مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ حالىققا ارناعان جولداۋلارى مەن ماڭىزدى مالىمدەمەلەرىندە بۇگىندە قازاقستاندا ماكروەكونوميكالىق جاعداي تۇراقتى ەكەنىن، ەكونوميكالىق دامۋ دەڭگەيى وڭ ديناميكا كورسەتىپ كەلە جاتقانىن ۇدايى ايتىپ كەلەدى. الايدا پرەزيدەنت قازاقستان ەكونوميكاسىن دامىتۋ، ءوزىن-وزى قامتاماسىز ەتەتىن دەڭگەيگە جەتكىزۋ، وعان قوسا ەل ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋ، حالىق تابىسىن ارتتىرۋ ماسەلەلەرى قاشان دا وزەكتى بولىپ قالا بەرەتىنىن مالىمدەدى.
بۇگىندە كۇللى جاھان ەلدەرى ىشكى ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋعا تىرىسىپ جاتىر. ويتكەنى ءبىر عانا سالاعا نەمەسە شيكىزاتقا يەك ارتقان قاي-قاي ەلدىڭ دە كەلەشەگى تۋرالى ءسوز قوزعاۋ قيىن ەكەنى انىق. بۇل تۇستا قازاقستان ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن ونەركاسىپكە، سونىڭ ىشىندە اگروونەركاسىپكە، يندۋسترياعا، سالالاردى سيفرلاندىرۋعا دەن قويعان ءجون.
ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇعان دەيىن ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ىسىندە شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ دە وزىندىك ءرولى بارىن اتادى. سونداي-اق، مەملەكەت باسشىسى «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى جولداۋىندا دا حالىقارالىق ارەنادا گەوساياسي جاعداي اقساپ تۇرعان شاقتا ەلىمىزدەگى ىشكى ەكونوميكانى دامىتۋ بويىنشا ءبىرقاتار مىندەتتەردى كورسەتتى. پرەزيدەنت بۇل تۇستا دامۋ دا جوق ەمەس ەكەنىن ايتتى.
ماسەلەن، 2022 جىلى جالى ىشكى ءونىم كولەمى 104 تريلليون تەڭگەگە جەتكەن. بۇل تۇستا 28 ميلليارد دوللار ينۆەستيسيا تارتىلعان، اتالعان كورسەتكىش رەكورد دەڭگەيگە جاتادى. سىرتقى ساۋدا-ساتتىق دەڭگەيى 136 ميلليارد دوللارعا جەتسە، سونىڭ ىشىندە 84 ميللياردى ەكسپورتقا تەڭ كەلگەن. پرەزيدەنت مۇنداي ىرگەلى جەتىستىكتەرگە قاراماستان قازاقستان قۋاتتى ونەركاسىپتىك نەگىز جاساقتاي الۋى قاجەت ەكەنىن، سونىمەن قاتار، ەكونوميكانى ءوزىن-وزى قامتاماسىز ەتەتىن جاعدايعا جەتۋىمىز قاجەت ەكەنىن تاپسىردى. «ءبىز ەل تاعدىرى ءۇشىن ايرىقشا ءمانى بار ءبىرقاتار جوبانى جۇزەگە اسىرۋىمىز كەرەك. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ بۇرىنعىدان دا ماڭىزدى مىندەتكە اينالۋدا»، - دەپ كورسەتتى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ جولىندا مەتال وڭدەۋ، مۇناي-گاز، كومىر سالاسى، اۋىر ماشينا جاساپ شىعارۋ، اۆتوبولشەكتەر مەن تىڭايتقىشتار شىعارۋ سەكىلدى باعىتتاردى قولعا الۋدى تاپسىردى. ياعني وڭدەلگەن ءونىم شىعاراتىن دەڭگەيگە جەتۋدىڭ ماڭىزىنا توقتالدى. وعان قوسا قازاقستاننىڭ تۋريزم سالاسىن كوش ىلگەرىلەتۋ، بۇل باعىتتا جوبالاردى قولعا الۋ ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋداعى باعىتتاردىڭ ءبىرى ەكەنىن ايتتى.
