Toıǵa qalaı daıyndaldyq
Dosymyzdyń toı toılap, arqa-jarqa bolǵan keıpin baıqamadyq. "Endi toı jasamaspyn" dedi úlken kúıinishpen ol.
— Sol toıdy apama jasamaı-aq qoıalyq dep aıtyp kóndire almadym. "Kózimizdiń tirisinde qýanyshtaryńdy kóreıin" degen soń amalsyz kóngen edim. Eki balam men aǵamnyń kenje balasyn osydan aýylǵa aparyp súndettegenimdi bilesiń. Sodan apam toı jasaýǵa bárimizdi kóndirdi, — dedi dosym.
— Toı kúni jaqyndaǵanda Túrkistandy betke aldyq. "Toıdyń bolǵanynan boladysy qyzyq" dep beker aıtpaǵan ǵoı. Bir qolymyzdy eki ete almaı qatty qınaldyq.
[caption id="attachment_29625" align="alignleft" width="374"]
Eskertý! Maqalaǵa qoldanǵan fotonyń bul oqıǵaǵa qatysy joq.[/caption]
Toı bolatyn kúni jeńgemdi qasyma shaqyryp, qudalardyń aty-jónin tizip jazyp aldym. Kelinshegime óz jaǵynan keletin qonaqtardyń tizimin ber dep edim, ol tizimdi sheshesi ákeletinin aıtyp, meniń sózime ádettegideı mán bergen joq. Budan keıin taǵy da birneshe ret "tizim" máselesin qaıtalap aıtqanymmen tizim qolyma tıgen joq. Kelinshegim "sheshem tizimdi toıǵa jazyp ákeledi" degen soń, qazymyrlanyp suraı bergendi jón sanamadym.
Sodan kesh batyp, shaqyrylǵan qonaqtar dańǵaradaı meıramhanaǵa jınalyp, toı da bastaldy. Asaba jattandy, talaı toıda aıtqan áńgimesi men anekdottaryn aıtyp jatyr. Bizdiń áýlettiń atyna da qoshamet-maqtaý sózin aıaǵan joq. Talaı toıǵa qatysyp, qulaǵymyz jaýyr bolǵan sózderdi estigende syrtqa qashyp shyqqym keldi. Biraq ózegimdi jaryp shyqqan qos perzentimniń alǵashqy qýanyshy bolǵandyqtan amalsyz shydadym.
Endi kesh...
Toıdyń taýsylmaıtyn tirligimen júrip, túneý kúni jeńeshem ekeýmiz jazǵan úlken qudalardyń tizimi jazylǵan qaǵaz úıde qalyp ketkenin toı bastalǵanda biraq bildim. Qaıtyp baryp alyp kelýge, endi kesh. Al enem jazyp kelgen tizimdi kelinshegim, maǵan aıtpastan asabanyń qolyna ustata salypty. Onysyn maǵan eskertpegen (ádettegideı).
Asaba jaryq dúnıeniń jaqsy sózderin jınap, terip aıtyp, ata-anama sóz berdi. Ákem men anam osy qýanyshqa jetkizgen Allaǵa shúkirshilik aıtyp, júrekterin jaryp shyqqan tilekterin aıtty. Sol kezde ǵana ata-anamnyń boıyndaǵy qýanysh meniń boıyma aýysqandaı boldy.
Nemerelerin súndettep, musylmandyq paryzyn óteýdiń qanshalyqty mańyzdy ekenin tam-tumdap túsingendeı boldym.
Biraq "osyndaı otbasylyq qýanyshty... óz aramyzda bólisý úshin alashapqyn bolyp, toı jasaýdyń ne qajeti bar" degen oı jeńistik bermegenin jasyryp qaıteıtin.
Átteń-aı, átteń...
Sonymen qoıshy, ata-anam sóılep, án men bıden keıin sózdiń kezegi qudalarǵa keldi. Qazaqtyń salty, qalyptasqan jón-joba boıynsha aǵamnyń qaıyn jurty, ıaǵnı, úlken qudalar sóıleýi tıis edi. Biraq asaba enem jazyp kelgen tizimdi shubartyp oqı jónelgende ózimniń jazyq jerde súringenimdi bildim. Eski qudalardyń aldynda úlken qatelik jibergenimizdi sezip ishim qylp ete qaldy.
Amal ne? Asabanyń aýzyn jaýyp, qolyndaǵy mıkrafondy alyp qoıýǵa endi kesh. Toıǵa jınalǵan qalyń eldiń arasynan asabaǵa baram degenshe aty atalǵan qaıyn jurtym oryndarynan turyp asabanyń janyna jınalyp úlgergen edi. Bári kesh. Osy bir oǵash qylyqty... (bul endi keshirilmes qatelik) eski qudalarymyzdyń qalaı qabyldaǵanyn bilý úshin toıhananyń tórinde otyrǵan úlken qudalar jaqqa kóz saldym.
Iá, budan basqa qalaı bolýshy edi... Úlken qudanyń qabaǵy salyńqy. Toıǵa emes, tóbelesýge kelgen adamǵa uqsap ketipti. Sodan qaıyn jurtym aq tilekterin aqtaryp, jıenderine júrek túkpirin jaryp shyqqan tilekterin aıtty. Biraq olardyń ne degenin qabyldaıtyn jaǵdaıda emes edim. Áıteýir yrjıyp, yqylastaryna yqylas tanytqan boldym.
