ ينفلياسيالىق بولجامدارى قىركۇيەكتە كۇرت وسكەن سوڭ ازداپ تومەندەدى. باعانىڭ ءوسۋىن كۇتەتىندەردىڭ ۇلەسى ءبىر اي ىشىندە 26%-دان 24،6%-عا دەيىن، ال 12 اي ىشىندە 26،3%-دان 24،4%-عا دەيىن تومەندەدى. ايتا كەتۋ كەرەك، ق ر ۇلتتىق بانكىنىڭ زەرتتەۋى حالىقتىڭ ينفلياسيالىق كۇتۋلەرىنىڭ كۇرت ءوسۋىن كورسەتتى. وسى زەرتتەۋدىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس باعانىڭ قارىشتاپ ءوسۋىن كۇتەتىندەردىڭ ۇلەسى جىل ىشىندە 23%-دان 32%-عا دەيىن، ال ءبىر اي ىشىندە 15%-دان 22%-عا دەيىن ءوستى. ۇلتتىق بانكتىڭ قىركۇيەكتەگى زەرتتەۋىندەگى تومەندەۋ Freedom Finance Global زەرتتەۋىنىڭ تامىزداعى تومەندەۋىمەن سايكەس كەلدى. ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، رەسمي تۇردە جىلدىق ينفلياسيا اقپاننان باستاپ باياۋلاپ كەلەدى جانە ءقازىر 10،8% قۇرايدى، بۇل دا ازاماتتاردىڭ كوڭىل-كۇيىنە وڭ اسەر ەتۋى مۇمكىن.
قازاقستاندىقتاردىڭ جەكەلەگەن تاۋارلارى مەن قىزمەتتەرىنىڭ ىشىندە ەڭ الدىمەن ەت پەن قۇستىڭ، نان مەن نان-توقاش ونىمدەرىنىڭ، ءسۇت پەن ءسۇت ونىمدەرىنىڭ، ۇننىڭ باعاسىنىڭ ءوسۋى الاڭداتادى. بۇل جالپى ورتالىق ازيانىڭ بارلىق ەلدەرىندە ءتان كورىنىس.
قىركۇيەكتە دوللار باعامىنىڭ 4،4%-عا كۇرت وسۋىنە قاراماستان، قازاقستاندىقتاردىڭ ديەۆالۆاسيالىق بولجامى قازان ايىندا ازايىپ، ءتىپتى تامىز دەڭگەيىندە قالدى. قازان ايىندا ءبىز دوللار باعامىنىڭ 2%-عا تومەندەگەنىن كوردىك، بۇل قازاقستاندىقتاردىڭ كوڭىل-كۇيىنە اسەر ەتكەن بولۋى مۇمكىن. ونىڭ ۇستىنە رۋبل تەڭگەگە قاتىستى 4،3% نىعايدى، بۇل دا تەڭگەنىڭ دوللارعا شاققانداعى السىرەۋىنە قاتىستى الىپساتارلىق سانىن ازايتتى.
ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 41،4%-ى جۇمىسسىزدىق كوبەيەدى دەپ سانايدى. ءبىر قىزىعى، وسىدان تۋرا ءبىر جىل بۇرىن وسى كورسەتكىش 35،6% بولاتىن، ياعني قازاقستاندىقتاردا جۇمىسسىز قالامىز با دەگەن ۋايىم باسىم.
وزبەكستاندا...
