ەندى توي جاساماسپىن...

Dalanews 22 تام. 2017 04:36 892

باياعىدا توي اعايىن اراسىن جاقىنداتىن ماڭىزدى شارا ەدى. قءازىر كەرىسىنشە تۋعان-تۋىسقان اراسىندا باقتالاستىقتى قوزدىرۋشى، اعايىن اراسىنا ىرىتكى سالاتىن جاعىمسىز دۇنيەگە اينالعان. توي بايدىڭ مالىن شاشاتىن، كەدەيدىڭ ارتىن اشاتىن سۇرىقسىز دۇنيەگە اينالعانى قاشان؟.. تاياۋدا جاقىن ارالاسىپ جۇرگەن دوسىمىز ەكى بالاسىن سۇندەتكە وتىرعىزىپ، تۋعان جەرى تۇركىستاندا سۇندەت توي جاسادى. تويدىڭ قالاي وتكەنىن، "سۇندەت تويعا نەگە شاقىرمادىڭ؟" دەپ قالجىڭداپ تيىسكەن بولىپ، اڭگىمەگە تارتتىق.

تويعا قالاي دايىندالدىق

دوسىمىزدىڭ توي تويلاپ، ارقا-جارقا بولعان كەيپىن بايقامادىق. "ەندى توي جاساماسپىن" دەدى ۇلكەن كۇيىنىشپەن ول.

— سول تويدى اپاما جاساماي-اق قويالىق دەپ ايتىپ كوندىرە المادىم. "كوزىمىزدىڭ تىرىسىندە قۋانىشتارىڭدى كورەيىن" دەگەن سوڭ امالسىز كونگەن ەدىم. ەكى بالام مەن اعامنىڭ كەنجە بالاسىن وسىدان اۋىلعا اپارىپ سۇندەتتەگەنىمدى بىلەسىڭ. سودان اپام توي جاساۋعا ءبارىمىزدى كوندىردى، — دەدى دوسىم.

— توي كۇنى جاقىنداعاندا تۇركىستاندى بەتكە الدىق. "تويدىڭ بولعانىنان بولادىسى قىزىق" دەپ بەكەر ايتپاعان عوي. ءبىر قولىمىزدى ەكى ەتە الماي قاتتى قينالدىق.

[caption id="attachment_29625" align="alignleft" width="374"]

ەسكەرتۋ! ماقالاعا قولدانعان فوتونىڭ بۇل وقيعاعا قاتىسى جوق.[/caption]

توي بولاتىن كۇنى جەڭگەمدى قاسىما شاقىرىپ، قۇدالاردىڭ ءاتى-جونىن ءتىزىپ جازىپ الدىم. كەلىنشەگىمە ءوز جاعىنان كەلەتىن قوناقتاردىڭ ءتىزىمىن بەر دەپ ەدىم، ول ءتىزىمدى شەشەسى اكەلەتىنىن ايتىپ، مەنىڭ سوزىمە ادەتتەگىدەي ءمان بەرگەن جوق. بۇدان كەيىن تاعى دا بىرنەشە رەت "ءتىزىم" ماسەلەسىن قايتالاپ ايتقانىممەن ءتىزىم قولىما تيگەن جوق. كەلىنشەگىم "شەشەم ءتىزىمدى تويعا جازىپ اكەلەدى" دەگەن سوڭ، قازىمىرلانىپ سۇراي بەرگەندى ءجون سانامادىم.

سودان كەش باتىپ، شاقىرىلعان قوناقتار داڭعاراداي مەيرامحاناعا جينالىپ، توي دا باستالدى. اسابا جاتتاندى، تالاي تويدا ايتقان اڭگىمەسى مەن انەكدوتتارىن ايتىپ جاتىر. ءبىزدىڭ اۋلەتتىڭ اتىنا دا قوشامەت-ماقتاۋ ءسوزىن اياعان جوق. تالاي تويعا قاتىسىپ، قۇلاعىمىز جاۋىر بولعان سوزدەردى ەستىگەندە سىرتقا قاشىپ شىققىم كەلدى. ءبىراق وزەگىمدى جارىپ شىققان قوس پەرزەنتىمنىڭ العاشقى قۋانىشى بولعاندىقتان امالسىز شىدادىم.