Kezek eski qudalarǵa keldi. Asaba tópeletip maqtaý sózderin aıtyp, úlken quda bastaǵan delegasıany ortaǵa shaqyrdy. Eski qudalardyń birazy oryndarynan turyp, ortaǵa bettegenimen, endi bir toby ornynan miz baqpaı otyrǵan bas qudanyń "groznyı" túrin baıqap tosylyp qalǵanyn baıqadym.
Asaba birneshe ret bas qudany shaqyrǵanymen ol kisi ornynan qozǵalǵan joq. Sodan asabanyń janyna baryp, mıkrofondy julyp alyp qalyń "pýblıkanyń" aldynda ózimniń qandaı qatelik jibergenimdi aıtyp, úlken qudanyń aldynda basymdy ıip, keshirim suraýyma týra keldi.
Ata-anam da oılamaǵan jerden qatelik ketkenin aıtyp, qudalarynyń ókpesin jazýǵa baryn saldy.
Eń sońynda bul iske qudaǵı aralasqannan keıin ǵana úlken qudanyń beti beri qaraǵan boldy. Biraq mundaı soraqy tirlikke... qalaı kóne salsyn, túsin bermeı ortaǵa shyǵyp, sol renishti júzin buzbaı tilek aıtqan boldy.
Tilekten keıingi bıge úlken qudanyń shashbaýyn kóterip kelgen delegasıa mundaı ókpeniń biraz ýaqyt ótkenshe tarqamaıtynyn bildirip, "protest" retinde bıge jasy da, kárisi de shyqpaı qoıdy. Osylaı toı jasaımyz dep úlken qudamnyń áppaq kóńiline daq túsirip alǵanyma qatty qapalandym.
15 metr jerge 15 myń teńge alady
Sodan súndettelgen úsh balany meıramhanaǵa alyp kirý rásimi bastalyp ketti.
Apam eki at pen bir taqty jaldap qoıǵan eken. Súndettelgen balanyń shashbaýyn kóterýge daǵdylanǵan toı agenttiginen kelgen bala jalańdap tur. Aǵashtan jasalǵan ádemi taqqa otyrǵyzyp súndettelgen balanyń bireýin 15 metr jerge kóterip aparǵany úshin 15 myń teńge (ár metri myń teńge) alatynyn estiginde shalqamnan túse jazdadym. Almatydaǵy ájeptáýir kásibimdi tastap, súndettelgen balalardyń shashbaýyn kóteretin shabarman bolǵym kelip ketti.
Biraq tez es jıyp, ońaı jolmen aqsha tabýǵa daǵdylanǵan shabarmannyń betin qaıtardym. "Eki balam bir atqa mingesedi. Aǵamnyń balasy ózi bir atqa minedi", — dep kesip aıttym.
Sodan esik pen tórdeı er-turmany kelisken úlken besti atqa eki balam erkin otyrsyn (budan basqa bóten oıym bolǵan joq) degen oımen ekeýin mingestirdim.
Al ústine toqym tartylǵan shaǵyndaý qunanǵa aǵamnyń balasyn qoltyǵynan kóterip, otyrǵyzyp, qos atty jetektep ishke bettedim.
Toıǵa jınalǵan jurt qol soǵyp, qıqýlap jatyr. Asaba da elirip alǵan, mıkrofondy jep qoıardaı bolyp, maqtaý sózin ústi-ústine tópeleýde. Toıshyl qaýym men dúńkildegen mýzykadan qos at úrkip, súndettelgen balalardy jyǵyp ketpese eken dep ishimnen ýaıymdap kelemin.
Ótkende ınternetten súndettelgen bir balany ata-anasy meıramhanaǵa atpen alyp kirgende, aty týlap, balany týlaq sekildi bir buryshqa laqtyryp jibergenin kórgenmin.
Biraq talaı toıǵa qatysqan Túrkistannyń qos aty aqyldy eken. Aınalasyndaǵy elirgen jurtty eleń qylmastan qyzyl alashany alshańdaı basyp, tórge baryp biraq toqtady. Dereý balalardy attan túsirip oryndaryna jaıǵastyrdym. Sol kezde aqsha únemdeımin dep taǵy da aǵattyqqa boı aldyrǵanymdy bilmedim.
Toı tarqap, ertesi arqamyzdan aýyr júk túsken soń, arqa-jarqa bolyp sháı iship otyrǵanda jeńgem: "Meniń balamdy quıryq jaly kelispegen qunanǵa mingizip, ózińniń eki balańdy oqtaýdaı jaraǵan besti atqa mingizdiń", — dep ókpe-renishin aıtqanda ne jylarymdy, ne kúlerimdi bilmeı dal boldym.
– Eger súndet toı aǵaıyn, jekjat arasynda osyndaı ókpe-renish týǵyzatynyn bilgende toıdy jasatpas edim. Amal ne? Bárine ishteı kóndigýge týra keldi. Sodan oılana kele "endi toı jasamaspyn" degen baılamǵa keldim, – degen dosymyzdyń áńgimesinen qazirgi asta-tók toı qazaqtyń minezin buzyp, aǵaıyn arasyna syna qaǵyp jatqanyna kózimiz jete tústi.
Táýelsizdik alǵan 25 jyldyń ishinde qazaqtar toı jasap, ókpeshil, daraqy, dúnıeniń qadirin bilmeıtin jurtqa aınalyp bara jatqanyn anyq ańǵarǵandaı boldyq. Bizge mundaı toı qajet pe?
Eskertý! Maqalaǵa qoldanǵan fotonyń bul oqıǵaǵa qatysy joq.
Nurlan JUMAHAN
https://dalanews.kz/8148
