«ءبىز قىسقا عانا ۋاقىت ىشىندە ءسوزى مەن ىسىنە جاۋاپ بەرە المايتىن بلوگەرلەردىڭ وتانىنا اينالىپ كەتكەندەيمىز. بۇل – قوعام ءۇشىن دە، مەملەكەت ءۇشىن دە ءقاۋىپتى قۇبىلىس. مۇنىڭ ءبارى بىزدەگى زاڭنامادا بلوگەر مارتەبەسى ايقىندالماعاننان بولىپ وتىر. جاۋاپكەرشىلىكتىڭ جوق ەكەنىن سەزىنگەن مۇنداي ادامدار ارينە، ويىنا كەلگەنىن ىستەيدى»، – دەيدى دەپۋتات.
دەپۋتات باسپا ءسوز تۋرالى زاڭعا بلوگەرلەرگە قاتىستى تولىقتىرۋلار ەنگىزۋدى ۇسىنىپتى. ءبىراق بۇل ۇسىنىس قيسىنسىز ەكەنىن ايتقىم كەلەدى. بلوگوسفەرا سالاسىن جۋرناليستەر مارتەبەسى ەندى عانا انىقتالىپ جاتقان زاڭ جوباسىنا كىرىكتىرۋ قاجەتسىز. بلوگەرلەر تۋرالى بولەك زاڭ قاجەت.
وسىدان ەكى اي بۇرىن مينيستر دارحان ءقىدىرالى ءىنىمىزدىڭ وتىنىشىمەن «ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭىنىڭ جوباسىمەن تانىسىپ شىققان جايىمىز بار. بۇرىن اۋىزشا باسپا ءسوز تۋرالى زاڭ دەپ ايتا بەرۋشى ەدىك، بۇل جوبا «ماسس-مەديا تۋرالى» دەپ اتالىپتى.
70 باپتان تۇراتىن جوبا ۇزاقتاۋ كورىنگەن. سويتسەك بۇل جوبا ءىس جۇزىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تۋرالى» زاڭى مەن «تەلەراديو حابارلارىن تاراتۋ تۋرالى» زاڭى سياقتى ەكى قۇقىقتىق نورمانى ءبىر اتاۋمەن بىرىكتىرگەن بولىپ شىقتى. ەندى وعان بلوگينگ سياقتى كۇردەلى سالانى تاناۋىنان سۇيرەتىپ بۇل جوباعا قوسۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ ەسەپتەيمىن.
ويىمدى دالەلدەۋ ءۇشىن بۇل سالاعا قىسقاشا شولۋ جاساپ وتكىم كەلەدى. بۇدان ون جىلداي بۇرىن بلوگينگ جاستاردىڭ اۋەسقويلىق سالاسى سياقتى كورىنەتىن. ءقازىر بلوگينگ كاسىبي ماماندىق سالاسىنا اينالدى. بلوگەر دەگەنىمىز وسى ماماندىقپەن اينالىسىپ، ينتەرنەت جەلىلەرىندە تۇراقتى تۇردە ونلاين-كۇندەلىك جۇرگىزەتىن ادام. ينتەرنەتتە بۇگىنگى كۇندە 2 ميللياردتان استام بلوگەر بار.
بلوگەرلەردىڭ ۆيدەوبلوگەر (Youtube)، ماتىندىك بلوگەر (Facebook، Vkontakte)، فوتوبلوگەر (Instagram، Pinterest، Tumblr)، ميكروبلوگەر (Twitter) سياقتى بىرنەشە سالالارى قالىپتاسقان. ءارقايسىسىنىڭ عالامتورلىق ءوز كەڭىستىگى، ءارقايسىسىنىڭ ءوز اۋديتورياسى بار.
وسىدان شيرەك عاسىردان استام ۋاقىت بۇرىن اقش-قا قازاق جۋرناليستەرىنىڭ العاشقى ساپارى كەزىندە الەمدە، ەڭ الدىمەن اقش-تا ازاماتتىق جۋرناليزم سالاسى پايدا بولىپ قانات جايا باستاعانى تۋرالى اقپاراتتاردى ەستىپ، قۋانعانبىز.
ياعني بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جاي ازاماتتاردىڭ جەكە پىكىرلەرىنە، وي-تولعامدارىنا جيىرەك جول اشىلاتىن سياقتى كورىنگەن. بۇنى جۋرناليستيكانىڭ تىنىسىن كەڭەيتەتىن قۇبىلىس سياقتى قابىلداعانبىز. جاڭا مىڭجىلدىق باستالعان تۇستا ءبارىن باسا-كوكتەپ ومىرگە بلوگينگ ەندى. ازاماتتىق جۋرناليزم بىرتىندەپ بلوگوسفەراعا اينالدى.
قىزىق بولعاندا بلوگەرلەردىڭ ءوزى دە ماماندانۋى بويىنشا ىشىنەن سەلەبريتي، ساراپشى، لايفستايل، بيزنەسمەن دەپ تورتكە جىكتەلەدى. سەلەبريتي-بلوگەرىمىز – اكتەر، ءانشى، سپورتشى، ساياساتكەرلەردىڭ پيار قۇرالى بولسا، ساراپشى بلوگەرلەر ءوز سالاسىندا كوپتەگەن پايدالى اقپاراتتار بەرەدى، ءجون-جوسىق سىلتەيدى، لايفستايل-بلوگەرلەر ءوزىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىن بيزنەس-جوباعا اينالدىرىپ، جەكە ءومىرىن جارناماعا كىرىكتىرىپ، جارنامالاۋمەن پايدا تابادى، بيزنەسمەن-بلوگەرلەر اككاۋنت ارقىلى ءوز تاۋارلارىن، ءوز قىزمەتىن جارنامالايدى. ءبىراق بارىنە ورتاق تالاپتار مەن جاۋاپكەرشىلىكتەر، قازىقتى قاعيدالار بار. وسى تۇرعىدان العاندا بلوگەرلەردى جۋرناليستەرمەن شاتاستىرۋعا دا، تەڭەستىرۋگە دە بولمايدى!
