ءبىرىنشى كەزەڭ. 1991-2000 جىلدار.
ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ كوشىپ كەلۋى جونىندەگى ساياساتتى ىسكە اسىرۋدىڭ العاشقى قادامى تاۋەلسىزدىك العانعا دەيىن، ياعني 1991 جىلى 18 قاراشادا جاسالدى. سەبەبى ول كەزدە ءبىزدىڭ وتانداستارىمىزدىڭ تاريحي جانە ەتنيكالىق وتانىنا ورالۋىنا جانە قونىس اۋدارۋىنا نەگىز بولعان «باسقا رەسپۋبليكالار مەن شەتەلدەردەن اۋىلدىق جەرلەردە جۇمىس ىستەۋگە نيەت بىلدىرگەن جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرى قازاق كسر-ىنە كوشىرۋدىڭ ءتارتىبى جانە شارتتارى تۋرالى» قازاق كسر مينيسترلەر كابينەتىنىڭ قاۋلىسى قابىلدانعان بولاتىن.
1992 جىلعى 26 ماۋسىمدا ق ر جوعارعى كەڭەسى قابىلداعان «كوشى-قون تۋرالى» زاڭى تاۋەلسىز قازاقستانعا ۇلتى قازاق ادامداردى ۇيىمداسقان تۇردە قونىس اۋدارۋىن رەتتەۋگە باعىتتالدى. وسى زاڭعا سايكەس ەلىمىزدە كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ شەكتى سانى (كۆوتاسى) جانە ولاردى قابىلداۋ، ورنالاستىرۋ جانە بەيىمدەۋ ءۇشىن قاجەتتى ماتەريالدىق-قارجى رەسۋرستارى بەلگىلەندى.
1993 جىلى ەل بويىنشا 10000 وتباسىعا (شامامەن 40 000 ادامعا) كۆوتا بەلگىلەندى. سول جىلعى مالىمەتتەرگە سايكەس، كۆوتا بويىنشا 9441 وتباسى نەمەسە 45632 ادام كەلگەن. الەۋمەتتىك، ساياسي رەفورمالاردىڭ قارقىن الۋىنا بايلانىستى، سونداي-اق ەكونوميكالىق داعدارىس سالدارىنان بەلگىلەنگەن كۆوتا ازايا باستادى. 90-جىلدارى كۆوتا مولشەرى ءتىپتى وزگەرىپ، 1999 جانە 2000 جىلدارى 500 وتباسىنا دەيىن كەمىدى.
وسى جاعدايعا بايلانىستى قالىپتاسقان احۋالدى وزگەرتۋ ماقساتىندا 1996 جىلى ق ر پرەزيدەنتىمەن بەكىتىلگەن «قازاق دياسپوراسىن قولداۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى» ازىرلەندى. رەپاترياسيا بارىسىن ۇلعايتۋ ءۇشىن، سونداي-اق كوشى-قون جانە ورالمانداردىڭ (قانداستاردىڭ) ازاماتتىعىن انىقتاۋعا بايلانىستى ماسەلەلەرىن شەشۋ ءۇشىن ق ر پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىنا سايكەس، 1999 جىلى جەلتوقسان ايىندا ازاماتتىق الۋ مەن ونى توقتاتۋدىڭ ءتارتىبى بويىنشا ەكى جاقتى (رەسەي، بەلارۋس، ۋكراينامەن) جانە كوپجاقتى (قىرعىزستان، رەسەي، بەلارۋسپەن) كەلىسىمدەر جاسالدى.