بۇگىندە ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋ، ءوزىن-وزى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا مەملەكەت تاراپىنان ءتۇرلى ءىس-شارالار اتقارىلىپ جاتىر. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ قازاقستان دامۋىندا درايۆەر، قوزعاۋشى كۇش بولاتىنى انىق. ەكونوميكالىق ءوسىمدى ەسەلەپ ارتتىرۋ، دامىتۋ جولىندا مەملەكەتتىك ساياساتتى سوعان لايىقتاۋ وڭ، تۇبەگەيلى وزگەرىستەر اكەلەدى.
قۋاتتى ەكونوميكا قۇرۋ ءۇشىن دە ءارتاراپتاندىرىلعان، سونداي-اق، يننوۆاسيالىق ەكونوميكا قۇرۋدىڭ، ەكونوميكا جانە ساۋدا سالاسىندا ديپلوماتيانى، قارىم-قاتىناستى بەلسەندى دامىتۋدىڭ، وعان قوسا تەڭگەرىمدى اۋماقتىق دامۋدىڭ ماڭىزى زور. مۇنىڭ بارلىعى قازاقستان ەكونوميكاسىنا جانە بيۋدجەتكە يەك ارتادى.
ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدىڭ ءوزى بىرنەشە جىلدارعا سوزىلعان ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ زاڭدى جالعاسى سەكىلدى كورىنەدى. بۇل دەگەنىمىز قارا التىن سانالاتىن مۇنايعا دەگەن تاۋەلدىلىكتى شەكتەۋ، مۇناي سەكتورىنان تىس ەكونوميكا جاساقتاۋ، جالپى ءار باعىتتا دامۋ. وسى تۇستا بىرنەشە سالاعا ينۆەستيسيا تارتۋدىڭ دا ماڭىزى وتە زور.
ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستىڭ جاڭا باعىتىن قۇرۋ ارقىلى ءارتاراپتاندىرىلعان، يننوۆاسيالىق ەكونوميكانى دامىتۋدا ءتۇرلى رەفورمالار دا ىسكە اسىرىلىپ كەلە جاتىر. 2024 جىلدىڭ باسىندا، العاشقى ەكى ايدا ەكونوميكالىق ءوسىم 4،2 پايىزعا جەتكەن بولاتىن. سونىڭ ىشىندە ناقتى سەكتورلار بويىنشا ءوسىم 5،1 پايىزدى كورسەتسە، قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا 3،5 پايىز بولعان. ەل ەكونوميكاسىندا كولىك جانە قويمالاۋ، وڭدەۋ ونەركاسىبى، قۇرىلىس سالالارى بويىنشا ءوسىم تىركەلگەن.
سونداي-اق، قىزىلوردا، تۇركىستان، جەتىسۋ وبلىستارى، استانا قالاسى كوش باستاعان. وڭدەۋ ونەركاسىبى بويىنشا ءوندىرىس كولەمى 7،4 پايىزعا جەتكەن. بۇل تۇستا 16 وڭىردە ءوسىم تىركەلگەن. سونىڭ ىشىندە اقتوبە وبلىسى، شقو، قىزىلوردا وبلىسى، باتىس قازاقستان وبلىسىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ بويىنشا ماشينا جاساپ شىعارۋ كولەمى 23 پايىزعا، مەتاللۋرگيا 11 پايىزعا، حيميا ونەركاسىبى 25 پايىزعا، مەتالل بۇيىمدارى 24 پايىزعا، جەڭىل ونەركاسىپ 2،3 پايىزعا، جيھاز ءوندىرىسى 23 پايىزعا وسكەن. بۇدان بولەك بيىل ەكونوميكا 5،3 پايىزعا دەيىن وسەدى دەگەن بولجام بار.