وزبەكستاندا تۇتىنۋشىلىق سەنىم يندەكسى ءۇشىنشى اي قاتارىنان ءۇش پۋنكتكە ءوسىپ، 134،4 پۋنكتتى قۇراپ، حالىق اراسىنداعى وڭ كورسەتكىشتىڭ جوعارى دەڭگەيىن كورسەتىپ وتىر. بۇل جولى يندەكستىڭ بارلىق كومپونەنتتەرى ۇلعايدى، ءبىراق ەڭ ۇلكەن ءوسىم جەكە ماتەريالدىق جاعدايدى باعالاۋ ماسەلەسىندە بايقالۋدا، ونىڭ قوسالقى يندەكسى بىردەن بەس پۋنكتكە ءوستى. سونداي-اق، وزبەكستاندىقتاردىڭ جالپى بولجامدارىنا قاتىستى سۇراقتار رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتتى. جاۋاپتاردىڭ شامامەن 80%-ى جاعىمدى بولدى. ونىڭ ۇستىنە، اۋىل جانە قالا حالقى اراسىنداعى تۇتىنۋشىلىق سەنىمدىلىكتىڭ ايىرماشىلىعى ايتارلىقتاي ازايدى. اۋىل تۇرعىندارى تۇتىنۋشىلىق سەنىمدى قالا تۇرعىندارىنا قاراعاندا 0،3 پۋنكتكە عانا جوعارى كورسەتەدى.
ايماقتىق بولىنىستە كوشباسشىلاردىڭ اۋىسۋىن بايقاۋعا بولادى. قازان ايىندا ءاندىجان مەن بۇحارا وبلىستارىنىڭ ورنىنا فەرعانا وبلىسى جەكە كوشباسشى بولدى، وندا تۇرعىنداردىڭ 74%-ى ماتەريالدىق جاعدايىنىڭ جاقسارعانىن ايتادى. دەگەنمەن، تاشكەنت حالقىنىڭ 49%-ى عانا ءومىر ساپاسى كوتەرىلگەنىن ايتقان.
وزبەكستاندىقتاردىڭ كىرىس دەڭگەيى بويىنشا اۋقاتتى ادامداردىڭ 85%-ى سوڭعى جىلدارى جەكە ماتەريالدىق جاعدايىنىڭ جاقسارعانىن ايتقان، كەدەيلەردىڭ 29%-ى عانا وسىنداي پىكىردە بولدى. الداعى 12 اي ىشىندە ەلدەگى جەكە ماتەريالدىق جاعداي، ەكونوميكالىق احۋال بويىنشا دا كۇتۋلەر جاقساردى. قىركۇيەكتە تۇرعىنداردىڭ 70،9%-ى جەكە ماتەريالدىق جاعدايىنىڭ جاقسارۋىن كۇتكەن، ال قازان ايىندا مۇنداي ادامداردىڭ ۇلەسى 73،8%-عا دەيىن وسكەن.
تاعى دا ءبىرىنشى جانە سوڭعى ورىنداردى فەرعانا وبلىسى مەن تاشكەنت قالاسى يەلەندى. قىركۇيەك ايىندا كوشباسشى دا، اۋتسايدەر دە سولار بولدى. ءبىر ايدا فەرعانا وبلىسىنداعى ەكونوميكا ماسەلەسىندەگى وپتيميستەردىڭ ۇلەسى 73%-دان 78%-عا دەيىن ءوستى. مەملەكەت استاناسىندا كەرىسىنشە، مۇنداي ادامداردىڭ ۇلەسى 61%-دان 57%-عا دەيىن تومەندەدى.
بايلار مەن كەدەيلەر اراسىنداعى وپتيميزم ايىرماشىلىعى قىركۇيەككە قاراعاندا 13-تەن 22 ك.پ. دەيىن ءبىرشاما ءوستى. كەدەيلەردىڭ 56%-ى وزبەكستان ەكونوميكاسى جاقسارادى دەپ سەنەدى، بايلاردىڭ 78%-ى دا وسىنداي ۇمىتتە.
قازان ايىندا وزبەكستاندىقتاردىڭ ينفلياسياسى قىركۇيەك ايىنداعى كۇرت وسىمنەن كەيىن ءبىرشاما تومەندەدى. ەگەر ول كەزدە رەسپوندەنتتەردىڭ 40،1%-ى باعانىڭ قارىشتاپ ءوسۋىن اتاسا، قازان ايىندا ۇلەسى 33،2%-عا دەيىن تومەندەدى. سونداي-اق، باعالار بۇرىنعىعا قاراعاندا جىلدام وسەدى دەپ سانايتىنداردىڭ ۇلەسى 50،6%-دان 49،8%-عا دەيىن ازايدى.