رەپاترياسيانى قولداۋ ساياساتىن جالعاستىرۋ ءۇشىن پرەزيدەنتتىڭ 1997 جىلعى «قازاقستان-2030: بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ وسىپ-وركەندەۋى، قاۋىپسىزدىگى جانە ءال-اۋقاتىنىڭ جاقسارۋى» جولداۋىندا دەموگرافيالىق جانە كوشى-قون ساياساتى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ نەگىزگى باسىمدىعى دارەجەسىنە شىعارىلدى. بۇل كوشى-قون سالدوسىنداعى ايتارلىقتاي وزگەشەلىكتەرگە بايلانىستى بولدى، سەبەبى سول كەزەڭدە ەلدەن باسقا ەلدەرگە تۇراقتى تۇرۋعا كەتەتىن ازاماتتاردىڭ سانى كەلگەندەردىڭ سانىنان ەداۋىر اسىپ تۇسكەن ەدى.
وسى تاپسىرمالاردى ورىنداۋ ماقساتىندا 1997 جىلعى 13 جەلتوقساندا «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» جاڭا زاڭ قابىلداندى. زاڭ قازاقتاردىڭ شەڭبەرىن كەڭەيتتى، ياعني وعان كەڭەستىك كەزەڭدە ءتۇرلى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان جانە دياسپورانى قۇراعان قازاقتار عانا ەمەس، سونداي-اق ەلىمىز ەگەمەندىك العانعا دەيىن، قازاقستانمەن شەكارالاس، كورشىلەس مەملەكەتتەردىڭ اۋماقتارىندا بۇرىننان تۇرىپ جاتقان عىلىمي تىلمەن ايتقاندا، اۆتوحتون حالىقتار (بەلگىلى ءبىر جەردىڭ ەڭ ەجەلگى تۇرعىن حالىقتارى) دا كىرە باستادى.
رەپاترياسيالاۋ ساياساتىنىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى ۇكىمەتتىڭ 1998 جىلعى 16 قىركۇيەكتەگى «ەتنيكالىق قازاقتاردى تاريحي وتانىنا رەپاترياسيالاۋ تۇجىرىمداماسى» قاۋلىسىندا بەلگىلەندى.
قازاقتاردى رەپاترياسيالاۋ كەزىندەگى باستى مىندەتتەر – قونىس اۋدارۋ ءىس-شارالارىن دۇرىس ۇيىمداستىرۋ جانە ولاردى ءتيىمدى قارجىلاندىرۋ بولدى.
ورالمانداردى قازاقستانعا كەلۋگە ىنتالاندىرۋ ءۇشىن قازاقستان ۇكىمەتى 1999 جىلدان باستاپ رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ەسەبىنەن كەلگەن ورالماندارعا تەگىن تۇرعىن ءۇي مەن قوماقتى تولەمدەر رەتىندە جىل سايىن الەۋمەتتىك كومەك بەرە باستادى. ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى جاقسارىپ، حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى ارتا باستادى. بۇل كۆوتادان تىس كەلگەن ورالماندار سانىنىڭ كۇرت ءوسۋىنىڭ ماڭىزدى فاكتورلارىنا اينالدى.
ەتنيكالىق كوشى-قون ماسەلەلەرىن ءساتتى شەشۋگە كوشى-قون جانە دەموگرافيا جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ قۇرىلۋى دا ىقپال ەتتى. بۇل ۇكىمەت قۇرامىنا كىرمەيتىن جانە 1997 جىلعى جەلتوقساننان 2004 جىلعى قازانعا دەيىن قىزمەت ەتكەن ورتالىق اتقارۋشى ورگان ەدى. اگەنتتىكتىڭ باستى ماقساتى حالىق سانىنىڭ ءوسۋىن قامتاماسىز ەتەتىن مەملەكەتتىك دەموگرافيالىق جانە كوشى-قون ساياساتىن ازىرلەۋ مەن ىسكە اسىرۋ ەدى. جاڭادان قۇرىلعان اگەنتتىك پەن وسى سالادا قابىلدانعان ارنايى باعدارلامالار، سونداي-اق ەتنيكالىق كوشى-قون ساياساتىنىڭ ساۋاتتى قۇرىلۋى كوشى-قون سالدوسىنا وڭ سەرپىن بەردى.