ءوزىن دە، ءوزىنىڭ جازىلۋشىلارىن دا قۇرمەتتەيتىن بلوگەر وزدەرىنىڭ كاسىبي ەتيكاسىن ۇستانۋى قاجەت. مۇندا ەڭ الدىمەن ءوز اۋديتورياسىمەن بولىسەتىن اقپاراتتارىندا ادالدىقتى، شىنايىلىقتى ۇستانادى.
ەكىنشىدەن، مورالدىق كۇردەلى تاقىرىپتاردى تالقىلاعاندا اسىرا سىلتەۋشىلىكتەن ساقتانۋ كەرەك، بىرەۋدىڭ ار-نامىسىنا تيۋىنە جول بەرىلمەيدى. ۇشىنشىدەن، ءوز قاتەلىكتەرىن مويىنداي بىلۋگە بەيىم جانە ءوز ارەكەتتەرىنىڭ سىنالۋىنا دايىن بولۋعا ءتيىس.
تورتىنشىدەن، ءوز وقىرماندارىنا زالالى تيەتىن تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى جارنامالامايدى. بەسىنشىدەن، كەلىسىلگەن مىندەتتەمەلەرىن ءار كەز ورىندايدى. ءبىراق قازاقستاندا بلوگەرلەردىڭ ءبارى مۇنى ۇستانىپ وتىرعان جوق. جاۋاپتى تۇلعالارعا، لاۋازىم يەلەرىنە «مەن بلوگەرمىن» دەپ قوقان-لوقى جاسايتىندار دا كەزدەسىپ جاتادى.
ەلىمىزدە ينتەرنەتتىڭ دامۋىنا، كونتەنتتىڭ ۇلعايۋىنا بايلانىستى بلوگەرلىك سالا دا جەدەل ىلگەرىلەي باستاعانى انىق. الايدا ونىمەن ىلەسە سالانى رەگلامەنتتەيتىن قۇقىقتىق نورمالار كەنجەلەپ قالدى.
جاۋاپكەرشىلىكتىڭ كەمدىگىن بايقاعان كەيبىر بلوگەرلەر قالايدا پايدا تابۋ ماقساتىمەن نەمەسە شانتاج ءۇشىن فەيك اقپاراتتاردى قىسىلماي كادەسىنە جاراتا بەرەتىن بولدى. سوندىقتان دا ءماجىلىس دەپۋتاتى اناس بەكقوجايەۆتىڭ: «ءبىز قىسقا عانا ۋاقىت ىشىندە ءسوزى مەن ىسىنە جاۋاپ بەرە المايتىن بلوگەرلەردىڭ وتانىنا اينالىپ كەتكەندەيمىز. بۇل – قوعام ءۇشىن دە، مەملەكەت ءۇشىن دە ءقاۋىپتى قۇبىلىس» دەپ دابىل قاعۋى وتە ورىندى.
بۇل ورايدا ءوز باسىم قازاقستان ءۇشىن بۇل سالادا ەڭ الدىمەن «بلوگەرلەر ەتيكاسى» قابىلدانۋى قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن. الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى ازاماتتار مەن ۇيىمداردىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىنە نۇقسان كەلتىرەتىن جالعان اقپارات تاراتقانى ءۇشىن ءبىزدىڭ زاڭنامامىزدا شارا قولدانۋ ءالى كوزدەلمەگەن.
سوندىقتان ءبىرقاتار بلوگەرلەر مۇلدە جاۋاپكەرشىلىك سەزىنبەيتىنى راس. ءتىپتى كەيدە حايپ قۋىپ، جالعان اقپارات تاراتاتىنى دا، جازىقسىز جاندارعا جالا جاباتىنى دا، قوقان-لوقى جاسايتىنى دا، جەكەلەگەن الاياقتىق ارەكەتتەرگە، قارجى پيراميداسى سياقتى كەلەڭسىز جايتتارعا جارناما جاسايتىنى دا راس. وعان شەكتەۋ قويىلۋ ءۇشىن ارينە، بلوگەر مارتەبەسى انىقتالاتىن «بلوگەرلەر تۋرالى» زاڭ قاجەت. بلوگەر مارتەبەسى انىقتالىپ قانا قويماي، ول ەلىمىزدە ماماندىق رەتىندە بەلگىلەنىلۋى قاجەت. جوعارى وقۋ ورىندارىندا بۇل ماماندىققا ۇيرەتەتىن فاكۋلتەتتەر دە اشىلسا قۇبا قۇپ.
مارات توقاشبايەۆ، قازاقستان پەداگوگيكالىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، پروفەسسور، جازۋشى-پۋبليسيست.
https://dalanews.kz/news/88938-er-esimi-el-esinde-zhobasy-iske-qosyl