جەكەلەگەن ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنىڭ ىشىندە ەكىنشى اي قاتارىنان «ەت، قۇس» جانە «ۇن» باعالارىنىڭ ءوسۋىن وزبەكستاندىقتاردىڭ جارتىسىنان استامى سەزىندى. دەگەنمەن، رەسمي ستاتيستيكا ەت باعاسى ءوسىمىنىڭ ءبىرشاما باياۋلاعانىن، ءتىپتى ۇننىڭ ارزانداعانىن كورسەتەدى. ەگەر قىركۇيەكتە ۇن باعاسى ءبىر ايدا 15،7%-عا وسكەن بولسا، قازان ايىندا 1،6% -عا تومەندەدى.
ال ينفلياسيالىق كۇتۋلەر ءىس جۇزىندە وزگەرگەن جوق. ەگەر باعانىڭ وتە كۇشتى ءوسۋىن كۇتەتىندەردىڭ ۇلەسى ءبىر ايدان كەيىن 18،7%-دان 19،6%-عا دەيىن وسكەن بولسا، وندا وسىنداي كورسەتكىش ءبىر جىلعا شاققاندا 27،7%-دان 27،2%-عا دەيىن تومەندەدى. وسىلايشا، ينفلياسيانىڭ ءبىرشاما تومەندەۋى حالىقتىڭ پىكىرىنە اسەر ەتكەن جوق. ەگەر كەلەسى ايلاردا ينفلياسيا باسەڭدەۋىن جالعاستىرسا، ساندار قانداي بولاتىنىن انىقتاۋ قىزىقتى بولماق.
قازان ايىندا وزبەكستاندىقتاردىڭ ديەۆالۆاسيالىق بولجامى ءبىرشاما ازايدى. جىل بويى دوللارعا شاققاندا سۋمنىڭ السىرەۋىنە قاتىستى كورسەتكىش تومەن. تۇرعىنداردىڭ 60،8% السىرەۋدى كۇتەدى، بۇل قىركۇيەكتەگى كورسەتكىشتەن 63،3% تومەن. سۋم قاتارىنان ەكىنشى اي تۇراقتى، سونداي-اق تۇتىنۋشىلىق سەنىمدىلىكتىڭ جالپى جاقسارۋى جانە ينفلياسيانىڭ تومەندەۋى ىقتيمال فاكتور بولدى. ايتا كەتەيىك، بۇل جولى پەسسيميستەردىڭ ازايۋىنا دوللار باعامىنىڭ ساقتالۋىن كۇتەتىندەردىڭ كوبەيۋى سەبەپ. ەكىنشى جاعىنان، 60،8% كورسەتكىش ءبارىبىر وتە جوعارى، اسىرەسە ورتالىق ازيانىڭ باسقا ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا.
سومنىڭ السىرەۋىن كۇتەتىندەردىڭ ۇلەسى 49،1%-دان 48،7%-عا دەيىن از دا بولسا تومەندەدى. كرەديتتىك سەنىم ايدان ايعا تۇراقتى ءوسۋىن جالعاستىرۋدا. ءقازىر نەسيەلەر ءۇشىن جاقسى ۋاقىت دەپ سانايتىنداردىڭ ۇلەسى شىلدە ايىنداعى 31،2%-دان قازان ايىندا 33،8%-عا دەيىن ءوستى.
دەپوزيتتىك يندەكس بويىنشا زەرتتەۋدىڭ ءتورت ايىنداعى ەڭ جوعارى ءمان بايقالۋدا: 58،5 پۋنكت. وزبەكستاندىقتاردىڭ 41،3%-ى ءقازىر دەپوزيتتەر ءۇشىن جاقسى ۋاقىت دەپ ەسەپتەيدى. تىنىشتىق يندەكسى جالپى تۇتىنۋشىلىق سەنىمنىڭ وسۋىمەن بىرگە ءوسىم كورسەتىپ كەلەدى. الايدا جىل بويى جۇمىسسىزدىقتىڭ ءوسۋىن كۇتەتىندەردىڭ ۇلەسى قىركۇيەكتەگى 40،9%-دان قازاندا 44،2%-عا دەيىن ءوستى.