ەگەر 1995 جىلعا دەيىن كەلگەندەردىڭ سانى بەلگىلەنگەن كۆوتادان از بولسا، 1990 جىلداردىڭ اياعىنان باستاپ ولاردىڭ سانى وسە باستادى جانە بۇل ءۇردىس 2010-2011 جىلدارعا دەيىن ساقتالدى.
جالپى، رەپاترياسيانىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىن قۇقىقتىق بازانىڭ نەگىزى قالانعان ۋاقىت دەپ سيپاتتاۋعا بولادى. ول ءوز جەمىسىن العاشقى جىلداردىڭ باسىنان باستاپ بەرە باستادى. ازىرگە بۇل كەزەڭ، رەسمي مالىمەتتەرگە سايكەس، حالىقتىڭ ەلدەن جاپپاي كەتۋىمەن سيپاتتالادى.
ەكىنشى كەزەڭ. 2001-2011 جىلدار.
الدىڭعى كەزەڭدە قالانعان نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق نەگىز ەكىنشى كەزەڭ بارىسىندا قازاقتاردىڭ تاريحي جانە ەتنيكالىق وتانىنا قونىس اۋدارۋىنا سەرپىن بەردى. ناقتى ايتساق:
«ورالماندار ءۇشىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن بولىنەتىن قاراجاتتى ماقساتتى پايدالانۋ قاعيدالارىن بەكىتۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 1999 جىلى 18 تامىزداعى №1194 قاۋلىسى. وعان سايكەس ورالمانداردىڭ كەلۋىن ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا جىل سايىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ەسەبىنەن كەلگەن ورالماندارعا الەۋمەتتىك كومەك كورسەتىلدى. تۇراقتى تۇرعىلىقتى جەرىنە تەگىن جول ءجۇرۋ جانە مۇلكىن تاسىمالداۋ، وتباسىنىڭ ءاربىر مۇشەسىنە 100 اەك مولشەرىندە تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ ءۇشىن قاراجات ءبولۋ، ءبىرجولعى جاردەماقى تولەۋ، ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ قاراستىرىلدى.
2000 جىلداردىڭ باسىندا قابىلدانعان كوشى-قون پروسەستەرىن مەملەكەتتىك رەتتەۋ سالاسىنداعى نەگىزگى ۇلتتىق قۇجاتتار، سونداي-اق 2000 جىلعى قىركۇيەكتە ق ر ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسىمەن ماقۇلدانعان ق ر كوشى-قون ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسى.
وندا ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ تاريحي وتانىنا ورالۋىنىڭ ناتيجەسى رەتىندە حالىقتىڭ سانى مەن تابيعي ءوسۋىن ارتتىرۋ، ەلدەگى دەموگرافيالىق جاعدايدى ساۋىقتىرۋ قاراستىرىلدى.
سونىمەن قاتار تۇجىرىمدامانى ازىرلەۋ يدەياسى اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردەن حالىقتىڭ كەتۋى، كاسىپورىندار مەن كەشەندەردىڭ توقتاۋى سالدارىنان ادامداردىڭ شاعىن جانە ورتا قالالاردان كەتۋى سالدارىنان تۋىنداعان ىشكى كوشى-قون ماسەلەلەرىن، سەمەي پوليگونى مەن ارال ءوڭىرى ايماعىنان ەكولوگيالىق سەبەپتەردى شەشۋگە باعىتتالدى.
2000 جىلعى تۇجىرىمدامادا بەلگىلەنگەن كوشى-قون ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا 2001 جىلعى 29 قازاندا بەكىتىلگەن № 1371 «قازاقستان رەسپۋبليكاسى كوشى-قون ساياساتىنىڭ 2001-2010 جىلدارعا ارنالعان سالالىق باعدارلاماسى» ازىرلەندى. ونى ىسكە اسىرۋ ەلدەگى كوشى-قون جاعدايىنىڭ ايتارلىقتاي وزگەرۋىنە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەردى. باعدارلاما ورتا مەرزىمدى (2001-2005 جج.) جانە ۇزاق مەرزىمدى (2005-2010 جج.) پەرسپەكتيۆاعا كوزدەلدى.