ەندى كەش...

تويدىڭ تاۋسىلمايتىن تىرلىگىمەن ءجۇرىپ، تۇنەۋ كۇنى جەڭەشەم ەكەۋمىز جازعان ۇلكەن قۇدالاردىڭ ءتىزىمى جازىلعان قاعاز ۇيدە قالىپ كەتكەنىن توي باستالعاندا ءبىراق ءبىلدىم. قايتىپ بارىپ الىپ كەلۋگە، ەندى كەش. ال ەنەم جازىپ كەلگەن ءتىزىمدى كەلىنشەگىم، ماعان ايتپاستان اسابانىڭ قولىنا ۇستاتا سالىپتى. ونىسىن ماعان ەسكەرتپەگەن (ادەتتەگىدەي).

اسابا جارىق دۇنيەنىڭ جاقسى سوزدەرىن جيناپ، تەرىپ ايتىپ، اتا-اناما ءسوز بەردى. اكەم مەن انام وسى قۋانىشقا جەتكىزگەن اللاعا شۇكىرشىلىك ايتىپ، جۇرەكتەرىن جارىپ شىققان تىلەكتەرىن ايتتى. سول كەزدە عانا اتا-انامنىڭ بويىنداعى قۋانىش مەنىڭ بويىما اۋىسقانداي بولدى.

نەمەرەلەرىن سۇندەتتەپ، مۇسىلماندىق پارىزىن وتەۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن تام-تۇمداپ تۇسىنگەندەي بولدىم.

ءبىراق "وسىنداي وتباسىلىق قۋانىشتى... ءوز ارامىزدا ءبولىسۋ ءۇشىن الاشاپقىن بولىپ، توي جاساۋدىڭ نە قاجەتى بار" دەگەن وي جەڭىستىك بەرمەگەنىن جاسىرىپ قايتەيتىن.

اتتەڭ-اي، اتتەڭ...

سونىمەن قويشى، اتا-انام سويلەپ، ءان مەن بيدەن كەيىن ءسوزدىڭ كەزەگى قۇدالارعا كەلدى. قازاقتىڭ سالتى، قالىپتاسقان ءجون-جوبا بويىنشا اعامنىڭ قايىن جۇرتى، ياعني، ۇلكەن قۇدالار سويلەۋى ءتيىس ەدى. ءبىراق اسابا ەنەم جازىپ كەلگەن ءتىزىمدى شۇبارتىپ وقي جونەلگەندە ءوزىمنىڭ جازىق جەردە سۇرىنگەنىمدى ءبىلدىم. ەسكى قۇدالاردىڭ الدىندا ۇلكەن قاتەلىك جىبەرگەنىمىزدى سەزىپ ءىشىم قىلپ ەتە قالدى.

امال نە؟ اسابانىڭ اۋزىن جاۋىپ، قولىنداعى ميكرافوندى الىپ قويۋعا ەندى كەش. تويعا جينالعان قالىڭ ەلدىڭ اراسىنان اساباعا بارام دەگەنشە اتى اتالعان قايىن جۇرتىم ورىندارىنان تۇرىپ اسابانىڭ جانىنا جينالىپ ۇلگەرگەن ەدى. ءبارى كەش. وسى ءبىر وعاش قىلىقتى... (بۇل ەندى كەشىرىلمەس قاتەلىك) ەسكى قۇدالارىمىزدىڭ قالاي قابىلداعانىن ءبىلۋ ءۇشىن تويحانانىڭ تورىندە وتىرعان ۇلكەن قۇدالار جاققا كوز سالدىم.

ءيا، بۇدان باسقا قالاي بولۋشى ەدى... ۇلكەن قۇدانىڭ قاباعى سالىڭقى. تويعا ەمەس، توبەلەسۋگە كەلگەن ادامعا ۇقساپ كەتىپتى. سودان قايىن جۇرتىم اق تىلەكتەرىن اقتارىپ، جيەندەرىنە جۇرەك تۇكپىرىن جارىپ شىققان تىلەكتەرىن ايتتى. ءبىراق ولاردىڭ نە دەگەنىن قابىلدايتىن جاعدايدا ەمەس ەدىم. ايتەۋىر ىرجيىپ، ىقىلاستارىنا ىقىلاس تانىتقان بولدىم.