قىرعىزستاندا...
قىرعىزستاندا قازان ايىندا تۇتىنۋشىلىق سەنىم يندەكسى قىركۇيەكپەن سالىستىرعاندا 1،4 پۋنكتكە ءوسىپ، ءتورت ايداعى زەرتتەۋ رەكوردىن جاڭارتىپ، 129،2 پۋنكتتى قۇرادى. بەس قوسالقى يندەكستىڭ قىركۇيەكتە ءوسىم كوشباسشىسى بولعان ءىرى ساتىپ الۋلار ءۇشىن قولايلى جاعدايلاردان باسقا تورتەۋى ءوسىمدى كورسەتتى. سونداي-اق، اۋىل جانە قالا حالقى اراسىنداعى جوعارى ناتيجە ايىرماشىلىعى ءۇردىسى ساقتالىپ، باسقا ورتالىق ازيا ەلدەرىنە قاراعاندا قىرعىزستاننىڭ اۋىل حالقى كوبىنەسە جوعارى تۇتىنۋشىلىق سەنىم كورسەتىپ وتىر.
قازان ايىندا قىرعىزستاندىقتاردىڭ 49،1%-ى ولاردىڭ سوڭعى جىلداعى جەكە ماتەريالدىق جاعدايى قانداي دا ءبىر جولمەن جاقسارعانىن اتاپ ءوتتى. قىركۇيەكتە كورسەتكىش 48،5% بولدى، ءبىراق ماتەريالدىق جاعدايى كەرىسىنشە 16%-دان 12،8%-عا دەيىن ناشارلاعانداردىڭ ۇلەسى ايتارلىقتاي تومەندەدى.
ايماقتىق بولىنىستە وش وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى ۇزدىك كورسەتكىشتەردى كورسەتتى، وندا 59،5% ماتەريالدىق جاعدايدىڭ جاقسارعانىن اتاپ ءوتتى. ەكىنشى اي قاتارىنان شۋ وبلىسى اۋتسايدەر بولىپ شىقتى، وندا وپتيميستەردىڭ ۇلەسى 36،3%-دى عانا قۇرادى.
سونداي-اق ەكونوميكالىق جاعدايداعى وزگەرىستەردى باعالاۋ ايتارلىقتاي وزگەردى، ونىڭ يندەكسى قىركۇيەككە قاتىستى ەكى تارماققا ءوستى. قىرعىزستاندىقتاردىڭ 56%-ى ەل ەكونوميكاسى قانداي دا ءبىر جاقسارۋدى كورسەتتى دەپ ەسەپتەيدى، ال قىركۇيەكتە مۇنداي كورسەتكىشتەر 54،4% بولعان. ونىڭ ۇستىنە پەسسيميستەر ۇلەسى 18،2%-دان 16،9%-عا دەيىن تومەندەدى.
قۇلدىراعان جالعىز قوسالقى يندەكس «ءىرى ساتىپ الۋلار ءۇشىن قولايلى جاعدايلاردى باعالاۋ» بولدى. دەگەنمەن، قوسالقى يندەكس شىلدە جانە تامىز ايلارىنا قاراعاندا ەداۋىر جوعارى. قىرعىزستاندىقتاردىڭ 37،6%-ى ءقازىر ءىرى ساتىپ الۋلار ءۇشىن قولايلى جاعداي دەپ ەسەپتەيدى. قىركۇيەك ايىندا ولاردىڭ ۇلەسى 38% قۇرادى. سونداي-اق، پەسسيميستىك جاۋاپتار ۇلەسى 43،9%-دان 45،7%-عا دەيىن ءوستى. جيىنتىعىندا بۇل جوعارىدا اتالعان يندەكستىڭ تومەندەۋىنە اكەلدى.