كوشى-قون ساياساتىنىڭ 2000 جىلعى تۇجىرىمداماسىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا قول جەتكىزىلگەن كورسەتكىشتەر رەتىندە ءبىرىنشى كەزەكتە ورالمانداردىڭ كوشىپ كەلۋ كۆوتاسى اياسىندا جىل سايىن سانى ۇلعايتىلۋى: 2001 جىلى – 600، 2002 ج – 2655، 2003 ج – 5000، 2004 ج – 10000، 2005 ج – 15000، 2006 ج – 15000، 2007 جىلى – 15000 وتباسى. ەكىنشىدە، كوشى-قوننىڭ وڭ سالدوسى جانە ونىڭ كەيىنگى جىلدارداعى ۇلعايۋى – ورالمانداردىڭ 2004-2008 جىلدارداعى كوشىپ كەلۋ كۆوتاسىنىڭ تولىق ورىندالۋى. وسى كەزەڭدە ەلگە 439،4 مىڭ ادام كەلدى، بۇل دەگەنىڭىز – تاۋەلسىزدىك جىلدارى كەلگەن جالپى ەتنيكالىق رەپاتريانتتاردىڭ 41،4%-ى ( جالپى 1 062 200 ەتنيكالىق قازاق).
كوشى-قوننىڭ وڭ سالدوسى 2012 جىلدىڭ باسىندا «نۇرلى كوش» باعدارلاماسى توقتاتىلعانعا دەيىن ساقتالدى. جىلدىڭ سوڭىندا كوشى-قوننىڭ تەرىس سالدوسى بايقالىپ، 1 426 ادامعا كەم بولدى.
«زاڭسىز كوشى-قوندى قىسقارتۋ جانە ىرىكتەمەلى كوشى-قوندى قالىپتاستىرۋ» سالدارىنان 2009 جىلى كۆوتا تولىق يگەرىلمەدى. بۇل نورمانىڭ 81،7%-ىن قۇرادى. رەپاترياسيالاۋ كولەمى تولىق ورىندالماۋى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى ۇكىمەتتىڭ ورالماندار الدىنداعى ءوزىنىڭ قارجىلىق ۋادەلەرىن ورىنداماۋى ەدى. الىنعان قاراجات تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ ءۇشىن جەتكىلىكسىز بولدى، بۇل ورالماندار الدىندا مەملەكەتتىڭ قارىزدار بولۋىنا الىپ كەلدى.
جاڭا تۇجىرىمدامانىڭ قابىلدانۋىن اۆتورلار ەتنيكالىق كوشىپ-قونۋشىلاردىڭ قونىس اۋدارۋىن جانە جاڭا قوعامدىق جاعدايلارعا كىرىگۋى ۇيىمداستىرۋدا مىناداي بەلگىلى ءبىر ماسەلەلەردىڭ بولۋىمەن نەگىزدەلدى.
ورالمانداردى بىركەلكى قونىستاندىرماۋ. ناتيجەسىندە، قايتالاما كوشى-قون ءجيى ورىن الادى. قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ 60 پايىزعا جۋىعى ەڭبەك نارىعى ايتارلىقتاي كەرنەۋلى وڭىرلەردە تۇرعان، ياعني وڭتۇستىك قازاقستان، ماڭعىستاۋ، الماتى جانە جامبىل وبلىستارىندا تۇرادى، بۇل ەڭبەك رەسۋرستارىن ءبولۋدىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنا سايكەس كەلە بەرمەيتىن-دى. ورالمانداردىڭ جۇمىسپەن قامتىلماۋى وزەكتى ماسەلە بولدى. ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى رەسمي ەڭبەك قىزمەتىمەن اينالىسپادى، سونداي-اق ورالماندار كاسىپتىك ءبىلىم الۋدا، بالالارىن مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەرگە ورنالاستىرۋدا قيىندىقتارعا تاپ بولدى.