كەزەك ەسكى قۇدالارعا كەلدى. اسابا توپەلەتىپ ماقتاۋ سوزدەرىن ايتىپ، ۇلكەن قۇدا باستاعان دەلەگاسيانى ورتاعا شاقىردى. ەسكى قۇدالاردىڭ ءبىرازى ورىندارىنان تۇرىپ، ورتاعا بەتتەگەنىمەن، ەندى ءبىر توبى ورنىنان ءمىز باقپاي وتىرعان باس قۇدانىڭ "گروزنىي" ءتۇرىن بايقاپ توسىلىپ قالعانىن بايقادىم.

اسابا بىرنەشە رەت باس قۇدانى شاقىرعانىمەن ول كىسى ورنىنان قوزعالعان جوق. سودان اسابانىڭ جانىنا بارىپ، ميكروفوندى جۇلىپ الىپ قالىڭ "پۋبليكانىڭ" الدىندا ءوزىمنىڭ قانداي قاتەلىك جىبەرگەنىمدى ايتىپ، ۇلكەن قۇدانىڭ الدىندا باسىمدى ءيىپ، كەشىرىم سۇراۋىما تۋرا كەلدى.

اتا-انام دا ويلاماعان جەردەن قاتەلىك كەتكەنىن ايتىپ، قۇدالارىنىڭ وكپەسىن جازۋعا بارىن سالدى.

ەڭ سوڭىندا بۇل ىسكە قۇداعي ارالاسقاننان كەيىن عانا ۇلكەن قۇدانىڭ بەتى بەرى قاراعان بولدى. ءبىراق مۇنداي سوراقى تىرلىككە... قالاي كونە سالسىن، ءتۇسىن بەرمەي ورتاعا شىعىپ، سول رەنىشتى ءجۇزىن بۇزباي تىلەك ايتقان بولدى.

تىلەكتەن كەيىنگى بيگە ۇلكەن قۇدانىڭ شاشباۋىن كوتەرىپ كەلگەن دەلەگاسيا مۇنداي وكپەنىڭ ءبىراز ۋاقىت وتكەنشە تارقامايتىنىن ءبىلدىرىپ، "پروتەست" رەتىندە بيگە جاسى دا، كارىسى دە شىقپاي قويدى. وسىلاي توي جاسايمىز دەپ ۇلكەن قۇدامنىڭ ءاپپاق كوڭىلىنە داق ءتۇسىرىپ العانىما قاتتى قاپالاندىم.

15 مەتر جەرگە 15 مىڭ تەڭگە الادى

سودان سۇندەتتەلگەن ءۇش بالانى مەيرامحاناعا الىپ كىرۋ ءراسىمى باستالىپ كەتتى.

اپام ەكى ات پەن ءبىر تاقتى جالداپ قويعان ەكەن. سۇندەتتەلگەن بالانىڭ شاشباۋىن كوتەرۋگە داعدىلانعان توي اگەنتتىگىنەن كەلگەن بالا جالاڭداپ تۇر. اعاشتان جاسالعان ادەمى تاققا وتىرعىزىپ سۇندەتتەلگەن بالانىڭ بىرەۋىن 15 مەتر جەرگە كوتەرىپ اپارعانى ءۇشىن 15 مىڭ تەڭگە (ءار مەترى مىڭ تەڭگە) الاتىنىن ەستىگىندە شالقامنان تۇسە جازدادىم. الماتىداعى اجەپتاۋىر كاسىبىمدى تاستاپ، سۇندەتتەلگەن بالالاردىڭ شاشباۋىن كوتەرەتىن شابارمان بولعىم كەلىپ كەتتى.