قىرعىزستاندىقتاردىڭ 34،8%-ى باعا ءوستى دەپ ەسەپتەيدى. ينفلياسيالىق كۇتۋلەر ينفلياسيانى باعالاۋمەن بىرگە تومەندەدى. ەلدەگى رەسمي ينفلياسيا قازان ايىندا 9،6%-دان 9،1%-عا دەيىن كۇرت تومەندەدى، بۇل حالىقتىڭ پىكىرىمەن ساي كەلەدى جانە 2021 جىلعى ساۋىردەن باستاپ ەڭ تومەن ءمان بولىپ تابىلادى.
قىرعىزستاندىقتاردى دا، قازاقستاندىقتاردى دا، وزبەكستاندىقتاردى دا ۇن باعاسى الاڭداتۋدا. ءبىراق بۇل جولى ۇن باعاسى قاتتى وسكەنىن اتاپ وتكەن رەسپوندەنتتەردىڭ ۇلەسى 72،8%-دان 67،6%-عا دەيىن تومەندەدى. بۇل جولى رەسمي ستاتيستيكا جەرگىلىكتى ب ا ق جازعان ۇن باعاسىنىڭ وسۋىنە ءىشىنارا سايكەس كەلەدى.
قىرعىز سومى قازان ايىندا 0،7%-عا السىرەپ كەتتى، ءبىراق ەلدەگى ديەۆالۆاسيالىق كوڭىل-كۇي ارتتى. ءدال وسىنداي كورىنىس قىركۇيەك ايىندا دا بايقالعان. سول كەزدە تۇرعىنداردىڭ 31،2%-ى ءبىر جىلدان كەيىن سومنىڭ السىرەۋىن كۇتكەن، ءبىراق قازان ايىندا ادامداردىڭ 34،8% وسىنداي پىكىردە بولعان.
حالىقتىڭ كرەديتتىك سەنىمى تۇراقتى دەڭگەيدە قالىپ وتىر. ءبىر ايدا نەسيە الۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي بار دەپ سانايتىنداردىڭ ۇلەسى 23،1%-دان 23%-عا دەيىن تومەندەدى. قىرعىزستاندىقتاردىڭ دەپوزيتتىك سەنىمى ازداپ ءوستى: وڭ جاۋاپتاردىڭ ۇلەسى قىركۇيەكتەگى 29،2%-دان قازانداعى 31،9%-عا دەيىن ءوستى. تىنىشتىق يندەكسى ءۇشىنشى اي قاتارىنان وسۋدە: تۇرعىنداردىڭ 62%-ى ءقازىر تىنىش ۋاقىت دەپ ەسەپتەيدى، ال الاڭداعاندار ۇلەسى - 28،2%. جۇمىسسىزدىقتى ارتتىرۋ بويىنشا تۇرعىنداردىڭ بولجامى 36،1%-دان 34%-عا دەيىن تومەندەدى. دەگەنمەن بۇل شىلدە مەن تامىزدىڭ كورسەتكىشتەرىنەن 2-3 ك.پ. جوعارى.
تاجىكستاندا...
تاجىكستانداعى تۇتىنۋشىلىق سەنىم يندەكسى قازان ايىندا 151 پۋنكتتى قۇرادى جانە ورتالىق ازيانىڭ قاراستىرىلىپ وتىرعان ءتورت ەلىنىڭ ىشىندەگى ەڭ جوعارى كورسەتكىش بولىپ قالا بەرەدى. ءبىر ايدا يندەكس تۇتاس 7،8 پۋنكتكە ءوستى، ال بەس قوسالقى يندەكستىڭ بارلىعى ءوسىمدى كورسەتتى. ءىرى ساتىپ الۋلار ءۇشىن قولايلى جاعدايلاردىڭ قوسالقى يندەكسى كۇشتى ءوستى. سونداي-اق، وتكەن 12 ايداعى جەكە ماتەريالدىق جاعدايداعى جانە ەكونوميكاداعى وزگەرىستەردى باعالاۋ ايتارلىقتاي ارتتى.