دەگەنمەن وسى جىلدارى سالىنعان تەرىس سالدو ءۇردىسى ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆاعا يە بولدى جانە بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ساقتالىپ كەلەدى.
بۇل رەتتە وبەكتيۆتىلىك ءۇشىن 90-جىلداردىڭ سوڭىندا قابىلدانعان مەملەكەتتىك شارالار، اسىرەسە ق ر 2000 جىلعى كوشى-قون ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسى ءوزىنىڭ ناتيجەسى مەن تيىمدىلىگىن كورسەتكەنىن اتاپ ءوتۋىمىز ابزال. ق ر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ دەرەگى بويىنشا، 2001-2011 جىلدارى قازاقستانعا 697 769 ەتنيكالىق قازاق كەلدى، بۇل تاۋەلسىزدىك جىلدارى كەلگەن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ جالپى سانىنىڭ 65%-دان استامىن قۇرايدى.
ءۇشىنشى كەزەڭ. 2012-2020 جىلدار.
بۇل كەزەڭدە كوشى-قوننىڭ تەرىس سالدوسى جانە رەپاترياسيا كورسەتكىشتەرىنىڭ تومەندەۋى ورنىقتى سيپات الادى. مۇنىڭ بىرنەشە سەبەپتەرى بار.
بىرىنشىدەن، جوعارىدا ايتىلعانداي، 2006 جىلى سول كەزدە كوشى-قون ساياساتىنىڭ 2001-2010 جىلدارعا ارنالعان سالالىق باعدارلاماسى جۇمىس ىستەپ تۇرعانىنا قاراماستان، ق ر كوشى-قون ساياساتىنىڭ 2007-2015 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسى قابىلداندى، بۇل رەپاتريانتتار قارقىنىن تومەندەتۋدىڭ العاشقى قادامى بولاتىن.
ەكىنشىدەن، 2006 جىلعى تۇجىرىمداماعا سايكەس، كوشى-قون ساياساتىنداعى جوعارىدا اتالعان وزگەرىس، اتاپ ايتقاندا يمميگراسيانىڭ ىرىكتەمەلى ادىسىنە كوشتى.
ۇشىنشىدەن، ۇكىمەتتىڭ ورالماندار الدىنداعى قارجىلىق مىندەتتەمەلەرىن ورىنداماۋى جيىلەپ كەتتى.
تورتىنشىدەن، 2012 جىلى ورالماندار ءۇشىن 2011-2014 جىلدارعا ارنالعان كۆوتالاردى ايقىنداۋ تۋرالى ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسى ەرەكشە وكىم قابىلدانعانعا دەيىن كەرى قايتارىلىپ الىندى. ماسەلەن، 2012 جىلدان باستاپ 2016 جىلعا دەيىنگى كەزەڭدە ەتنيكالىق قازاقتاردى قونىس اۋدارۋعا كۆوتالار مۇلدەم بەلگىلەنبەدى، بۇل مەملەكەتتىڭ رەپاتريانتتاردى الەۋمەتتىك قولداۋ شارالارىنان مۇلدەم باس تارتتى دەگەندى بىلدىرەدى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، جاڭاوزەن قالاسىنداعى وقيعالارعا بايلانىستى ازاماتتار اراسىندا الەۋمەتتىك شيەلەنىستىڭ ارتۋى جاعدايىندا بيلىك ءۇشىن ورالمانداردىڭ كەلۋى بارىنشا جاعىمسىز بولىپ كەتكەن بولۋى مۇمكىن.
جاڭاوزەن وقيعالارى ۇكىمەت ستراتەگياسىنىڭ وزگەرۋىندە بەتبۇرىس بولدى. بۇل تۇرعىدا بيلىك تۇبەگەيلى شارالار قابىلدادى دەپ ايتۋعا بولادى.