ءبىراق تەز ەس جيىپ، وڭاي جولمەن اقشا تابۋعا داعدىلانعان شابارماننىڭ بەتىن قايتاردىم. "ەكى بالام ءبىر اتقا مىنگەسەدى. اعامنىڭ بالاسى ءوزى ءبىر اتقا مىنەدى"، — دەپ كەسىپ ايتتىم.

سودان ەسىك پەن توردەي ەر-تۇرمانى كەلىسكەن ۇلكەن بەستى اتقا ەكى بالام ەركىن وتىرسىن (بۇدان باسقا بوتەن ويىم بولعان جوق) دەگەن ويمەن ەكەۋىن مىنگەستىردىم.

ال ۇستىنە توقىم تارتىلعان شاعىنداۋ قۇنانعا اعامنىڭ بالاسىن قولتىعىنان كوتەرىپ، وتىرعىزىپ، قوس اتتى جەتەكتەپ ىشكە بەتتەدىم.

تويعا جينالعان جۇرت قول سوعىپ، قيقۋلاپ جاتىر. اسابا دا ەلىرىپ العان، ميكروفوندى جەپ قويارداي بولىپ، ماقتاۋ ءسوزىن ۇستى-ۇستىنە توپەلەۋدە. تويشىل قاۋىم مەن دۇڭكىلدەگەن مۋزىكادان قوس ات ۇركىپ، سۇندەتتەلگەن بالالاردى جىعىپ كەتپەسە ەكەن دەپ ىشىمنەن ۋايىمداپ كەلەمىن.

وتكەندە ينتەرنەتتەن سۇندەتتەلگەن ءبىر بالانى اتا-اناسى مەيرامحاناعا اتپەن الىپ كىرگەندە، اتى تۋلاپ، بالانى تۋلاق سەكىلدى ءبىر بۇرىشقا لاقتىرىپ جىبەرگەنىن كورگەنمىن.

ءبىراق تالاي تويعا قاتىسقان تۇركىستاننىڭ قوس اتى اقىلدى ەكەن. اينالاسىنداعى ەلىرگەن جۇرتتى ەلەڭ قىلماستان قىزىل الاشانى الشاڭداي باسىپ، تورگە بارىپ ءبىراق توقتادى. دەرەۋ بالالاردى اتتان ءتۇسىرىپ ورىندارىنا جايعاستىردىم. سول كەزدە اقشا ۇنەمدەيمىن دەپ تاعى دا اعاتتىققا بوي الدىرعانىمدى بىلمەدىم.

توي تارقاپ، ەرتەسى ارقامىزدان اۋىر جۇك تۇسكەن سوڭ، ارقا-جارقا بولىپ ءشاي ءىشىپ وتىرعاندا جەڭگەم: "مەنىڭ بالامدى قۇيرىق جالى كەلىسپەگەن قۇنانعا مىنگىزىپ، ءوزىڭنىڭ ەكى بالاڭدى وقتاۋداي جاراعان بەستى اتقا مىنگىزدىڭ"، — دەپ وكپە-رەنىشىن ايتقاندا نە جىلارىمدى، نە كۇلەرىمدى بىلمەي دال بولدىم.

– ەگەر سۇندەت توي اعايىن، جەكجات اراسىندا وسىنداي وكپە-رەنىش تۋعىزاتىنىن بىلگەندە تويدى جاساتپاس ەدىم. امال نە؟ بارىنە ىشتەي كوندىگۋگە تۋرا كەلدى. سودان ويلانا كەلە "ەندى توي جاساماسپىن" دەگەن بايلامعا كەلدىم، – دەگەن دوسىمىزدىڭ اڭگىمەسىنەن قازىرگى استا-توك توي قازاقتىڭ مىنەزىن بۇزىپ، اعايىن اراسىنا سىنا قاعىپ جاتقانىنا كوزىمىز جەتە ءتۇستى.

تاۋەلسىزدىك العان 25 جىلدىڭ ىشىندە قازاقتار توي جاساپ، وكپەشىل، داراقى، دۇنيەنىڭ ءقادىرىن بىلمەيتىن جۇرتقا اينالىپ بارا جاتقانىن انىق اڭعارعانداي بولدىق. بىزگە مۇنداي توي قاجەت پە؟