قازان ايىندا ءىرى ساتىپ الۋلاردىڭ قولايلى جاعدايىنىڭ قوسالقى يندەكسى 11،8 پۋنكتكە كۇرت ءوسىپ، 98،7 پۋنكتكە جەتتى، بۇل بەيتاراپ ايماققا وتە جاقىن جانە ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىندا ەڭ جوعارى ناتيجە. تاجىكستان تۇرعىندارىنىڭ 47،8%-ى ءقازىر ءىرى ساتىپ الۋلار مەن شىعىندار ءۇشىن قولايلى ۋاقىت ەكەنىن ايتادى. ءبىر اي بۇرىن ولاردىڭ ۇلەسى 39،7%-دى قۇراعان.
سونداي-اق تاجىكستانداعى ەكونوميكالىق احۋالداعى وزگەرىستەردى باعالاۋدىڭ جاقسى وسكەنىن اتاپ وتەيىك. اتالعان قوسالقى يندەكس قازان ايىندا 9،2 پۋنكتكە ءوسىپ، ءتورت ايدىڭ ىشىندە رەكوردتىق دەڭگەيدە تۇر. سوڭعى جىلى ەكونوميكانىڭ جاقسارعانىن اتاپ وتكەندەردىڭ ۇلەسى قىركۇيەكتە 74،8% بولسا، قازاندا 80،7%-عا دەيىن ءوستى.
ايماقتىق ءبولىنىس پىكىر ءپليۋراليزمىن كورسەتپەدى. دۋشانبە قالاسى اۋتسايدەر بولدى، وندا جاعىمدى جاۋاپتاردىڭ ۇلەسى 73،8%-عا جەتەدى. ءبىراق حالىقتىڭ تابىس دەڭگەيى ورتالىق ازيانىڭ بارلىق ەلدەرىندە بايقالاتىن توپتار اراسىنداعى ناقتى كوررەلياسيانى ساقتاپ قالدى. رەسپوندەنت قانشالىقتى باي بولسا، ودان سوعۇرلىم جاعىمدى جاۋاپتار الىنادى.
جەكە ماتەريالدىق جاعدايداعى وزگەرىستەردى باعالاۋ دا سوڭعى جىل ىشىندە ايتارلىقتاي ءوسىپ، 8،1 تارماققا ۇلعايدى..
تاجىكستان حالقىنىڭ ينفلياسيالىق باعالارى مەن كۇتۋلەرىنە قاتىستى پىكىرى قىركۇيەكتەگى كۇرت وسۋدەن كەيىن تومەندەدى. ەگەر قىركۇيەكتە تۇرعىنداردىڭ 20،8%-ى كەلەسى ايدا باعانىڭ كۇشتى ءوسۋىن كۇتسە، قازان ايىندا ولاردىڭ ۇلەسى 14،8%-عا دەيىن تومەندەدى، بۇل ءتىپتى تامىزداعى كورسەتكىشتەن دە تومەن.
تاجىكستان حالقىنىڭ كوپشىلىگى ۇندى باعاسى كوتەرىلگەن تاۋار رەتىندە اتاپ ءوتتى. ەگەر قىركۇيەكتە كورسەتكىش 73% بولسا، قازاندا ۇلەسى شامالى 71،8%-عا دەيىن تومەندەدى. ايتپاقشى، قىركۇيەكتەگى رەسمي دەرەكتەر ۇننىڭ ايلىق ءوسىمىن شامامەن 13% دەپ كورسەتتى.
تاجىكستانداعى ديەۆالۆاسيالىق بولجامدار ءسومونيدىڭ دوللارعا قاتىستى تۇراقتى باعامى اياسىندا تومەن دەڭگەيدە قالىپ وتىر. قازان ايىندا دوللار باعامى وزگەرگەن جوق جانە قاتارىنان سەگىزىنشى اي تۇراقتى. ءبىر اي ىشىندە ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ السىرەۋىن كۇتەتىندەردىڭ ۇلەسى 20،8%-دان 20،6%-عا دەيىن ازداپ تومەندەدى. ەل حالقىنىڭ 26،8%-ى (قىركۇيەكتە 26،4%) 1 جىل كولەمىندە ونىڭ السىرەۋىن كۇتىپ وتىر.