انىقتاما ءۇشىن: 16 جەلتوقساندا جاڭاوزەندە جاپپاي تارتىپسىزدىك ورىن الدى، وعان 2 مىڭعا جۋىق «وزەنمۇنايگازدىڭ» جانە «قاراجانباسمۇناي» اق مۇنايشىلارىنىڭ جۇمىستان بوساتىلۋى سەبەپ بولدى. ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيسە-مينيسترى ب.نۇرىمبەتوۆ وتىرىستا جۇمىستان بوساتىلعان مۇنايشىلاردىڭ 26%-ى ورالمان بولعانىن اتاپ ءوتتى.
بۇدان باسقا، ەتنيكالىق قازاقتار كوشىنىڭ ازايۋىنا 2014 جىلعى 20 ناۋرىزدا قابىلدانعان «ورالمانداردى قونىستاندىرۋ ءۇشىن وڭىرلەردى ايقىنداۋ تۋرالى» ق ر ۇكىمەتىنىڭ № 248 قاۋلىسى دا اسەر ەتتى. قاۋلىعا سايكەس، ورالمان مارتەبەسىن جانە الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتەر الۋعا تىلەك بىلدىرگەن ورالمانداردى قونىستاندىرۋ بارىسى قازاقستاننىڭ 7 وبلىسى بويىنشا عانا جۇزەگە اسىرىلادى. وسىلايشا، كوشى-قون ساياساتى، قونىس اۋدارۋ جانە ودان ءارى تۇرۋ ءوڭىرىن تاڭداۋ ەركىندىگىنە كەلەتىن ەتنيكالىق قازاقتاردى شەكتەپ، بەتبۇرىس كەزەڭىن باستان كەشىردى. ۇكىمەتتىڭ بۇنداي شەشىمى، جۇمىسپەن جانە تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋدە قيىندىقتار تۋعىزاتىن، بۇرىن ورالمانداردىڭ باسىم بولىگى حالىقتىڭ تىعىزدىعى جوعارى وڭتۇستىك وڭىرلەردە ورنالاسقاندىعىمەن نەگىزدەلگەن بولاتىن.
الايدا قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ 2014 جىلعى 8 شىلدەدەگى №783 قاۋلىسىندا ورالمانداردى قونىستاندىرۋعا ارنالعان وڭىرلەر تىزىمىنە ەلدىڭ 14 وبلىسى ەنگىزىلگەن بولاتىن، بۇل دا «قاتەلەر» تىزىمىندە، بيلىكتىڭ ەتنيكالىق كوشى-قون سالاسىنداعى زاڭنامانى جەتىلدىرۋ جونىندەگى جۇمىسىندا قاراما-قايشى ىس-ارەكەتتەرىنىڭ ءبىرى. سەبەبى بۇل شارا دا جالپى جاعدايدى تۇزەي المادى.
رەپاترياسيالاۋ بارىسىنىڭ كۇرت قىسقارۋىنا ەڭبەك كوشى-قونى ماسەلەلەرى جونىندەگى زاڭناماعا تۇزەتۋلەر اسەر ەتتى. سولاردىڭ ءبىرى ەتنيكالىق قازاقتارعا قازاقستان اۋماعىندا ءتورت جىل تۇرعاننان كەيىن عانا ازاماتتىق بەرۋدى بەلگىلەدى. ونى ءوزى تۇرۋعا ىقتيارحاتى، تۇرعىلىقتى جەرىندە تۇراقتى تىركەۋى جانە ورالمان مارتەبەسى بولۋ شارتىمەن ايقىندالدى.