قازاقستاندا ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدىڭ رەسۋرسى مول. بۇل تۇستا سيفرلاندىرۋ ماسەلەسىنە دە كوڭىل بولگەن ءجون. بۇگىندە زامانا كوشىنە ىلەسۋ ءۇشىن بارلىق دەرلىك سالا سيفرلانىپ جاتىر. سيفرلاندىرۋدىڭ وندىرىسكە دە تيگىزەر ۇلەسى زور. دەمەك سيفرلاندىرۋ ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋداعى ماڭىزدى فاكتور دەۋگە نەگىز بار. بۇل تۋرالى ەكونوميست ماماندار دا ءجيى ايتىپ ءجۇر.
بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا سۇحباتىنىڭ بىرىندە ەكونوميست ورازبەك مىرزاعالي ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن وتاندىق، ۇلتتىق ءونىمدى وندىرۋمەن شەكتەلمەۋ قاجەت ەكەنىن، وعان قوسا ءوندىرىس ەڭ از دەگەندە 50 پايىزعا دەيىن سيفرلىق يننوۆاسيامەن قامتىلۋى قاجەت ەكەنىن ايتقان بولاتىن. ساراپشى ماماندار سوندا عانا ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋ قارقىنى، ىشكى ءھام سىرتقى نارىقتاعى كۇشى باسەكەگە قابىلەتتى بولا تۇسەتىنىن ايتقان ەدى. بۇل ءۇشىن قازاقستاندا شيكىزات قورى دا جەتكىلىكتى. ماماندار تەك ونى ەل ىشىندە وڭدەيتىن دەڭگەيگە جەتۋىمىز كەرەك دەيدى.
ەكونوميكانى دامىتۋدا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋدىڭ بەرەرى مول. بۇل تۋرالى باسىلىمدارعا بەرگەن سۇحباتتارىنىڭ بىرىندە تاعى ءبىر ەكونوميكالىق باقىلاۋشى اسەم قاسىمحانوۆا دا ايتقان ەدى. ول ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرعىسى كەلەتىن ەل سيفرلىق دامۋعا باسا كوڭىل ءبولۋى قاجەت ەكەنىن مالىمدەدى. ساياساتتانۋشى ءارى ەكونوميكالىق ساراپشى اسەم قاسىمحانوۆا ەستونيامەن سالىستىرا وتىرىپ، بۇگىندە بۇل مەملەكەتتىڭ پوستكەڭەستىك ەلدەر ىشىندە جان-جاقتى دامىعان ەل ەكەنىن ايتتى. ال ەستونيانىڭ وسىنشالىق تابىسقا جەتۋىنىڭ قۇپياسى تەلەكوممۋنيكاسيا ءھام ەلەكتروندى جۇيە بولعان.
ساراپشى قازاقستان ەكونوميكاسىن دامىتۋداعى تاعى ءبىر شەشىم ايماقتاردى، اۋىلداردى دامىتۋ ەكەنىن ايتتى. شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە جاعداي جاساۋ، وتاندىق ءونىم شىعارۋشىلاردىڭ الەمدىك ارەناعا شىعۋىنا مۇمكىندىكتەر بەرۋ ءوز كەزەگىندە ەل دامۋىنا دا وڭ ىقپال ەتەدى. راسىندا دا، ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋداعى تاعى ءبىر ماڭىزدى فاكتور وڭىرلەردى دامىتۋ بولىپ وتىر. بۇل تۇستا پرەزيدەنت 2029 جىلعا دەيىن جالپى ىشكى ءونىم كولەمىن 450 ميلليارد دوللارعا دەيىن كوتەرۋدى تاپسىردى. ونەركاسىبى، اۋىل شارۋاشىلىعى دامىعان، جالپى ءوز ىشىنەن شىعاتىن ءونىمىن جوعارى ساپاعا جەتكىزگەن مىقتى وڭىرلەر ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
ەكونوميكانىڭ دامۋى – ەلدىڭ دامۋى، الەم ەلدەرىمەن تەڭ دارەجە بولۋعا مۇمكىندىك. بۇل جولدا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ اتاپ وتكەن سالالارعا باسا كوڭىل ءبولۋ، سونىمەن قاتار، ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ، ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋ قازاقستان دامۋىنداعى قوزعاۋشى كۇش بولارى ءسوزسىز.