كرەديتتىك سەنىم يندەكسى ءۇشىنشى اي قاتارىنان تومەندەپ كەلەدى، الايدا سوڭعى ەكى ايدا تومەندەۋ قارقىنى از بولدى. تۇرعىنداردىڭ 24،9%-ى ءقازىر نەسيەلەر ءۇشىن جاقسى ۋاقىت دەپ ەسەپتەيدى (قىركۇيەكتە 25،4%). دەپوزيتتىك سەنىم تۇتاستاي العاندا تۇراقتى بولىپ قالۋدا. قازان ايىندا يندەكس 65،8 پۋنكتتەن 66،7 پۋنكتكە دەيىن ءوستى، بۇل كوبىنەسە بەيتاراپ جاۋاپتار ۇلەسىنىڭ 20،6%-دان 26،6%-عا دەيىن ۇلعايۋى ەسەبىنەن ورىن الدى. تاجىكستانداعى تىنىشتىق يندەكسى دە تۇتىنۋشىلىق سەنىم يندەكسىمەن بىرگە ءوستى: تۇرعىنداردىڭ 85،2%-ى ءقازىر تىنىش ۋاقىت (قىركۇيەكتە 80،9%) دەپ سانايدى. سونداي-اق جۇمىسسىزدىق كوبەيەدى دەپ الاڭداعاندار ۇلەسى از بولىپ شىقتى. رەسپوندەنتتەردىڭ 34،4%-ى جىل بويى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى وسەدى دەگەن، الايدا قىركۇيەكتە مۇنداي ادامدار ۇلەسى 39،7% بولعان.
قازان ايىندا ورتالىق ازيانىڭ بارلىق ەلدەرى ەكىنشى اي قاتارىنان تۇتىنۋشىلىق سەنىمنىڭ ارتقانىن كورسەتتى. اسىرەسە، تاجىكستان ەرەكشە كوزگە ءتۇستى، ونىڭ CCI يندەكسى ءوسىپ، بارلىق رەكوردتاردى ەڭسەرۋدە. سونداي-اق، قازاقستان 100 پۋنكتتەن سەنىمدى تۇردە ءوتىپ، سوڭعى 12 ايداعى ەڭ جوعارى تۇتىنۋشىلىق سەنىم كورسەتتى. وزبەكستان مەن قىرعىزستان دا ارتتا قالماۋعا تىرىسىپ، CCI يندەكسىنىڭ بارلىق ءتورت ايداعى رەكوردتىق كورسەتكىشتەرىن كورسەتتى.
تاجىكستانداعى ءوسىم ءبىرىنشى كەزەكتە ءىرى ساتىپ الۋلار ءۇشىن قولايلى جاعدايدىڭ كۇرت جاقسارۋىنا بايلانىستى بولدى. Freedom Finance Global ماكروەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزگەلى مۇنداي ناتيجە بۇرىن-سوڭدى بولماعان. سونداي-اق سوڭعى جىلعى ەكونوميكالىق جانە جەكە ماتەريالدىق جاعدايداعى وزگەرىستەردى باعالاۋ كۇرت جانە ءبىر ۋاقىتتا جاقساردى. قىرعىزستان مەن قازاقستاندا تۇتىنۋشىلىق سەنىمنىڭ ءوسۋى دە وسى ەكى ماسەلەگە بايلانىستى بولدى. قازاقستاندا CCI جالپى يندەكسىنە ءداستۇرلى تۇردە كەرى اسەرىن تيگىزەتىن ەكونوميكا بويىنشا باعالار مەن كۇتۋلەر ەرەكشە جاقساردى. جىل بويى ەكونوميكانىڭ ءوسۋى بويىنشا بولجامدار زەرتتەۋلەردىڭ بارلىق 14 ايىنداعى رەكوردتى جاڭارتتى، ال ەكونوميكانىڭ جاقسارۋى 2023 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنان بەرى سونشالىقتى جوعارى بولعان جوق. وزبەكستاندا دا تۇتىنۋشىلىق سەنىم جەكە ماتەريالدىق جاعدايداعى وزگەرىستەردىڭ باعاسىن تومەندەتتى، ءبىراق بۇل تارماق بويىنشا جانە ەكونوميكا بويىنشا كۇتۋلەر ايتارلىقتاي ءوستى. ءوسۋ قارقىنى تاجىكستانعا قاراعاندا ءتىپتى جوعارى بولدى.