ۇكىمەت قاتەلىكتەردى ءتۇسىنىپ، 2015 جىلدىڭ سوڭىندا زاڭناماعا ءوتىنىمدى قاراۋ مەرزىمىن ءۇش اي ىشىندە بەلگىلەۋ تۋرالى وزگەرىستەر ەنگىزىلىپ، ازاماتتىق الۋ مەرزىمى ءبىر جىلعا دەيىن قىسقارعانىنا قاراماستان، كوشى-قون سالدوسىنىڭ تومەندەۋ تراەكتورياسىن وزگەرتۋ قيىن بولدى. ۇكىمەتتىڭ وسى قاراما-قايشى شەشىمدەرىنىڭ بارلىعى الەۋەتتى رەپاتريانتتاردى شاتاستىرىپ، قازاقستانعا قونىس اۋدارۋ تۋرالى شەشىم قابىلداۋدى قيىنداتتى.
قازىرگى ۋاقىتتا 2017 جىلدان باستاپ قازاقستاندا 2017-2021 جىلدارعا ارنالعان كوشى-قون ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسى ىسكە اسىرىلۋدا، ول قازاقستاننىڭ ەتنيكالىق رەپاتريانتتارعا قاتىستى ۇزاق مەرزىمدى تۇراقتى كوشى-قوندى ۇستاناتىنىن ايقىندايدى. بۇل دەگەنىڭىز – شەتەلدە تۇراتىن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ ۇلتتىق توپتاسۋى مەن تاريحي وتانىنا ورالۋى ءۇشىن جاعدايلار مەن ىنتالاندىرۋلار جاساۋ؛ ولاردى ەڭبەك رەسۋرستارىنا مۇقتاج وڭىرلەردە ورنالاستىرۋعا ىنتالاندىرۋ؛ ولاردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بەيىمدەلۋى مەن بىرىگۋىنە جاردەمدەسۋ.
رەپاترياسيانى ىنتالاندىرۋ ماقساتىنداعى تۇجىرىمداما ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋدى جانە جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋدىڭ 2017-2021 جىلدارعا ارنالعان «ەڭبەك» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنا بايلاندى. باعدارلاماعا سايكەس، ورالمانداردى قابىلداۋدىڭ وڭىرلىك كۆوتاسىنا ەنگىزىلگەن ادامدارعا سۋبسيديا بەرۋ تۇرىندە قولداۋ كورسەتىلەدى: كوشۋگە – وتباسىنىڭ ءاربىر مۇشەسىنە 35 اەك-تەن ءبىرجولعى تولەم؛ تۇرعىن ءۇيدى جالداۋ (جالعا الۋ) جانە كوممۋنالدىق قىزمەتتەرگە اقى تولەۋ بويىنشا شىعىستاردى جابۋ ءۇشىن اي سايىن 12 اي ىشىندە وتباسىنا 15-تەن 30 اەك-كە دەيىن تولەمدەر.
بۇل شارالاردى ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ كوشى-قونى ۇلعايادى دەگەن بولجام جاسالدى. الايدا وكىنىشكە وراي، جاعداي كەرى باعىتقا ويىسقانى بايقالادى. ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، كوشى-قوننىڭ تەرىس سالدوسى:
2017 جىلى – 22 130 ادام؛ 2018 جىلى – 29 121 ادام؛ 2019 جىلى 32 970 ادام قۇرادى.
كورسەتىلگەن فاكتورلار دەموگرافيالىق جاعدايدى تۇراقتاندىرۋدىڭ جاڭا تاسىلدەرىن ازىرلەۋدى جانە ەتنيكالىق رەپاترياسيانى قولداۋعا نەگىزدەلگەن نىسانالى كوشى-قون ساياساتىن ىسكە اسىرۋدى قاجەت ەتەدى. بۇل شەتەلدەگى ءارى ەل ىشىندەگى وتانداستارعا، سونداي-اق الەمدىك قوعامداستىق الدىندا قازاقستاندى مىقتى مەملەكەت رەتىندە كورسەتۋ ءۇشىن اۋاداي قاجەت.
م.ق. سارباسوۆ
«وتانداستار قورى» كەاق ۆيسە-پرەزيدەنتى.
ق.ب. جاقسىلىقوۆ
«وتانداستار قورى» كەاق كونسۋلتانتى.