قىركۇيەكتە ينفلياسيالىق كۇتۋلەردىڭ وسۋىنەن كەيىن بارلىق ەلدەردە قازان باعانىڭ ءوسۋى ماسەلەسىندە الدەقايدا تىنىش بولىپ شىقتى. تەك وزبەكستان عانا بىركەلكى ناتيجە كورسەتە المادى، ال قالعان بارلىق ەلدەردە ينفلياسيالىق باعالار مەن كۇتۋلەر اناعۇرلىم ايقىن قارقىنمەن تومەندەدى. اسىرەسە، تاجىكستان مەن قازاقستان ەرەكشە كوزگە ءتۇستى، وندا ينفلياسيالىق باعالار كۇرت تومەندەدى. رەسپوندەنتتەردىڭ كوپشىلىگى باعالار ءوسۋىن توقتاتقانمەن، ۇندى ەڭ قىمباتتاعان تاۋارلاردىڭ ءبىرى رەتىندە اتاپ ءوتتى.
ديەۆالۆاسيانىڭ بولۋىنا قاتىستى ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ تۇرعىندارى ءارتۇرلى پىكىر ءبىلدىردى. قازاقستان مەن وزبەكستاندا مۇنداي كۇتۋلەردىڭ تومەندەۋى بايقالادى. تاجىكستاندا ءبارى ءداستۇرلى تۇردە تۇراقتى، ءبىر ايداعى باعام باعا بەلگىلەۋدەگى وزگەرىستەردىڭ پايىزدىڭ وننان ءبىر بولىگىن دە كورسەتپەدى.
الايدا قىرعىزستاندا ديەۆالۆاسيالىق كۇتۋلەردىڭ ءوسۋى جالعاسۋدا، دوللاردىڭ سومعا قاراعاندا ءوسۋى بايقالمايدى. باعامنىڭ ءوسۋ قارقىنىنىڭ بىرتىندەپ ۇلعايۋى جانە جيناقتاۋ ىقپالى اسەر ەتۋى مۇمكىن، شىلدە ايىنىڭ باسىنان باستاپ باعام ەكى سومنان استام ءوستى.
ورتالىق ازياداعى ءتورت ەل تۇرعىندارىنىڭ تۇتىنۋشىلىق سەنىمىن زەرتتەۋدىڭ ءتورتىنشى تولقىنى ناتيجەسى ءوزارا ۇقساس بولىپ شىقتى. تۇتىنۋشىلىق سەنىم مەن ينفلياسياعا بايلانىستى كورسەتكىشتەردىڭ بارلىق جەردە جاقسارعانى بايقالادى. تىعىز ەكونوميكالىق بايلانىستاردى ەسكەرە وتىرىپ، بارلىق جەردە ينفلياسيا مەن ينفلياسيالىق كۇتۋلەردىڭ تومەندەۋى قيسىندى بولىپ كورىنەدى. سونداي-اق، بەلگىلى ءبىر ەلدەردەگى كەيبىر وڭىرلەر قانداي دا ءبىر سەبەپتەرمەن كوشباسشى نەمەسە سوڭعى ورىنداردى يەلەنەتىنىن بايقاۋعا بولادى، بۇل جەرگىلىكتى جانە رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى بيلىك ءۇشىن ماڭىزدى اقپارات بولۋى مۇمكىن.
